Τελικά φταίνε για όλα οι γονείς;
Είναι νομίζω απελευθερωτικό να σκεφτόμαστε ότι οι γονείς μας δεν ήταν ποτέ οι άνθρωποι που μας έριξαν σε ένα πηγάδι από το οποίο σήμερα δεν μπορούμε να βγούμε. Βρίσκονταν και συνεχίζουν ενδεχομένως να βρίσκονται και εκείνοι μαζί μας μέσα σε αυτό, αλλά είναι ευθύνη του καθενός ξεχωριστά να αρχίσει να σκαρφαλώνει για να βγει από αυτό.
Η κληρονομιά του Φρόυντ
Ο πρώτος άνθρωπος που σκέφτηκε συστηματικά τον βαθμό επίδρασης που έχουν οι γονείς μας στην προσωπικότητα και την ψυχο-συναισθηματική μας ζωή ήταν ο Σίγκμουντ Φρόυντ. Ο Φρόυντ ήταν αναμφισβήτητα ένας από τους θεμελιωτές της σύγχρονης ψυχολογίας και επινοητής της μεθόδου «ξάπλωσε στο ντιβάνι και πες μου για τα συναισθήματά σου» - αυτό που μετά από πολλές μετεξελίξεις γνωρίζουμε σήμερα οι περισσότεροι ως ψυχοθεραπεία.
Η βασική ιδέα του Φρόυντ ήταν ότι αν κατάφερνε να φέρει στην επιφάνεια τα ξεχασμένα αρνητικά συναισθήματα του ατόμου προς τους γονείς του, θα το ανακούφιζε από την παρουσία των συμπτωμάτων.
Με τις γνώσεις που έχουμε σήμερα και την ανάπτυξη πολλών και διαφορετικών ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων, διαπιστώνουμε ότι παρόλο που ο Φρόυντ είχε δίκιο σε πολλά από αυτά που είπε, είχε άδικο και σε άλλα τόσα. Ωστόσο, η συμβολή του είναι απαραγνώριστη, αν σκεφτούμε ότι πριν από αυτόν, σχεδόν όλοι πίστευαν ότι ο βαθμός επιρροής των γονιών στην ζωή των παιδιών φτάνει μέχρι την… εκμάθηση καλών τρόπων συμπεριφοράς.
Μολονότι ο βασικός του τρόπος να εξηγήσει πως οι γονείς επηρεάζουν το υποσυνείδητο του παιδιού και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο, ήταν για πολλούς κάπως περίεργος, (τα αγόρια θέλουν να σκοτώσουν υποσυνείδητα τον πατέρα για να κάνουν σεξ με την μητέρα και τα κορίτσια περνούν μια ζωή ευχόμενα να είχαν πέος και γι’ αυτό αναπτύσσουν αρνητικά συναισθήματα προς την μητέρα), το όλο ζήτημα με τον ρόλο που έχουν οι γονείς στην ζωή των παιδιών δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ.
Για ποιο λόγο θεωρούμε λοιπόν εμείς οι σύγχρονοι επαγγελματίες ψυχικής υγείας ότι οι σχέσεις με τους γονείς ή τους πρώτους φροντιστές συνεχίζουν να επηρεάζουν την συμπεριφορά του ατόμου και στην ενήλικη ζωή; Πόσο μεγάλη είναι στην πραγματικότητα αυτή η επιρροή; Γιατί τείνουμε ως ενήλικες να κατηγορούμε τους γονείς για τα προβλήματά μας και πόσο βοηθητικό είναι κάτι τέτοιο; Μπορεί να μας «διδάξει» κάτι διαφορετικό η ψυχοθεραπεία;
Διαβάστε σχετικά: Πώς να διδάξουμε στα παιδιά την ενσυνειδητότητα
Η Θεωρία της Προσκόλλησης
Η πιο γνωστή και ευρέως αποδεκτή θεωρία γύρω από την σημασία που έχουν οι πρώιμες σχέσεις και ο τύπος δεσμού που θα αναπτύξει το παιδί με τους γονείς ή τους πρώτους φροντιστές, είναι η Θεωρία της Προσκόλλησης, η οποία προτάθηκε από τον John Bowlby την δεκαετία του ΄50 και αργότερα αναπτύχθηκε περισσότερο από την Mary Ainsworth.
Εν συντομία, η θεωρία υποστηρίζει ότι τα παιδιά που δεν έχουν αναπτύξει έναν ασφαλή δεσμό με τους γονείς τους (ή έναν από τους δύο), θα βιώσουν σημαντική συναισθηματική ανασφάλεια, όχι μόνο ως παιδιά, αλλά και αργότερα ως ενήλικες αναφορικά με το αν αξίζουν να αγαπηθούν ή/και να φροντιστούν από τους άλλους. Αυτή η συναισθηματική ανασφάλεια, θα επηρεάσει τον τρόπο που συνδέονται με πιθανούς ερωτικούς συντρόφους, φίλους ή ακόμα και με τα ίδια τους τα παιδιά.
Αρκετές διαχρονικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που είχαν αναπτύξει έναν ανασφαλή ή αγχώδη δεσμό με τους γονείς ή τους πρώτους φροντιστές τους και δεν αισθάνονταν αγαπητά, αποδεκτά ή/και ικανά να φροντίζουν τον εαυτό τους καθώς μεγάλωναν, αντιμετώπιζαν αργότερα ως ενήλικες μια δυσκολία να διαχειριστούν τα αρνητικά συναισθήματα, να ηρεμήσουν τον εαυτό τους όταν ένιωθαν άγχος και να νιώσουν εμπιστοσύνη απέναντι στους ανθρώπους με τους οποίους σχετίζονταν.
Όταν μιλάμε για τους γονείς μέσα στην…θεραπεία
Όταν ένα άτομο αποφασίζει να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία λοιπόν, έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπο με τα επώδυνα συναισθήματα (όπως είναι ο θυμός, η οργή και επακόλουθη θλίψη για το ότι αισθάνεται έτσι) προς τα αγαπημένα του πρόσωπα που το έχουν τραυματίσει.
Η αναγνώριση, η έκφραση και η βίωση αυτών των ξεχασμένων αρνητικών συναισθημάτων απέναντι στους γονείς, μέσα στο ασφαλές περιβάλλον της ψυχοθεραπείας, είναι απαραίτητη διαδικασία για να ξεφύγει το άτομο από τη διάθεση αυτό-κατηγορίας στην οποία είναι συχνά εγκλωβισμένο λόγω της αδυναμίας του να βρει μια αιτία για τις διάφορες ψυχικές δυσκολίες που βιώνει και να δώσει μια λύση στα αδιέξοδά του.
Ωστόσο, παρόλο που η μετατόπιση από την αυτό-κατηγορία στον δικαιολογημένο θυμό απέναντι στα αγαπημένα πρόσωπα της παιδικής μας ηλικίας που μας έχουν τραυματίσει είναι ένα σημαντικό και απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας, το να σταματήσουμε σε αυτό, μας εμποδίζει όχι μόνο να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας με τους γονείς (εφόσον το επιθυμούμε), αλλά και να δημιουργήσουμε υγιείς και ικανοποιητικές σχέσεις με τους συντρόφους και τα παιδιά μας.
Πριν δούμε όμως πως μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας τον θυμό και τα υπόλοιπα επώδυνα συναισθήματα, ας αναρωτηθούμε πρώτα: ποιο είναι στην πραγματικότητα το μέγεθος της ευθύνης που έχουν οι γονείς μας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην ζωή μας;
Γονίδια ή Περιβάλλον;
Ας φανταστούμε ότι έχουμε δύο μονοζυγωτικούς διδύμους (που μοιράζονται ακριβώς το ίδιο DNA) και τους χωρίσουμε μετά την γέννηση. Ο ένας θα μεγαλώσει σε μια οικογένεια στην Αθήνα και ο άλλος σε μια άλλη στην Θεσσαλονίκη. Μετά από χρόνια, ας υποθέσουμε ότι εντοπίζουμε αυτούς τους διδύμους και τους χορηγούμε μια σειρά από ψυχολογικά τεστ, δοκιμασίες προσωπικότητας και άλλα ερωτηματολόγια διερεύνησης της συμπεριφοράς και των επιλογών ζωής που έχουν κάνει.
Πόσο όμοιοι ή διαφορετικοί θα είναι μεταξύ τους; Έχουν ακριβώς την ίδια γενετική σύνθεση, αλλά μεγαλώνουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα, ανατρέφονται από διαφορετικούς γονείς και έχουν διαφορετικές εμπειρίες ζωής.
Σε περίπτωση που αναρωτιέστε, οι ερευνητές έχουν μελετήσει εκατοντάδες τέτοιες περιπτώσεις διδύμων που για διάφορους λόγους έχουν χωριστεί μετά την γέννησή τους και έχουν διαπιστώσει ότι περίπου το 45% της προσωπικότητας και των μοτίβων της συμπεριφοράς μας οφείλεται στα γονίδιά μας, ενώ το 55% οφείλεται στο περιβάλλον, στις συνθήκες της ζωής μας και στις εμπειρίες μας.
Αν και είναι σίγουρα ενδιαφέρον αυτό το εύρημα μιας και αποτελεί απάντηση στο διαρκές ερώτημα για το αν η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται από τα γονίδια ή από το περιβάλλον, οι ερευνητές ανακάλυψαν και κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον. Διαπίστωσαν ότι οι μονοζυγωτικοί δίδυμοι που μεγαλώνουν στο ίδιο περιβάλλον μοιάζουν επίσης κατά 45% μεταξύ τους και διαφέρουν κατά 55%.
Αυτό σημαίνει ότι δεν αρκεί να είχαμε μια μητέρα που δεν μας αγκάλιαζε και δεν έδειχνε την τρυφερότητά της ή έναν πατέρα που ήταν συνεχώς απών και επικριτικός για να διαμορφώσουμε την πυρηνική πεποίθηση ότι δεν μας αξίζει να αγαπηθούμε ή ότι δεν θα είμαστε ποτέ αρκετοί για τους άλλους ό,τι και να κάνουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου