Το «Λευκό Ρόδο» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ - Ένας λυρικός ύμνος ενάντια στον ναζισμό

• Newsroom HuffPost Greece

Αντλώντας την έμπνευσή του από την αντιστασιακή δράση του 24χρονου Χανς και της 21χρονης Ζοφί Σολ, δύο αδελφών από το Μόναχο, που υπήρξαν ιδρυτικά μέλη της αντιναζιστικής φοιτητικής ομάδας Το Λευκό Ρόδο, ο Ούντο Τσίμμερμαν συνέθεσε ένα μουσικό έργο γεμάτο συναισθηματική δύναμη, που εξελίσσεται την ώρα πριν από την εκτέλεση των αδελφών Σολ για εσχάτη προδοσία. Η ιστορική αναπαράσταση δίνει τη θέση της σε μια σπαρακτική, προσωπική εξερεύνηση της ηθικής ακεραιότητας, του θανάτου και της πολιτικής ευθύνης.

Βαθιά συγκινητικό και απολύτως επίκαιρο, το Λευκό ρόδο είναι μια ωδή στη δύναμη της ανθρώπινης θέλησης ενάντια στον φασισμό, καθώς και στην «εσωτερική αντίσταση, μια αντίσταση που υμνεί την αγάπη, τη ζωή και τη δικαιοσύνη», όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει ο συνθέτης.

«Δεν θα σιωπήσουμε, είμαστε η κακή σας συνείδηση, το Λευκό Ρόδο δεν θα σας αφήσει σε ησυχία…» Με αυτές τις φράσεις κλείνει η τέταρτη προκήρυξη της αντιχιτλερικής φοιτητικής ομάδας Το Λευκό Ρόδο (Die Weisse Rose), που σχηματίστηκε στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Η συγκεκριμένη προκήρυξη ήταν και η αφορμή για τη σύλληψη των πρωτεργατών της ομάδας, του Χανς Σολ και της αδελφής του Ζοφί.. Μετά από πολύωρη ανάκριση από την Γκεστάπο, τα αδέλφια καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν στην γκιλοτίνα στις 22 Φεβρουαρίου 1943.

ASSOCIATED PRESS

«Σε τελική ανάλυση, ένα τέλος στον τρόμο είναι προτιμότερο από έναν τρόμο χωρίς τέλος» (απόσπασμα προκήρυξης της οργάνωσης Το Λευκό Ρόδο)

Αυτό είναι το ιστορικό πλαίσιο της όπερας του Ούντο Τσίμμερμαν Το λευκό ρόδο (Die weisse Rose), η πρώτη εκδοχή της οποίας γράφτηκε το 1967. Ο συνθέτης όμως δούλεψε ξανά το υλικό του το 1986, όταν του ζητήθηκε να παρουσιάσει μια αναβίωση του έργου στην Κρατική Όπερα του Αμβούργου.

Ο συνθέτης απέρριψε το αρχικό λιμπρέτο του έργου που είχε γράψει ο αδελφός του,  Ίνγκο Τσίμμερμαν, και εμπιστεύτηκε το κείμενο της καινούριας εκδοχής στον Βόλφγκανγκ Βίλλασεκ, παρουσιάζοντας ένα εντελώς νέο έργο, το οποίο διαρθρώνεται σε δεκαέξι σκηνές. Στην καινούρια εκδοχή, η δράση παύει να είναι γραμμική και οι χαρακτήρες περιορίζονται στα δυο αδέλφια Σολ. Αυτή η εκδοχή παρουσιάζεται σε πανελλήνια πρώτη από την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ -πρώτη παράσταση Σάββατο 3 Νοεμβρίου. 

Η όπερα Λευκό ρόδο πρωτοπαρουσιάστηκε στην Κρατική Όπερα του Αμβούργου στις 27 Φεβρουαρίου 1986.

Το βασικό υλικό του έργου είναι οι αναμνήσεις των δύο χαρακτήρων, τα συναισθήματά τους και οι σκέψεις τους για τα ναζιστικά εγκλήματα. Το λιμπρέτο είναι ένα μείγμα ποιητικού λόγου και ντοκουμέντου, το οποίο σκιαγραφεί με δεξιοτεχνικό τρόπο τόσο τις ιδιαίτερες ψυχικές δονήσεις του Χανς και της Ζοφί, όσο και τη βία που τους εξώθησε να αντιταχθούν στο ναζιστικό καθεστώς.

Μέσω μιας σύνθεσης που ισορροπεί ανάμεσα στη σχεδόν απόλυτη σιωπή και την πυκνογραμμένη μουσική έκρηξη, ο Τσίμμερμαν πλάθει ένα ιδιαίτερο μουσικό έργο που συνομιλεί ταυτόχρονα με τα ορατόρια του Μπαχ και με την παράδοση του μοντερνισμού, και εξερευνά την αγωνία αλλά και τον έμφυτο ρομαντισμό του Χανς και της Ζοφί, στηλιτεύοντας ταυτόχρονα την πολιτική παθητικότητα, τη συνενοχή και τη συνειδητή σιωπή ενός λαού μπροστά στον όλεθρο.

Το Λευκό ρόδο σκηνοθετεί ο Θέμελης Γλυνάτσης, o οποίος σημειώνει ότι «Το Λευκό ρόδο δεν είναι ένα ιστορικό ή πολιτικό έργο με τη στενή σημασία του όρου, αλλά ένα έργο που εστιάζει στο συναίσθημα της θρησκευτικής και ηθικής αγωνίας δυο νέων ανθρώπων (και αυτό έχει μεγάλη σημασία) που δεν θέλουν να πεθάνουν, φοβούνται να πεθάνουν, όπως φοβούνται το κακό που τους περιτριγυρίζει, όπως φοβούνται και τη «δειλία» τους. Τα λόγια τους, ένα κράμα ποίησης και ιστορικού ντοκουμέντου, δεν αναλύουν, δεν περιγράφουν, αλλά πλάθουν οράματα, ανακαλούν αναμνήσεις για βόλτες στο δάσος, ψηλαφούν την αδυσώπητη βία της χώρας τους, και προβάλλουν έναν σθεναρό ανθρωπισμό.

Ο πυρήνας της παράστασης είναι, λοιπόν, ένας διάλογος της Ιστορίας με την ποιητική αποτύπωση της εμπειρίας του Χανς και της Ζοφί, οι οποίοι είναι και δεν είναι κλεισμένοι στα κελιά της φυλακής του Μονάχου. Μέσω της έξαρσης της αγωνίας, της πίστης, της ανάμνησης, αλλά και μιας αφοπλιστικής τρυφερότητας, μεταμορφώνουν τη φυλακή σε έναν ασταθή, συνεχώς μεταβαλλόμενο χώρο οράματος: σε όλο το έργο, ο Χανς και η Ζοφί βλέπουν κάτι άλλο από τους γυμνούς τοίχους του κελιού τους – η σκηνή είναι μια άδεια επιφάνεια πάνω στην οποία προβάλλονται τα οράματα και τα συναισθήματα του Χανς και της Ζοφί». 

Ο Νίκος Βασιλείου, ένας αρχιμουσικός με βαθιά γνώση του σύγχρονου ρεπερτορίου, επανέρχεται στην Εναλλακτική Σκηνή μετά τη σαρωτική του εμφάνιση στο έργο Βάκχαι του Ιάννη Ξενάκη.

Τον Χανς Σολ ερμηνεύει ο τενόρος Χρήστος Κεχρής, ο οποίος μετά τον ρόλο του Γρύλου στο Ζ της Κατερίνας Ευαγγελάτου αναμετράται με έναν ακόμη ρόλο υψηλών φωνητικών και υποκριτικών απαιτήσεων.

Στον ρόλο της Ζοφί Ζολ η υψίφωνος Αφροδίτη Πατουλίδου, η οποία διαγράφει μια λαμπρή καριέρα στο εξωτερικό με σημαντικές διακρίσεις και εμφανίσεις σε σημαντικά ευρωπαϊκά θέατρα.

_____________________________

H OΠΕΡΑ ΟΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΗ ΝΑΝΤ

  (Βίντεο με γαλλικούς υπότιτλους)

Opéra Rose Blanche (Die Weisse Rose) de Udo Zimmermann,

enregistrement d'ARTE Nicolas Farine , direction Elizabeth Bailey, soprano Armando Noguera, Baryton Ensemble instrumental Le NEC