Στράτος Δορδανάς: Ο μακρύς ελληνογερμανικός 20ός αιώνας
Αλέξης Γαγλίας
Μέτρα ασφαλείας στην Αθήνα το 1940, στο σπίτι του Σλίμαν στην οδό Πανεπιστημίου
- «Τα ίδια στερεότυπα για τον τεμπέλη Έλληνα που συναντάμε στις γερμανικές στρατιωτικές εκθέσεις της Κατοχής ανακυκλώθηκαν από γερμανικά μίντια στη διάρκεια της ελληνικής οικονομικής κρίσης».
- «Η συμφωνία του κατοχικού δανείου βρίσκεται στο γερμανικό Υπ.Εξ. και φέρει φαρδιά πλατιά την υπογραφή του Αδόλφου Χίτλερ. Αν νιώθεις πολιτικά ισχυρός μπορείς να θεσεις μετ’ επιτάσεως το ζήτημα του κατοχικού δανείου στην ατζέντα των διμερών συζητήσεων».
Η ιστορία ρίχνει ακόμα βαριά τη σκιά της σε πολλές πτυχές των διμερών σχέσεων των δύο χωρών αλλά και στον τρόπο με τον οποίο οι δύο λαοί «φιλτράρουν» ο ένας τον άλλο. Και ειδικά στο αποκορύφωμα της ελληνικής κρίσης πολλά media- και στις δύο χώρες- ανέσυραν και ανέδειξαν στα πρωτοσέλιδα και τα ρεπορτάζ τους τα πιο λούμπεν στερεότυπα και των δύο κρατών- λαών. Ήταν η περίοδος όπου ταμπλόιντ, όπως η Bild, παρήγαγαν πολιτική, επηρεάζοντας εκατομμύρια αναγνώστες.
Πρωτοσέλιδο της Bild με τίτλο «Οι Έλληνες είναι πιο πλούσιοι από εμάς»
Ο συλλογικός τόμος «Ο μακρύς ελληνογερμανικός εικοστός αιώνας_ οι μαύρες σκιές στην ιστορία των διμερών σχέσεων» θέλει
να εξετάσει το εύρος και τη διαχρονικότητα αυτών των σχέσων με βάση τη
συγκυρία. Σε ποιο βαθμό το παρόν χρωματίζεται από το παρελθόν και πως
αυτό το παρελθόν εργαλειοποιείται βάσει της οικονομικής συγκυρίας. Συζητώ με τον Στράτο Δορδανά*, επίκουρο καθηγητή Ιστορία στο ΠΑ.ΜΑΚ.- μαζί με τον Νίκο Παπαναστασίου,
λέκτορα Σύγχρονης Ιστορίας και Ιστορίας των Μέσων Ενημέρωσης στο ΕΚΠΑ,
επιμελήθηκαν τον συλλογικό τόμο και συντόνισαν την εργασία 16 ερευνητών
και πανεπιστημιακών. Το έργο τους είναι αποτέλεσμα δουλειάς τριών
χρόνων- ξεκίνησε να συγγράφεται το 2015 και αναμένεται να κυκλοφορήσει
τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις «Επίκεντρο».
«Δε χρειάζεται να σας θυμίσω τι συνέβαινε στην Ελλάδα, όχι σε καμιά μακρινή εποχή αλλά 3-4 χρόνια πριν, όταν επισκέψεις Γερμανών αξιωματούχων σηματοδοτούσαν κόκκινο συναγερμό, όταν από τον Έλληνα πρωθυπουργό είχε ακουστεί η φράση “GobackMerkel”, μου λέει ο Στράτος Δορδανάς.
«Δε χρειάζεται να σας θυμίσω τι συνέβαινε στην Ελλάδα, όχι σε καμιά μακρινή εποχή αλλά 3-4 χρόνια πριν, όταν επισκέψεις Γερμανών αξιωματούχων σηματοδοτούσαν κόκκινο συναγερμό, όταν από τον Έλληνα πρωθυπουργό είχε ακουστεί η φράση “GobackMerkel”, μου λέει ο Στράτος Δορδανάς.
- Ποια είναι η ιδέα και ο σκοπός του βιβλίου;
- Σ.Δ.: Επιχειρήσαμε να ‘εκμεταλλευτούμε’ τη συγκυρία ώστε να προτείνουμε στο αναγνωστικό κοινό έναν διαφορετικό τρόπο θέασης του παρελθόντος- πιο ψύχραιμο, πιο νηφάλιο, που θα στηρίζεται στην άρση αυτών των στερεοτύπων που εμφανίστηκαν με τόσο κυριαρχικό τρόπο στον δημόσιο λόγο αλλά και στην καθημερινότητα τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Γερμανία.
- Μπορούν να προσάψουν οι Γερμανοί κάτι στους Έλληνες όσον αφορά την περίοδο της κατοχής;
- Σ.Δ.: Φυσικά οι Γερμανοί δεν μπορούν να προσάψουν στους Έλληνες, ή σε κανένα από τους κατεχόμενους λαούς, τίποτα απολύτως. Είναι όμως ενδιαφέρον ότι οι Γερμανοί την περίοδο της κατοχής προσάπτουν στους Έλληνες στερεοτυπικούς χαρακτηρισμούς που συναντήσαμε τα τελευταία χρόνια στα γερμανικά ΜΜΕ. Διαβάζοντας γερμανικές στρατιωτικές εκθέσεις λίγο μετά την έναρξη της Κατοχής, συναντάς τους ίδιους χαρακτηρισμούς: οι τεμπέληδες Έλληνες που δεν τα έχουν καλά με την τάξη και την ευνομία, που πρέπει να τους μάθουμε να εργάζονται και να υπακούν.
Επίμαχο εξώφυλλο του Spiegel κατά της Ελλάδας
«Είναι
εντυπωσιακό ότι τα ίδια στερεότυπα εμφανίστηκαν την περίοδο της
οικονομικής κρίσης και της επιδείνωσης των διμερών σχέσων. Ως ιστορικοί
παρακολουθούμε την διαχρονία παρόμοιων φαινομένων συχνά, αλλά αυτή η
ανακύκλωση είναι άξια καταγραφής και επισήμανσης. Η δεξαμενή από την οποία αντλούνται τα στερεότυπα είναι ίδια και για τους Γερμανούς και για τους Έλληνες. Από την δική μας πλευρά, οι Γερμανοί... οι εμμονικοί με τα μνημόνια και τα οικονομικά μεγέθη Γερμανοί».
- Οι εμμονικοί με την πειθαρχία, δημοσιονομική και μη, καλβινιστές Γερμανοί...
- Σ.Δ.: Ακριβώς. Οι Έλληνες τους καταλογίζουμε μια τυπικότητα και μεθοδικότητα στα όρια του βασανισμού των άλλων. Οι ανελαστικοί Γερμανοί που βλέπουν μόνο νούμερα και όχι ανθρώπους.
- Διαβάζοντας προσωπικά κείμενα, ημερολόγια, επιστολές, Γερμανών Ναζί αξιωματικών του Β΄Π.Π. είναι έκδηλη η άρδην μετατόπιση της άποψής τους για τους σύγχρονους Έλληνες- γρήγορα εξέπεσαν από απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων σε έναν μπασταρδεμένο, φυλετικά κατώτερο λαό...
- Σ.Δ.: Οι Γερμανοί στην Κατοχή δεν βρήκαν τα πράγματα στην Ελλάδα όπως ενδεχομένως επιθυμούσαν ή και περίμεναν στο επίπεδο της συνεργασίας και της αποδοχής. Έρχονται στην Ελλάδα με την προπαγανδιστική εικόνα του φίλου- «ερχόμαστε για να πετάξουμε στη θάλασσα τους Άγγλους και να σας απελευθερώσουμε από την βρετανική δουλεία», αυτός ήταν ο πυρήνας της ναζιστικής προπαγάνδας. Με την έναρξη της Κατοχής οι Γερμανοί έχουν την εντύπωση ότι από την στιμή που τελείωσε ο πόλεμος, οι Έλληνες δε θα προβούν σε πράξεις αντίστασης, ότι θα παραμείνουν «ήσυχοι» και θα υπομείνουν αγόγγυστα τα βάρη της Κατοχής και του Β΄Π.Π..
- Οι ελληνογερμανικές σχέσεις αρχίζουν έναν περίπου αιώνα νωρίτερα της κατοχής όμως. Με τον Βαυαρό Όθωνα, πρώτο μονάρχη του νεοσύστατου ελληνικού βασιλείου και την περίοδο της «βαυαροκρατίας» που άφησε μάλλον πικρή γεύση στους Έλληνες...
- Σ.Δ.:Ο Όθωνας ήταν ο δευτερότοκος γιος του φιλέλληνα βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου- τον επέλεξαν οι προστάτιδες δυνάμεις, έχοντας συμφωνήσει ο βασιλιάς της Ελλάδας να μην προέρχεται από τους δικούς τους δυναστικούς οίκους. Ήρθε σε μια πολύ δύσκολη στιγμή- είχε προηγηθεί η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια και το κράτος έπρεπε να συγκροτηθεί εκ του μηδενός σχεδόν. Στα θετικά της οθωνικής περιόδου- που δεν έχει βρει τη θέση που της αρμόζει στην ελληνική ιστοριογραφία- πρέπει να καταγράψουμε τη θεμελίωση ενός πρωτόλειου διοικητικού μηχανισμού και την προσπάθεια ενός θεσμικού εκσυγχρονισμού σε δυτικά πρότυπα. Όμως στους Έλληνες έμεινε, όντως, μια γεύση αρνητικού προσήμου.
Ο βασιλιάς Όθωνας και η σύζυγός του Αμαλία στο Μόναχο το 1867
- Γιατί;
- Σ.Δ.: Ο Όθωνας αντιλήφθηκε και ενστερνίστηκε πολύ νωρίς την Μεγάλη Ιδέα ως μια απαίτηση των καιρών. Είχε δειλά δειλά αρχίσει να διατυπώνεται από τα μέσα της δεκαετίας του 1840- η απαίτηση του πρωτόλειου κοινοβουλευτισμού της εποχής αλλά και του λαού ήταν η Ελλάδα να υπερβεί τις δυνατότητές της και να μεγεθυνθεί ανάλογα με άλλους ευρωπαϊκούς λαούς. Την περίοδο που η Ιταλία πετυχαίνει την ενοποίησή της, τα γεγονότα παρακολουθούνται από την ελληνική πλευρά με πολύ μεγάλη πικρία. Αυτή η συσσωρευμένη δυσαρέσκεια για την αδυναμία της Ελλάδας να εκπληρώσει το μεγαλοιδεατικό της όραμα οδήγησε τελικά στην έξωση του Όθωνα. Είχε προηγηθεί και η περίοδος της Αντιβασιλείας που είχε δημιουργήσει αρνητικά συναισθήματα αλλά και μύθους, όπως ότι επιχειρείται μια αποχριστιανοποίηση του ελληνικού έθνους από τον μη ορθόδοξο Όθωνα.
- Περίπου μισό αιώνα μετά την έξωση του Όθωνα διατυπώθηκε και ένας άλλος «μύθος»- ότι η Γερμανία βρισκόταν πίσω από την παραίτηση και τελικά την δολοφονία του Γεωργίου Α΄, επιδιώκοντας να προωθήσει στον θρόνο τον Διάδοχο Κωνσταντίνο, γερμανόφιλο και σύζυγο της αδελφής του Κάιζερ, Σοφίας...
- (Σ.Δ.) Σίγουρα η Γερμανία ενδιαφερόταν να συντηρήσει και να ενισχύσει τον ρόλο του Κωνσταντίνου ως σημαντικότερου ερείσματός της στην Ελλάδα. Μετά τον «ατυχή» πόλεμο του 1897 και την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου, η Γερμανία τον προστάτεψε ώστε την κατάλληλη στιγμή να τον επαναφέρει στην Ελλάδα. Και στη συνέχεια προσπάθησε να προλειάνει το έδαφος για την αναρρίχησή του στον θρόνο. Είχε λοιπόν συμφέρον η Γερμανία να επισπεύσει τις διαδικασίες διαδοχής του ελληνικού θρόνου, δεν έχει όμως αποδειχτεί ότι έδρασε έστω και παρασκηνιακά στη δολοφονία του Γεωργίου Α΄.
-
- Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Βενιζέλος συνεργαζόμενοι, στη
διάρκεια του Β' Βαλκανικού Πολέμου. Στρατηγείο του Χατζή-Μπεηλίκ,
Ιούνιος 1913
[................................]
*:
BiblioNet : Δορδανάς, Στράτος Ν
Στράτος Δορδανάς: Ο μακρύς ελληνογερμανικός 20ός αιώνας ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου