Ουώλντεν Δύο: Κοινωνική ζωή μέσα στη φύση, χωρίς αντιθέσεις, αντιπαλότητες και μίση...

Ουώλντεν ένα και Ουώλντεν δύο

 Το μόνο που προσθέτει το Ουώλντεν Δύο στο Ουώλντεν είναι η κατανόηση που δείχνει ο Σκίννερ στην επιθυμία για νέα ρούχα

 

Χρήστος Κρυστάλλης

Η Αυγή

avgi.gr

Τώρα πια είναι ευρέως αναγνωρισμένο ότι πρέπει να γίνουν μεγάλες αλλαγές στον αμερικάνικο τρόπο ζωής. Όχι μόνο δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον υπόλοιπο κόσμο ενώ καταναλώνουμε και μολύνουμε με τον τρόπο που το κάνουμε, αλλά δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς, ενώ αγνοούμε τη βία και το χάος μέσα στο οποίο ζούμε. Η επιλογή είναι ξεκάθαρη: ή δεν κάνουμε τίποτε και επιτρέπουμε να μας προφτάσει ένα δυστυχισμένο και κατά πάσα πιθανότητα καταστροφικό μέλλον, ή χρησιμοποιούμε τη γνώση μας σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά για να δημιουργήσουμε ένα κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα ζήσουμε παραγωγική και δημιουργική ζωή, χωρίς να διακυβεύεται η δυνατότητα να μπορούν να κάνουν το ίδιο και εκείνοι που θα ακολουθήσουν. Κάτι σαν το Ουώλντεν Δύο δεν θα ήταν κακή αρχή. (Skinner, 2013, 26).

Συγγραφέας του εκτενούς αποσπάσματος που παραθέτουμε και πρωταγωνιστής των επόμενων περίπου οκτακοσίων λέξεων θα είναι ο . O διάσημος γεννήτορας του συμπεριφορισμού που στο Ουώλντεν Δύο εμφανίζεται σε έναν ρόλο που παραξενεύει ακόμα και τις πιο εμβριθείς μελετήτριες του: ο Σκίννερ γράφει λογοτεχνία! Κι αυτό είναι εξαιρετικά περίεργο, καθώς η φήμη που τον συνοδεύει σε κανένα βαθμό δεν του αποδίδει ιδιότητες που προσιδιάζουν σε λογοτέχνη. Πόσο μάλλον σε κάποιον που θα έγραφε μια ουτοπία. Ο Σκίννερ δεν ελπίζει και η ουτοπία προϋποθέτει την ελπίδα για να συνταχθεί. Ο Σκίννερ σχεδιάζει, κατασκευάζει, οργανώνει, ταξινομεί, προκαλεί τα αντανακλαστικά ή τα ένστικτα αλλά ποτέ δεν θα άφηνε το μυαλό του να βυθιστεί στην ελπίδα.

Γι’ αυτό και το Ουώλντεν Δύο δεν είναι ακριβώς μια ουτοπία, παρότι περιγράφει διεξοδικά μια ιδανική κοινωνία: είναι ένα μοντέλο. Ένα λογοτεχνικό κείμενο που θα μπορούσε ή, καλύτερα, θα έπρεπε να έχει γραφτεί από κάποια ευαίσθητη τεχνητή νοημοσύνη την οποία ο Σκίννερ θα είχε σχεδιάσει προσεκτικά και στη συνέχεια θα είχε εφοδιάσει με τα απαραίτητα δεδομένα. Στη συνέχεια, το κείμενο αυτό θα είχε να αφεθεί να επιδράσει στις μάζες ως πρότυπο ζωής μέσω μια διαδικασίας εξαρτημένης μάθησης. Ο Σκίννερ θα ενεργοποιούσε τους μηχανισμούς πρόκλησης παρωθήσεων και οι μάζες θα μπορούσαν μόνες τους να φτιάξουν τα δικά τους μικρά Ουώλντεν, ώστε να σωθούν από τη μιζέρια της μεταπολεμικής αμερικάνικης κοινωνίας.

Η αλήθεια είναι πως έχουμε πάρει τον Σκίννερ από τα μούτρα –του αξίζει–, κι έχουμε αργήσει χαρακτηριστικά να εξηγήσουμε τι είναι, τέλος πάντων, αυτό το Ουώλντεν Δύο. Ο Σκίννερ δεν επιλέγει καθόλου τυχαία αυτό το όνομα για το βιβλίο του: Το Ουώλντεν (1854) είναι ένα από τα πιο διάσημα μυθιστορήματα του Αμερικάνου λογοτέχνη και πολιτικού φιλόσοφου Χένρι Ντέιβιντ Θορώ (Henry David Thoreau, 1817-1862). Στο Ουώλντεν ο Θορώ σκιαγραφεί ένα μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης βασισμένο στην αυτάρκεια, στην λιτή παραγωγή και κατανάλωση και στην αποστασιοποίηση από κάθε εκδοχή ομοσπονδιακού κράτους. Θεμέλιο της κοινωνικής οργάνωσης είναι ο ιδεότυπος του homo economicus που νοείται ως φυσική κατάσταση του ανθρώπου. Ο Θορώ απαντούσε το πρόβλημα της ένδυσης στην κοινότητα Ουώλντεν με τον παρακάτω τρόπο:

«Αν δεν υπάρχουν νέοι άνθρωποι που θα ταιριάξουν τα νέα ρούχα; Αν θέλεις να επιχειρήσεις κάτι νέο, δοκίμασε το με τα παλιά σου ρούχα. Κανένας άνθρωπος δεν θέλει να ασχοληθεί απλά με κάτι, θέλει κάτι να κάνει ή καλύτερα, κάτι να είναι. Ίσως να μη προμηθευόμασταν ποτέ ένα νέο κοστούμι, όσο τσαλακωμένο ή βρώμικο κι αν ήταν το παλιό, αν δεν μας ήγαγε, δεν μας κατεύθυνε, δεν μας οδηγούσε το αίσθημα πως είμαστε ένας νέος άνθρωπος μέσα στα παλιά μας ρούχα, και πως αν παρέμενε η ίδια κατάσταση θα ήταν σαν να διατηρούσαμε το καινούργιο κρασί μέσα σε παλιά μπουκάλια» (Thoreau, 1854).

Η ανάγκη για την παραγωγή νέων καταναλωτικών αγαθών βασίζεται σε μια ανθρώπινη αδυναμία. Αν αναχαιτίσουμε την ισχύ της, τότε δεν χρειάζεται να παράγουμε περισσότερο. Κάπως έτσι σχηματίζεται ο εγκόσμιος, προτεσταντικός παράδεισος του Θόρω. Του Σκίννερ;

«Το να θεωρείται κάτι εκτός μόδας δεν είναι μια φυσική διαδικασία, αλλά μια τεχνητή τροποποίηση που αλλοιώνει την ομορφιά του περσινού ρούχου για να το καταστήσει άχρηστο. Εμείς αντισταθήκαμε σε αυτό διευρύνοντας την αισθητική μας. […] Μικρές πινελιές, που τώρα φαίνονται να είναι εκτός μόδας και που, παρά τους ισχυρισμούς σου, μπορεί να παρακωλύουν την αισθητική σου αντίληψη, τότε θα φαίνονται φυσικές και όμορφες. Θα ανακαλύψεις ότι ένα χαρακτηριστικό δεν έχει από μόνο του ημερομηνία λήξης» (Skinner, 2013, 61).

Το μόνο που προσθέτει το Ουώλντεν Δύο στο Ουώλντεν είναι η κατανόηση που δείχνει ο Σκίννερ στην επιθυμία για νέα ρούχα. Δεν την αρνείται όπως ο Θορώ, αντίθετα την αποδέχεται ως τμήμα της φυσικής συμπεριφοράς και υπολογίζει κάποιους τρόπους για να την ικανοποιεί. Τα δύο Ουώλντεν απέχουν ελάχιστα. Οι κοινές τους γραμμές απηχούν το όραμα των απομακρυσμένων, λιτών, αγροτικών κοινοτήτων που εχθρεύεται την ανάδυση των εθνών κρατών και της μαζικής κοινωνίας.

Ισορροπώντας πάνω σε μια κοινή γραμμή ο Σκίννερ επιχειρεί να κάνει ένα μεθοδολογικό πέρασμα από τη φυσική κατάσταση στη φυσική συμπεριφορά, και με αυτό τον τρόπο να μετασχηματίσει τον homo economicus από ιδεατό σε εμπειρικό, περιγραφικό πρότυπο. Το Ουώλντεν Δύο είναι η ιδανική μορφή οργάνωσης μιας γενικά υπολογίσιμης και υπολογισμένης κοινωνίας. Αφήσαμε αυτό για το τέλος: Το Ουώλντεν Δύο τυπώθηκε στις ΗΠΑ το 1948. Κάποιους μήνες αργότερα ο Τζώρτζ Όργουελ εκδίδει το 1984 (1949). Το δεύτερο είναι ριζωμένο στον κοινό νου ως η απόλυτη δυστοπία· τι γίνεται όμως με το Ουώλντεν Δύο και την πεποίθηση πως η φυσική συμπεριφορά είναι και πρέπει να είναι απόλυτα υπολογίσιμη;

Ουώλντεν Δύο

Δύο αγόρια, δύο κορίτσια και δύο καθηγητές πανεπιστημίου απομακρύνονται από τη ζωή και τη ρουτίνα τους για να ανακαλύψουν την απομακρυσμένη κοινότητα του Ουώλντεν Δύο. Το Ουώλντεν Δύο είναι ένα επιστημονικό πείραμα, μια απόπειρα χιλίων ανθρώπων να ζήσουν ήρεμα, ισορροπημένα και χωρίς καμία αντίθεση ή αντιπαλότητα. Η ζωή τους είναι απλή και ηθική. Το πείραμα Ουώλντεν στο οποίο συμμετέχουν ειδικοί κάθε είδους αποτελεί ένα μοντέλο ικανό να επαναπροσδιορίσει την οντολογία της ανθρώπινης συνύπαρξης· είναι οι θεωρίες της εξαρτημένης μάθησης και των αντανακλαστικών που το σκάνε από το εργαστήριο και επιχειρούν να οργανώσουν τις κοινωνίες στο σύνολο τους.

Αναφορές

Skinner B. F. (2013). Ουώλντεν Δύο, Αθήνα: Πεδίο.

Thoreau H. D. (1854). Walden; or, Life in the Woods. Βοστόνη: Ticknor and Fields.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ =>Walden ή Η Ζωή Στο Δάσος - Henry D. Thoreau(Μετάφραση : Βασίλης Αθανασιάδης-Εκδόσεις Κέδρος -PDF FDOCUMENT

-------------

 *Ο Μπάροουζ Φρέντερικ Σκίνερ, γνωστός ως Μπ. Φ. Σκίνερ, ήταν Αμερικανός ψυχολόγος, συμπεριφοριστής, συγγραφέας, εφευρέτης, και κοινωνικός φιλόσοφος. Ήταν καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ από το 1958 μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1974.

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ=>  Βικιπαίδεια

 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

 Παναγιώτα Δρούζα

Ομιλία στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Κοινότητας Ανάλυσης Συμπεριφοράς, 9-10 Δεκεμβρίου 2017, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

 ΣΥΜΠΟΣΙΟ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ MΙΛΑΜΕ! Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ 

 

 

 Η Πειραματική και Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς, καθώς και η φιλοσοφία της, ο Θεμελιώδης Συμπεριφορισμός, για δεκαετίες παρουσιάζονταν ελλιπώς και πολύ συχνά με διαστρεβλωμένο τρόπο στην ελληνική βιβλιογραφία, με συνέπεια να παραμένουν στην ουσία άγνωστες για το ελληνόφωνο κοινό. Ως ένα βαθμό συνέτεινε σε αυτό και η δυσκολία απόδοσης της ορολογίας της επιστήμης της Ανάλυσης Συμπεριφοράς στη γλώσσα μας, που άφηνε ανοιχτό το πεδίο για παρερμηνείες και διαστρεβλώσεις. 

Τα τελευταία 10 χρόνια, με τη συγγραφή και έκδοση συγγραμμάτων για την Ανάλυση Συμπεριφοράς στα Ελληνικά, τη μετάφραση έργων του B.F. Skinner κι άλλων εκπροσώπων της προσέγγισης, τη διδασκαλία μαθημάτων και με τη διεξαγωγή συνεδρίων στη γλώσσα μας, αυξάνεται ολοένα και περισσότερο η επαφή του ελληνόφωνου κοινού με την προσέγγισή μας, τη φιλοσοφία, τη μεθοδολογία και τις εφαρμογές της. 

Στην εργασία αυτή θα παρουσιαστούν τα κυριότερα συγγράμματα, οι δυσκολίες στην απόδοση των όρων και η ωφελιμότητά τους για την διάδοση μιας πρακτικά ωφέλιμης προσέγγισης της συμπεριφοράς.