«Η μαμά μου είναι ψάρι»: σημειώσεις για το Καθώς Ψυχορραγώ
της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη
“Στεφανώθηκε με το πιο ατάραχο ύφος, που μπορεί να φανταστεί κανείς για μία τέτοια περίπτωση, τόσο μάλιστα, που και η ίδια η Τατιάνα Πάβλοβνα, της είπε τότε, πως είναι ένα ψάρι, δηλαδή πλάσμα βουβό”.
Αυτές οι γραμμές, αλιευμένες από τον Έφηβο του Ντοστογιέφσκι (μτφρ: Κοραλία Μακρή, εκδόσεις Γκοβόστη), βρίσκονται εδώ στον πρόλογο αυτού του HerStory για να φωτίσουν το Καθώς ψυχορραγώ
του
Γουίλιαμ Φώκνερ
που κυκλοφορεί εδώ και μερικούς μήνες σε νέα μετάφραση του Παναγιώτη Κεχαγιά από τις εκδόσεις Gutenberg, καθώς η στήλη συνεχίζει την ενότητα για την έμφυλη οπτική στο έργο του κορυφαίου Αμερικανού συγγραφέα.Φως υπό μία γωνία που επιτρέπει όχι μόνο το προφανές – ακόμη μία επισήμανση της ισχυρής ντοστογιεφσκικής επίδρασης στα γραπτά του Φώκνερ – αλλά και την εστίαση στη βασική θέση του συγγραφέα για την Άντι Μπάντρεν, την μητέρα που πεθαίνει στο Καθώς ψυχορραγώ και μέσα από την τελευταία της επιθυμία γίνεται το κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου αυτού, καθώς η οικογένειά της καλείται να μεταφέρει την σορό της, ώστε η κηδεία και η ταφή της Άντι να γίνει στον Νότο, στο Τζέφερσον.
Σε ένα βιβλίο πολυφωνικής δεξιοτεχνίας, όπου συναντάμε δεκαπέντε αφηγητές και μία πλοκή χωρισμένη σε εξήντα κομμάτια, ο Φώκνερ επιλέγει να γεμίσει ένα ολόκληρο κεφάλαιο με μία μόνο πρόταση, ειπωμένη από τον μικρότερο γιό της Άντι Μπάντρεν, τον Βάρνταμάν ο οποίος σε κατάσταση συναισθηματικής σύγχυσης από τον θάνατό της λέει: “Η ΜΑΜΑ μου είναι ψάρι¨, καθώς χαμένος στις ακατάληπτες σκέψεις του ταυτίζει το ψάρι που πιάνει με την νεκρή του μητέρα.
Έχει γραφτεί πως τα βιβλία του Φώκνερ είναι μεγάλα νεκροταφεία. Στο Καθώς ψυχορραγώ, βιβλίο που ο συγγραφέας ολοκλήρωσε πυρετικά μέσα σε σαράντα επτά νύχτες το 1930, ο θάνατός της μητέρας έρχεται να καταδείξει την πλήρη ρήξη, το γκρέμισμα της οικογενειακής αγάπης. Κάθε χαρακτήρας του βιβλίου, με την αφήγησή του συμβάλει στην προοδευτική εξέλιξη του βιβλίου, σε τέτοιο βαθμό που κριτικοί όπως ο Γουίλιαμ Βαν Ό΄ Κόννορ αναρωτήθηκαν αν είναι στ’ αλήθεια ένα βιβλίο για την ιστορία της Άντι ή μήπως είναι η ιστορία του Κας ή του Νταρλ ή και όλων μαζί.
Μία πόλυ-ιστορία, λοιπόν. Μία λαϊκή ιστορία φτωχών λευκών αγροτών. Μία αναλογία για το δύσκολο, το εξουθενωτικό για τους ζωντανούς, τελικά ταξίδι των νεκρών. Μόνο που κάθε ήρωας αναγεννά, ανασύρει ή και θάβει βαθιά κι ένα κομμάτι του δικού του εαυτού, συχνά σε συνάρτηση – αλλά όχι πάντα – με την νεκρή μητέρα. Ένα κωμικά γκροτέσκο κείμενο σύντομων μονολόγων όπου εγωισμός, εμμονές, μικροψυχία, οικογενειακά μυστικά, τραγελαφικά περιστατικά, τρέλα και καθαρή ανοησία βρίσκουν την έκφραση τους σ΄ αυτό το ταξίδι προς τον γενέθλιο τόπο της μάνας, ενώ το σώμα της δεν έχει προλάβει καν να κρυώσει.
Στο δρόμο το φέρετρο κυλά κι αναποδογυρίζει, ο ένας γιος σπάει το πόδι του και ο πατέρας για να γλιτώσει χρήματα το τσιμεντάρει, ο άλλος γιος με χαμένα τα λογικά του βάζει φωτιά για να κάψει τη νεκρή του μάνα. Ο τρίτος χάνει το αγαπημένο του άλογο. Η κόρη θεωρεί πως το ταξίδι αυτό είναι η ευκαιρία της για να βρει τα χάπια που θα την λυτρώσουν από την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη της κι ο πατέρας, ο Άνς Μπάντρεν ,αφού έστειλε για δουλειά τους γιους τους, στερώντας τους το τελευταίο αντίο στην μητέρα τους που αργοπέθανε, στο τέλος κλείνει το ένα του παιδί σε άσυλο, παίρνει όσα λεφτά είχε η κόρη του και εκπληρώνει τον δικό του σκοπό μέσα από αυτό το ταξίδι στον Αμερικανικό Νότο και στο Τζέφερσον, όπου αγοράζει δόντια και παντρεύεται για δεύτερη φορά. Μία νέα κυρία Μπάντρεν γεννιέται.
Λίγο μετά τα μισά της αναγνωστικής διαδρομής, υπάρχουν εννέα σελίδες συγκλονιστικές, χαρακτηριστικές της αναπότρεπτης οδύνης των γραπτών του Φώκνερ. όπου αφηγήτρια είναι η ίδια η Άντι Μπάντρεν. Εννέα σελίδες σε τυπογραφική συμφωνία με τις εννέα ημέρες κατά τις οποίες μέσα από πλημμύρες, φωτιές και την πηχτή δυσωδία του πτώματος της, η Άντι μεταφέρεται στον τόπο της. Στις σελίδες αυτές, στον μονόλογο της Άντι, η αντίληψη περί βουβού πλάσματος και μητέρας-ψαριού που ο Φώκνερ ανασύρει από τον Ντοστογιέφσκι, μπολιάζεται διαφορετικά. Ποια ήταν στ’ αλήθεια η Άντι Μπάντρεν;
Για την Άντι Μπάντρεν τα παιδιά που γέννησε και είχαν πατέρα τον Άνς Μπάντρεν ήταν ένα μεγάλο κακό, ένα κακό για το οποίο έπρεπε να πάρει την εκδίκηση της. Κάτω από το χώμα έστω, έχοντας ζητήσει την ταφή της στο Νότο πιστεύει πως τελικά τα κατάφερε.
Παραθέτω μερικά από τα λόγια της:
“Η αμαρτία και η αγάπη και ο φόβος δεν είναι παρά ήχοι που χρησιμοποιούνται απ’ όσους ποτέ τους δεν αμάρτησαν ούτε αγάπησαν ούτε φοβήθηκαν, για να περιγράψουν εκείνο που ποτέ δεν είχαν και που δεν θα το αποκτήσουν μέχρι να ξεχάσουν τις λέξεις”.
“Εγώ θα ήμουν εγώ· κι εκείνον θα τον άφηνα να είναι το σχήμα και η ηχώ της λέξης του”.
H Άντι μπορεί να μίλησε, αλλά μίλησε μετά τον θάνατό της και μέσα από αυτόν. Είναι ένας θα λέγαμε άφωνος λόγος που εκφέρεται κυρίως σωματικά. Ταιριάζει εδώ η παρατήρηση πως οι γυναικείοι χαρακτήρες του Φώκνερ αν και είναι πολύ συχνά κεντρικές φιγούρες στα έργα του, παραμένουν λεκτικά αμέτοχες και εκφράζονται κυρίως μέσα από τα σώματά τους. Ενώ, οι άντρες στα μυθιστορήματα του Φώκνερ λένε, οι γυναίκες δείχνουν. Πώς; Με το να είναι ή να μην είναι παρθένες, με το να εγκυμονούν ή όχι, και τέλος, με το να είναι νεκρές ή να μην είναι.
Όμως, όπως λέει η Άντι Μπάντρεν: “Όσοι νομίζουν πως η αμαρτία είναι μόνο λόγια, πιστεύουν πως και η σωτηρία πάλι λόγια είναι”. Μ’ αυτή τη φράση κλείνει ακόμη ένα HerStory για τον Φώκνερ (το τέταρτο στην ενότητα των Faulkner Series), ανανεώνοντας το αναγνωστικό ραντεβού της στήλης με τον μεγάλο συγγραφέα κάπου παρακάτω με την ευκαιρία κάποιας νέας ή και παλιότερης έκδοσης του έργου του. Ενός έργου που κάνει το γράψιμο (και την ανάγνωση) να αξίζουν και να δικαιώνουν την αγωνία και τον ιδρώτα, που όπως έλεγε προϋποθέτουν.
Γουίλιαμ Φώκνερ,Καθώς ψυχορραγώ, **********************
William Faulkner – Καθώς Ψυχορραγώ || Στο Πατάρι του GutenbergΟ Μιχάλης Μοδινός, ο Παναγιώτης Κεχαγιάς και η Ζωή Μπέλλα-Αρμάου μιλούν για το βιβλίο του William Faulkner «Καθώς ψυχορραγώ» (μετάφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου