Φυσικές καταστροφές που θα παρέλυαν τον πλανήτη

 

Φυσικές καταστροφές που θα παρέλυαν τον πλανήτη

Μαρία Δεδούση

avgi.gr 

10–13 λεπτά

---

Κάθε χρόνο, περίπου 90.000 πλοία διέρχονται από τη στενή θαλάσσια λωρίδα του Στενού της Μάλακα, που συνδέει τον Ινδικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό

Ενα ηφαίστειο που κοιμάται στον βυθό της Μεσογείου. Κάποια άλλα που απειλούν να κλείσουν τα πιο πολυσύχναστα στενά του κόσμου. Ένα ρήγμα που, όταν δώσει μεγάλο σεισμό, θα οδηγήσει στην κατάρρευση της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου. Οι φυσικές καταστροφές προκαλούν νεκρούς και ζημιές. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, μπορεί να προκαλέσουν και παγκόσμιες κρίσεις.

Κάθε χρόνο, περίπου 90.000 πλοία διέρχονται από τη στενή θαλάσσια λωρίδα του Στενού της Μάλακα, που συνδέει τον Ινδικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Το φορτίο τους -σιτηρά, αργό πετρέλαιο και κάθε εμπόρευμα που μπορεί να φανταστεί κανείς- αποτελεί περίπου το 40% του παγκόσμιου εμπορίου. Πάνω από αυτά τα πλοία βρίσκεται ένα από τα πιο πολυσύχναστα αεροπορικά περάσματα στον κόσμο και κάτω από αυτά, κατά μήκος του βυθού, υπάρχει μια πυκνή σειρά υποβρύχιων καλωδίων που κρατούν τον κόσμο online.

Το Στενό της Μάλακα είναι μία από τις πιο ζωτικές αρτηρίες της παγκόσμιας οικονομίας. Τι θα γινόταν αν κάτι τού συνέβαινε; Και είναι θέμα χρόνου έως ότου τού συμβεί κάτι, και αυτό που θα του συμβεί θα είναι όχι πολύ ευχάριστο, όπως ένας σεισμός ή μια έκρηξη ηφαιστείου. Η παρεμπόδιση της κυκλοφορίας σε βασικές εμπορικές οδούς, θαλάσσιες ή ξηράς, είναι ούτως ή άλλως ένα παγκόσμιο πρόβλημα, για όποιον λόγο κι αν συμβαίνει. Ωστόσο η Μάλακα, που ελέγχεται από κοινού από την Ινδονησία, τη Μαλαισία, τη Σιγκαπούρη και την Ταϊλάνδη, είναι γενικά ένα ήσυχο σημείο. Κάποιες φορές πλοία συγκρούονται εδώ, αλλά δεν κλείνουν το πέρασμα, καθώς η δίοδος είναι ευρύτερη αυτής του Σουέζ, για παράδειγμα. Οι μεγαλύτερες απειλές για το Στενό της Μάλακα, που χωρίζει τη χερσόνησο της Μαλαισίας από το νησί της Σουμάτρας στην Ινδονησία, προέρχονται από το φυσικό περιβάλλον. Η περιοχή συγκεντρώνει μερικά από τα πιο ενεργά ηφαίστεια και τους ισχυρότερους πρόσφατους σεισμούς στον κόσμο.

Στην Ιάβα, δύο ηφαίστεια, το Σεμέρου και το Μαράπι, έχουν εκραγεί πρόσφατα. Στο Στενό Σούντα, που χωρίζει την Ιάβα από τη Σουμάτρα, βρίσκεται το Κρακατόα και πιο δυτικά το Ταμπόρα, η έκρηξη του οποίου το 1815 κατέστρεψε τις καλλιέργειες μέχρι την Ευρώπη και τις Ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες. Η έκρηξη του Ταμπόρα ήταν μεγέθους VEI7 στον δείκτη ηφαιστειακής δραστηριότητας (VEI), σε κλίμακα που φτάνει μέχρι το VEI8. Ένα γεγονός όπως αυτό του 1815 μπορεί να συμβεί μία ή δύο φορές ανά χιλιετία. Αλλά μια έκρηξη δεν χρειάζεται να είναι τόσο μεγάλου μεγέθους για να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα.

Η ζωή χωρίς πλοία, αεροπλάνα και τηλεπικοινωνίες

Το 2018, ερευνητές στο Κέντρο Μελετών Κινδύνου του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ μελέτησαν τις πιθανές επιπτώσεις καταστροφικών σεναρίων, συμπεριλαμβανομένης μιας έκρηξης έντασης VEI6 στο Μαράπι. Η έκρηξη, είπαν, μπορεί να δημιουργήσει σύννεφα τέφρας, που θα περάσουν το Στενό της Μάλακα προς τη Σιγκαπούρη και τη Μαλαισία. Η ζημιά στις τοπικές υποδομές και τις αλυσίδες εφοδιασμού, με τις αερομεταφορές να επηρεάζονται ιδιαίτερα, θα συνδυαστεί με πτώση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό Κελσίου και, με λίγα λόγια, θα κάνει τέφρα και περίπου 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια από το παγκόσμιο ΑΕΠ σε μια πενταετία. Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους, η έκρηξη έντασης VEI4 του ηφαιστείου Εϊγιαφιάτλαγιοκουτλ στην Ισλανδία το 2010 προκάλεσε ζημιές 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην παγκόσμια οικονομία, επειδή δεν πέταγαν τα αεροπλάνα.

Παρότι είναι πολύ δύσκολο να προβλέψουν πότε θα εκραγεί ένα ηφαίστειο και, κυρίως, πόσο μεγάλη θα είναι η έκρηξη, οι ειδικοί εξηγούν ότι με τόσα ηφαίστεια στην περιοχή, τα πράγματα δεν δείχνουν πολύ ευοίωνα. Ας φανταστούμε προς στιγμήν ότι ένα από αυτά τα ενεργά ηφαίστεια, όπως το Σεμέρου στην Ιάβα της Ινδονησίας, δίνει μια έκρηξη εντάσεως VEI5 ή VEI6. Το μάγμα εκρήγνυται από τον κρατήρα. Η τέφρα ανεβαίνει προς τον ουρανό. Οι δονήσεις ταράζουν τις κοντινές πόλεις. Εάν ο άνεμος είναι νοτιοδυτικός, όλη η εναέρια κυκλοφορία στο Στενό της Μάλακα διακόπτεται. Η στάχτη πέφτει στο ίδιο το Στενό. Η επιφάνεια της θάλασσας γεμίζει ελαφρόπετρα. Τα πλοία ακινητοποιούνται. Κάθε δευτερόλεπτο αυτής της φαντασίωσης κοστίζει εκατομμύρια δολάρια...

Ενας μεγάλος και σχετικά κοντινός σεισμός θα ήταν απειλή παρόμοιας κλίμακας. Ίσως και μεγαλύτερης. Πέρα από το τσουνάμι που θα χτυπούσε το Στενό, τα υποβρύχια ρεύματα θα κατέστρεφαν ολοσχερώς τα τηλεπικοινωνιακά καλώδια· έχει συμβεί και στον σεισμό του 2004 και στην έκρηξη του ηφαιστείου Τόνγκα τον Ιανουάριο του 2022. Για εβδομάδες, ολόκληρες περιοχές του πλανήτη ήταν αποκομμένες από τον έξω κόσμο, με ανυπολόγιστες συνέπειες.

Εάν κοπούν τα καλώδια στο Στενό της Μάλακα, θα χαθούν δισεκατομμύρια δολάρια και, κυρίως, θα διακοπεί η ομαλή λειτουργία των διεθνών χρηματοοικονομικών αγορών. Το πρόβλημα με το εικονικό χρήμα είναι ότι χάνεται και εικονικά.

Το 2006, ένας σεισμός κοντά στην Ταϊβάν διέλυσε τα υποβρύχια καλώδια και άφησε μόνο ένα που συνέδεε το Χονγκ Κονγκ με τον έξω κόσμο. Η επιδιόρθωση των καλωδίων πήρε 45 μέρες, δεν χρειάζεται να φανταστεί κανείς τι σημαίνει το Χονγκ Κονγκ αποκομμένο από τον κόσμο για 45 μέρες. Η ζημιά δεν θα ήταν για το ίδιο το Χονγκ Κονγκ αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο, και θα ήταν κολοσσιαία· ήταν τεράστια τύχη που έμεινε αυτό το ένα καλώδιο. Όσο κι αν φαίνεται απίθανο, τα υποβρύχια καλώδια δεν είναι μόνο πολύ ευαίσθητα, είναι και αναντικατάστατα. Προφανώς οι επίγειες εγκαταστάσεις δεν μπορούν να τα αντικαταστήσουν, ενώ και οι δορυφορικές μας δυνατότητες επαρκούν μόλις για το 3% των παγκόσμιων επικοινωνιών.

Ο κοιμισμένος γίγαντας της Νάπολης

Και όσο όλα αυτά συμβαίνουν, ή περιμένουν να συμβούν, στη μακρινή, όπως νομίζουμε, Άπω Ανατολή, πολύ πιο κοντά μας, το μεγαλύτερο ενεργό ηφαίστειο της Νότιας Ευρώπης που δεν είναι η Αίτνα, ούτε ο Βεζούβιος. Βρίσκεται κάτω από τα ήσυχα νερά του κόλπου της Νάπολης. Το όνομά του είναι Μαρσίλι και βρίσκεται 175 χιλιόμετρα νότια της ιταλικής πόλης. Το ύψος του είναι 3.000 μέτρα και η βάση του 70 επί 30 χιλιόμετρα. Είναι ένας πραγματικός γίγαντας και η κορυφή του είναι 500 μέτρα κάτω από το νερό.

Οι επιστήμονες ξέρουν για το Μαρσίλι εδώ και περίπου έναν αιώνα, αλλά μόλις πρόσφατα άρχισαν να μελετούν με σοβαρότητα τις πιθανότητες να εκραγεί, και αυτά που ανακάλυψαν δεν τους άρεσαν καθόλου. Σύμφωνα με τα τελευταία μοντέλα, αν το Μαρσίλι ξυπνήσει και δώσει έκρηξη, το τσουνάμι που θα δημιουργηθεί θα φτάσει, στην καλύτερη περίπτωση, τα 30 μέτρα και θα χτυπήσει όλη τη Μεσόγειο. Μια πιθανή έκρηξη θα έρθει απροειδοποίητα, προσθέτουν, και επειδή το ηφαίστειο βρίσκεται κοντά στο σημείο τομής της ευρασιατικής και της αφρικανικής πλάκας, θα δημιουργήσει πρωτοφανές χάος γεωλογικής δραστηριότητας. Πάνω από το οποίο θα στεκόμαστε εμείς.

Πρόσφατα μοντέλα έδειξαν ότι για να επιβιώσει κάποιος μετά από μια τέτοια δραστηριότητα, θα πρέπει να βρίσκεται τουλάχιστον ένα χιλιόμετρο μακριά από τις κοντινές ακτές της Ιταλίας και της Σικελίας, πράγμα αδύνατο για την περιοχή. Και αν στη Νάπολη ξέρουμε ότι υπάρχει ένα ηφαίστειο που κάποτε θα εκραγεί αλλά δεν ξέρουμε πότε, στη βορειοδυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής ξέρουμε ότι υπάρχει ένα ρήγμα που κάποτε θα δώσει έναν γιγαντιαίο σεισμό, αλλά δεν ξέρουμε πότε. Όταν, πάντως, ενεργοποιηθεί το συγκεκριμένο ρήγμα, ξέρουμε ότι η οικονομία των ΗΠΑ θα παραλύσει, διότι αυτό που θα συμβεί ξεπερνά και το πιο ευφάνταστο σενάριο του Χόλιγουντ.

Γιατί χτίζουμε πυρηνικά εργοστάσια πάνω στα ρήγματα;[..............................................]