Ο σπίλος και η άνω τελεία
Γίνεται αμέσως προφανές ότι «Το αλάτι του Bad Ischl» του Κώστα Μαυρουδή είναι η συνέχεια μιας άτυπης τετραλογίας που αποτελείται από τα εξής έργα: «Με εισιτήριο επιστροφής», «Οι κουρτίνες του Γκαριμπάλντι», «Στενογραφία». Το βιβλίο, όπως και τα προηγούμενα, έχει υβριδικό χαρακτήρα: μια σειρά από κείμενα τα οποία, άλλα εκκινώντας από κάποιο αυτοβιογραφικό στοιχείο παίρνουν έναν καθολικό χαρακτήρα αναδεικνύοντας μία όχι εύκολα ορατή πνευματικότητα, άλλα, πυκνά και ευθύβολα, έχουν τη μορφή μικρού δοκιμίου, άλλα έχουν τη μορφή διηγήματος, ταξιδιωτικών εντυπώσεων, ημερολογιακών καταγραφών, όμως όλα συνάδουν με την ποιητική ματιά και την ποιητική ιδιοσυγκρασία του δημιουργού τους.
Γιατί, πρωτίστως, ο Κώστας Μαυρουδής είναι ποιητής. Ξέρει να μορφοποιεί σε έργο το ποιητικό αίτημα. Ξέρει να εικονοποιεί τις λέξεις. Να αναμετριέται διαρκώς με το ά-σχημο. Να απελευθερώνει τον χρόνο από τη στιγμή και να δίνει στη στιγμή την αιωνιότητα που δικαιούται. Ξέρει να παρατηρεί. Να δίνει υπόσταση στα ασήμαντα και τα αφανή. Άλλωστε, ακριβώς αυτό το βλέμμα του ακούραστου, σεσημασμένου παρατηρητή, είναι ο συνδετικός ιστός που ενώνει τα, διαφορετικά μεταξύ τους, κείμενα του βιβλίου. Πίσω από αυτή τη ματιά κρύβονται -και φανερώνονται διαρκώς- το γούστο, τα χαρακτηριστικά, η παιδεία, οι εμμονές, τα διαβάσματα, τα ταξίδια, η αλληλεπίδραση με άλλους δημιουργούς, η ενδοσκόπηση του ίδιου του δημιουργού.
Η γραφή παλεύει με τον χρόνο
Ο Μαυρουδής -είναι πολλές και ποικίλες οι διακειμενικές αναφορές- συνομιλεί με έργα άλλων δημιουργών, κατασκευάζοντας διαρκώς γέφυρες που επιτρέπουν σε μια σκέψη να ολοκληρωθεί, σε μια ιδέα να αναπτυχθεί, σε μια εικόνα να «ανοίξει», να γίνει ευρυγώνια ή να περιοριστεί στο ένα και σημαντικό. Η συνομιλία με το έργο του Ζέμπαλντ είναι η πιο προφανής και όχι μόνο λόγω του τίτλου: Στο «Αίσθημα ιλίγγου» ο Ζέμπαλντ αναφέρεται στη γιαγιά μιας φίλης του. Όταν εκείνη πεθαίνει, βυθισμένη στην άνοια, «ένα μισοάδειο πακέτο με αλάτι του Μπαντ Ισλ, αφημένο ποιος ξέρει πόσο καιρό πριν κάτω από τον νεροχύτη του διαμερίσματός της» τραβάει το βλέμμα του επισκέπτη. Το μισοάδειο πακέτο είναι «μια εικόνα αναπλήρωσης, ένα συμβολικό «αντ’ αυτής». Η γραφή όμως μπορεί να σώσει ό,τι μέλλεται να ξεχαστεί. Η γραφή παλεύει με τις ίδιες της τις αδυναμίες, παλεύει με τον χρόνο. Όσο κι αν «καμιά διάθεση δεν αποδίδεται απόλυτα», όσο κι αν «κάθε κείμενο είναι (και) μαρτυρία μιας αδυναμίας», όσο κι αν «η ιδέα εντελέστερη απ’ τη διατύπωσή της έχει αφήσει έξω ένα υπόλοιπο αδιείσδυτο απ’ τη γραφή», εντέλει και παρ’ όλα αυτά, η γραφή είναι το όπλο. Όπλο ενάντια στη λήθη, όπλο για τη χαλιναγώγηση της αδυναμίας, για την αναμέτρηση με το αδιείσδυτο. Μια διαρκής μάχη, μέχρι θανάτου πολλές φορές.
Ο Μαυρουδής -όπως και ο Ζέμπαλντ- θέτει διαρκώς σε δοκιμασία τη σχέση πραγματικότητας και μυθοπλασίας. Στη δύο σελίδων αποκαλυπτική εισαγωγή του γράφει: «Η λογοτεχνία καθαρογράφει το πρόχειρο της εμπειρίας. (...) Πνεύματα του Μετά, χαμένοι στις επινοήσεις για τη λέξη και την εικόνα, δεν διστάζουμε να φαλκιδεύσουμε τα γεγονότα (ακόμα και την ιστορία μας), αν αυτό αναβαθμίζει ή καταξιώνει το τετριμμένο». Πρωταρχικό μέλημα, το ύφος. Η μάχη με την τελειότητα. Είμαστε το ύφος που μας περιβάλλει. «Le style c’est l’homme» λέει ο Μπιφόν. Το ύφος είναι ο άνθρωπος. Και ο Μαυρουδής πάνω από όλα είναι ένας απαράμιλλος στιλίστας. Η ποιητική του πρόζα είναι ένα κομψοτέχνημα τελειότητας, όπου η κάθε λέξη, το κάθε σημείο στίξης, έχουν «κατακτήσει» τη θέση που τους ανήκει σε ένα σύνολο απολύτως αρμονικό. Ο έμπειρος αναγνώστης υποψιάζεται τον συγγραφικό μόχθο, αλλά δεν τον βλέπει. Η ροή της αφήγησης -σε κάθε κείμενο, όσο διαφορετικά κι αν είναι μεταξύ τους- κυλάει αβίαστα, όσο πυκνά κι αν είναι τα νοήματα, όσο δύσκολες κι αν είναι οι έννοιες, όσο πολύπλοκη κι αν είναι η προβληματική τους. Ο ρυθμός και η αρμονία παραμένουν ανέγγιχτα. Χαρίζονται στον αναγνώστη. Ακόμη και σε κείνον τον αναγνώστη που μοιάζει με «ασκημένο βιβλιάνθρωπο» και είναι «απείθαρχος απέναντι στην αυθεντία».
Αλλωστε ένα κείμενο παραμένει πάντα μια ανοιχτή πληγή, αδυνατώντας να ολοκληρωθεί, με την έννοια της αισθητικής αρτιότητας. «Το ξέρουμε: μια άνω τελεία βασανίζει τον συγγραφέα όσο ένας ύποπτος σπίλος στο σώμα του». Ένα κείμενο, με άλλα λόγια, μπορεί να «αρτιώνεται στο διηνεκές». Αλλά ακριβώς αυτό το ανέφικτο της τελειότητας, αυτή η συγγραφική πρόκληση, είναι που κάνουν τα κείμενα αυτά τόσο γοητευτικά. Γιατί ο συγγραφέας, όσο κι αν παλεύει διαρκώς για την άνω τελεία, γνωρίζει καλά πως «οι επίλογοι αναιρούν τις βεβαιότητες», πως το κύριο μήνυμα είναι «η ανεστιότητα και το εφήμερο».
Ενα σπάνιο βιβλίο ποιητικής πρόζας και «διαρκούς» αισθητικής τελειότητας.
Κώστας Μαυρουδής, «Το αλάτι του Bad Ischl»
Εκδ. Κίχλη
232 σελ. Τιμή: 14,50 ευρώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου