ΠΕΝΤΕ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΚΕΙΑ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

 

Κάθε χρόνο με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας ανοίγει η συζήτηση σχετικά με το κατά πόσο μια τέτοια υπενθύμιση έχει αξία για τη σύγχρονη κοινωνία. Παρότι γίνεται μεγάλη προσπάθεια οι διακρίσεις με βάση το φύλο τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο να εξαλειφθούν ακόμη υπάρχει πολύς δρόμος μέχρι οι γυναίκες να κατακτήσουν το ποσοστό που τους αντιστοιχεί στα κοινοβούλια, τις θέσεις και τους μισθούς στον εργασιακό χώρο που αναλογούν στα προσόντα τους. Μέχρι τότε είναι απαραίτητο να επανερχόμαστε στο έργο των γυναικών που αγωνίστηκαν και ακόμη αγωνίζονται για μια καλύτερη θέση στον κόσμο. Στο έργο τους είναι αφιερωμένο το σημερινό δημοσίευμα.  1. «Θλίβομαι που οι γυναίκες υποτιμώνται συστηματικά λαμβάνοντας ευχαρίστως την ασήμαντη προσοχή που οι άνδρες θεωρούν πως αρμόζει να δείχνουν στο γυναικείο φύλο. Τόσο γελοία μου φαίνονται όλα αυτά τα μικρά τελετουργικά, που με δυσκολία συγκρατώ τα νεύρα μου όταν βλέπω έναν άνδρα να σπεύδει με πάσα προθυμία να πιάσει ένα πεσμένο μαντίλι ή να ανοίξει μια πόρτα, τη στιγμή που μια κυρία θα μπορούσε να το κάνει και μόνη της με μία κίνηση» έγραφε η Μαίρη Γουόλστονκραφτ στην «Αναγνώριση των δικαιωμάτων της γυναίκας» (Εκδόσεις Οξύ, μτφρ Θάνος Καραγιαννόπουλος). Στο έργο που εκδόθηκε το 1792 και αποτελεί ένα από τα πρώτα έργα της φεμινιστικής φιλοσοφίας η Γουόλστονκραφτ απαιτούσε ισότιμη μεταχείριση με τους άντρες την εποχή που οι πολιτικοί φιλόσοφοι θεωρούσαν αυτονόητο ότι οι γυναίκες έπρεπε να μείνουν εκτός ακαδημαϊκής εκπαίδευσης και να ασχοληθούν με το μεγάλωμα των παιδιών τους και τις άλλες «γυναικείες» δουλειές.     "Θλίβομαι που οι γυναίκες υποτιμώνται συστηματικά λαμβάνοντας ευχαρίστως την ασήμαντη προσοχή που οι άνδρες θεωρούν πως αρμόζει να δείχνουν στο γυναικείο φύλο. Τόσο γελοία μου φαίνονται όλα αυτά τα μικρά τελετουργικά, που με δυσκολία συγκρατώ τα νεύρα μου όταν βλέπω έναν άνδρα να σπεύδει με πάσα προθυμία να πιάσει ένα πεσμένο μαντίλι ή να ανοίξει μια πόρτα, τη στιγμή που μια κυρία θα μπορούσε να το κάνει και μόνη της με μία κίνηση". // Γράφοντας σε μια εποχή που ο αγώνας για τα δικαιώματα του ανθρώπου είχε οδηγήσει στις μεγάλες επαναστάσεις στην Αμερική και τη Γαλλία, η Μέρι Γουόλστονκραφτ εξέφρασε με δυναμισμό τη δική της γνώμη για τη γυναικεία ανεξαρτησία το 1792. Με πάθος και αμεσότητα, επιτέθηκε στην επικρατούσα άποψη της κοινωνίας που αντιμετώπιζε τη γυναίκα ως διακοσμητικό στοιχείο και απαίτησε την ισότιμη εκπαίδευση για κορίτσια και αγόρια, το τέλος των προκαταλήψεων και την εξάρτηση των γυναικών από το επάγγελμά τους και όχι από τον σύντροφό τους. Η αναγνώριση των δικαιωμάτων της γυναίκας έγινε δεκτή άλλοτε με θαυμασμό και άλλοτε με αγανάκτηση, την καθιέρωσε ωστόσο ως τη "μητέρα" του σύγχρονου φεμινισμού. // "Εύχομαι οι γυναίκες να έχουν εξουσία όχι πάνω στους άντρες, αλλά πάνω στον εαυτό τους". (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) Περιεχόμενα Εισαγωγή - Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του ανθρώπου - Η κυρίαρχη αντίληψη για την ταυτότητα των φύλων - Συνέχεια του ίδιου θέματος - Παρατηρήσεις για τα αίτια της υποβάθμισης της θέσης της γυναίκας - Η αλληλουχία των ιδεών και η επίδρασή τους στη διαμόρφωση της προσωπικότητας - Η μετριοφροσύνη με την ευρεία έννοια και όχι σαν αρετή των φύλων - Η υπονόμευση της ηθικής των φύλων στο όνομα της καλής φήμης - Οι μοιραίες συνέπειες των κοινωνικών διακρίσεων ενάντια στους νόμους της φύσης - Παραδείγματα της απερισκεψίας που γεννά η γυναικεία άγνοια και σκέψεις για την ηθική βελτίωση που θα επέφερε με φυσικό τρόπο μια επανάσταση στη γυναικεία συμπεριφορά    ______________________________________________ 2. Εμπνευσμένη από τη Γουόλστονκραφτ και τη Λουίζ Μισέλ, η Έμα Γκόλντμαν στα κείμενά της με θέμα τη γυναικεία χειραφέτηση που περιέχονται στην έκδοση «Για το λαθρεμπόριο γυναικών – Η τραγωδία της γυναικείας χειραφέτησης» (Εκδόσεις Ποταμός, μτφρ. Κατερίνα Σχινά) διαχωρίζει τις θέσεις της από τις σουφραζέτες, τονίζει την ανάγκη να αμφισβητηθεί η πατριαρχία και στηρίζει την ανεξαρτησία της γυναίκας σε όλα τα επίπεδα.   _________________________

3. Το «Δεύτερο φύλο» (Εκδόσεις Μεταίχμιο, μτφρ. Τζένη Κωνσταντίνου) κυκλοφόρησε το 1949 σηματοδοτώντας την απαρχή του δεύτερου κύματος του φεμινισμού. Στο βιβλίο το οποίο γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία και βρέθηκε στη μαύρη λίστα του Βατικανού, η Σιμόν ντε Μποβουάρ αναλύει τον τρόπο που η θηλυκή ταυτότητα αποτέλεσε ιστορικά ένα κοινωνικό δημιούργημα. Σύμφωνα με τη Γαλλίδα φιλόσοφο η οποία εστιάζει στην ιδέα του Άλλου δεν γεννιέσαι γυναίκα, αλλά γίνεσαι μέσα από τις επιταγές εκείνων που παίρνουν αποφάσεις για την εκάστοτε κοινωνία.

_ 

___Το «Δεύτερο Φύλο» κυκλοφόρησε το 1949 και αποτέλεσε το απόλυτο έργο αναφοράς του φεμινιστικού κινήματος. Τα 50.000 αντίτυπα της πρώτης έκδοσης εξαντλήθηκαν μέσα σε μια βδομάδα, ενώ το Βατικανό περιέλαβε το βιβλίο στη «μαύρη λίστα» του. Εξήντα χρόνια μετά, ενώ η φεμινιστική ουτοπία ξεφτάει καθώς σεξιστικές αντιλήψεις και πρακτικές επανέρχονται σε πολλά σημεία του πλανήτη, το «Δεύτερο Φύλο» αξίζει να ξαναδιαβαστεί ως ορόσημο της ιστορίας του γυναικείου κινήματος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙ
Εισαγωγή
Πεπρωμένο
Ιστορία
Μύθοι
ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΙΒΛΙΟ - Η ΒΙΩΜΕΝΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
Εισαγωγή
Διάπλαση
Κατάσταση
Αποδείξεις
Προς την απελευθέρωση
Επίλογος
Σημειώσεις της μεταφράστριας

_______________________________

4. Στο έργο-σταθμός «Γυναίκες, φυλή και τάξη» (Εκδόσεις Αρχείο 71) για το φεμινιστικό κίνημα το οποίο κυκλοφόρησε 1981 η Αμερικανίδα πολιτική ακτιβίστρια Άντζελα Ντέιβις επιχειρεί μια μαρξιστική ανάλυση του φύλου, της φυλής και της τάξης που ξεκινά από την ιστορία του δουλεμπορίου και καταλήγει στη δεκαετία του 1960.  

_____ 

___"Ο μύθος του μαύρου βιαστή ανέκυπτε μεθοδικά και ως δια μαγείας κάθε φορά που τα αλλεπάλληλα κύματα βίας και τρόμου που εξαπολύονταν ενάντια στη μαύρη κοινότητα έψαχναν πειστικές εξηγήσεις.
[...] Ο μύθος εξακολουθεί και σήμερα να κάνει την ύπουλη δουλειά της ρατσιστικής ιδεολογίας. Και σίγουρα ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης γι' αυτό έχει η αποτυχία των περισσότερων θεωρητικών κατά του βιασμού να αναζητήσουν την ταυτότητα του τεράστιου πλήθους των ανώνυμων βιαστών που παραμένουν ατιμώρητοι και ακαταδίωκτοι.
[...] Όμως γιατί σε πρώτη φάση υπάρχουν τόσοι πολλοί ανώνυμοι βιαστές; Μήπως επειδή η ανωνυμία είναι το προνόμιο εκείνων των αντρών που έχουν ένα κοινωνικό στάτους ικανό να τους προστατεύει από διώξεις; Είναι γνωστό ότι λευκοί άντρες, εργοδότες, πολιτικοί, γιατροί, καθηγητές κλπ "επωφελούνται" από γυναίκες που είναι κοινωνικά υφιστάμενες ή κατώτερές τους, τα σεξουαλικά τους ωστόσο αδικήματα σπανίως έρχονται στο φως σε κάποιο δικαστήριο. Δεν είναι λοιπόν πιθανό αυτοί οι άντρες των ανώτερων τάξεων να ευθύνονται για ένα σημαντικό ποσοστό των μη καταγγελθέντων βιασμών; Πολλοί άλλωστε από αυτούς τους αδήλωτους βιασμούς έχουν θύματα μαύρες γυναίκες. Η ιστορική εμπειρία των μαύρων γυναικών καταδεικνύει ότι η ρατσιστική ιδεολογία είναι μια ανοικτή πρόσκληση για βιασμό.
[...] Οι άντρες της εργατικής τάξης, όποιο κι είναι το χρώμα τους, μπορούν να παρακινηθούν στη διάπραξη βιασμού από την πεποίθηση ότι η αρρενωπότητά τους τούς δίνει το δικαίωμα να εξουσιάζουν τις γυναίκες. Όταν οι άντρες της εργατικής τάξης αποδέχονται την πρόσκληση στο βιασμό λόγω της ιδεολογίας περί αντρικής υπεροχής, είναι σαν να αποδέχονται μια δωροδοκία, μια ψευτοανταμοιβή για την κοινωνική και οικονομική τους αδυναμία.
[...] Η τωρινή επιδημία βιασμών εμφανίζεται σε μια περίοδο όπου η τάξη των καπιταλιστών ψάχνει να επανεδραιώσει λυσσασμένα την ισχύ της μέσα σε ένα περιβάλλον διεθνών και εσωτερικών προκλήσεων. Ο ρατσισμός και ο σεξισμός, κεντρικά στοιχεία στην εγχώρια στρατηγική της αυξανόμενης οικονομικής εκμετάλλευσης, γνωρίζουν ώθηση πέρα από κάθε προηγούμενο. Ο πολλαπλασιασμός της σεξουαλικής βίας είναι το κτηνώδες πρόσωπο μιας γενικευμένης εντατικοποίησης του σεξισμού που συνοδεύει την ταξική αυτή επίθεση". (Από το κείμενο "Βιασμός, ρατσισμός και ο μύθος του μαύρου βιαστή")

Περιεχόμενα

Πρόλογος από την ομάδα γυναικών "μιγάδα"
Η κληρονομικά της δουλείας: πρότυπα για μια νέα κατάσταση της γυναίκας
Το κίνημα κατά της Δουλείας και η γέννηση των Δικαιωμάτων της Γυναίκας
Ο ρατσισμός στο κίνημα του σουφραζετών
Βιασμός, ρατσισμός και ο μύθος του μαύρου βιαστή
Ρατσισμός, έλεγχος των γεννήσεων και το δικαίωμα στην αναπαραγωγή
Selma James: Φύλο, Φυλή και Τάξη

______________________

5. Από τα σημαντικότερα έργα της σύγχρονης φεμινιστικής θεωρίας η «Αναταραχή φύλου» (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, μτφρ. Γιώργος Καράμπελας) της Τζούντιθ Μπάτλερ που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1990 αποτελεί κριτική πάνω στη φαινομενικά φυσική συνοχή των κατηγοριών του φύλου, της σεξουαλικότητας, της επιθυμίας και του σώματος και υποστηρίζει ότι πρόκειται για πολιτισμική κατασκευή μέσα από την επανάληψη των στερεοτύπων. Το έργο μέσα από το οποίο εξετάζεται εκείνο θεωρητικών όπως ο Φρόιντ, ο Λακάν, η Μποβουάρ, ο Φουκό, ο Στρος επηρέασε όχι μόνο το φεμινιστικό, αλλά και το γκέι και το λεσβιακό κίνημα.

 

 Η Αναταραχή φύλου είναι ένα από τα πιο σημαντικά έργα της σύγχρονης φεμινιστικής θεωρίας και των σπουδών φύλου, θεωρείται δε καταστατικό κείμενο της queer θεωρίας. Η επίδρασή του δεν περιορίστηκε σε ακαδημαϊκούς κύκλους, αλλά προκάλεσε έντονες συζητήσεις στο χώρο τόσο του φεμινιστικού όσο και του γκέι και λεσβιακού κινήματος. Μέσα από την κριτική επανανάγνωση του έργου των Μπωβουάρ, Φουκώ, Βιτίγκ, Ιριγκαρέ, Λεβί-Στρως, Λακάν, Φρόυντ, Ρούμπιν, Κρίστεβα, η Τζούντιθ Μπάτλερ επιχειρεί μια κριτική γενεαλογία της κατασκευής των κατηγοριών του φύλου, της σεξουαλικότητας, της επιθυμίας και του σώματος ως κατηγοριών ταυτότητας, τις οποίες θεωρεί προϊόντα της "υποχρεωτικής" ετεροσεξουαλικότητας και του φαλλογοκεντρισμού. Προεκτείνοντας τις θέσεις ότι η υποκειμενικότητα παράγεται λογοθετικά και ότι το βιολογικό φύλο είναι μια πολιτική κατηγορία που θεμελιώνει την ετεροσεξουαλικότητα, προβάλλει το ρηξικέλευθο επιχείρημα ότι η υποτιθέμενη συνοχή μεταξύ βιολογικού φύλου, κοινωνικού φύλου και σεξουαλικότητας δεν οφείλεται παρά στην επαναλαμβανόμενη στιλιστική επιτέλεση συγκεκριμένων πράξεων μέσα στο χρόνο, πράξεων που αποκτούν το νόημά τους σε ένα πλαίσιο ετεροκανονικότητας. Αυτή η επιτελεστικότητα του φύλου, που δίνει την εντύπωση ενός έμφυλου πυρήνα, μιας κρυμμένης ψυχικής ουσίας, με αποτέλεσμα το φύλο να εκλαμβάνεται ως αληθινό, δεν είναι ωστόσο παρά μια μίμηση χωρίς πρωτότυπο, μια διαρκής παρωδία της ίδιας της έννοιας του πρωτοτύπου. Στο πλαίσιο αυτό, η αποτυχημένη μίμηση, η ατελέσφορη εκτέλεση της εντολής "να είσαι ένα δεδομένο φύλο" μπορεί να αναταράξει τις κατηγορίες του φύλου, να δημιουργήσει ρήγματα που θα επιτρέπουν την ανασήμανσή του. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Η επιστημονική και πολιτική σημασία του βιβλίου έχει συζητηθεί εκτενώς. Διεθνώς, χιλιάδες επιστημονικών άρθρων και βιβλίων "εμπνεύστηκαν", τιθέμενα υπέρ ή κατά, από τις θέσεις που υποστηρίζει εδώ η Μπάτλερ, και τις διερευνούν περαιτέρω. Κάποια από αυτά καταπιάνονται με τα υποτιθέμενα λάθη, ή έστω τις αστοχίες, στην έμφαση του επιχειρήματος, στην ανάλυση κ.ά. Ειδικά η αμερικανική αριστερά της διανόησης έθεσε ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον μία ανάλυση που βασίζεται στη διάλυση ουσιοκρατικών τοποθετήσεων μπορεί να συμμαχήσει με αγώνες για την κοινωνική δικαιοσύνη. Ίσως η εποχή της "κρίσης" στην οποία έρχεται η ελληνική μετάφραση του βιβλίου να αρκεί για την απάντηση του ζητήματος αυτού. Είναι σαφές πως το βιβλίο αυτό συμβάλλει ποικιλοτρόπως στους σύνθετους αγώνες για την κοινωνική δικαιοσύνη, κι ας χτυπάει νεύρα. (Αλεξάνδρα Χαλκιά, Η Αυγή - Αναγνώσεις, 5/9/2010)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ - ΟΙΚΕΙΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕ ΑΝΟΙΚΕΙΟΥΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΥΣ (Βενετία Καντσά)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ (1999)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ (1990)
1. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΦΥΛΟΥ /ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΦΥΛΟΥ /ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ
ΟΙ "ΓΥΝΑΙΚΕΣ", ΩΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΥ
Η ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΦΥΛΟΥ / ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΦΥΛΟΥ / ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΦΥΛΟ: ΤΑ ΚΥΚΛΟΤΕΡΗ ΑΠΟΜΕΙΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΔΙΑΜΑΧΗΣ
ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΔΥΑΔΙΚΟΥ, ΤΟΥ ΕΝΩΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΑΥΤΕΣ
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ, ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΦΥΛΟ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΥΠΟΣΤΑΣΗΣ
ΓΛΩΣΣΑ, ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΤΟΥ ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΥ
2. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ, ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΤΕΡΟΦΥΛΟΦΙΛΙΚΗΣ ΜΗΤΡΑΣ
Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΔΟΜΙΣΜΟΥ
Ο ΛΑΚΑΝ, Η ΡΙΒΙΕΡ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΤΗΣ ΜΑΣΚΑΡΑΤΑΣ
Ο ΦΡΟΥΝΤ ΚΑΙ Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ
Η ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΑΥΤΙΣΗΣ
ΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΩΣ ΕΞΟΥΣΙΑ
3. ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΕΣ ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΤΖΟΥΛΙΑ ΚΡΙΣΤΕΒΑ
Ο ΦΟΥΚΩ, Η/Ο HERCULINE ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΑΣΥΝΕΧΕΙΑΣ
ΜΟΝΙΚ ΒΙΤΙΓΚ: ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟ ΦΥΛΟ
ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ, ΕΠΙΤΕΛΕΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ - ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΩΔΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ΕΠΙΜΕΤΡΟ - ΕΠΙΤΕΛΕΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΤΑΡΑΞΕΙΣ (Αθηνά Αθανασίου)
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

 _______________________________

Καλή ανάγνωση,
Έμυ

Στα αποσπάσματα που υπάρχουν μέσα σε εισαγωγικά διατηρείται η ορθογραφία και η σύνταξη των πρωτότυπων κειμένων.