Άγιο Φως :"Χειροποίητος μηχανουργία" και "ψευδόθαυμα το οποίον πιστεύουν ολίγοι, ίσως τινές διά μωρίαν και άλλοι δι΄ αισχροκέρδειαν"!

Η Φωτεινή Βάκη υπερασπίζεται την άποψή της  για την " θαυματουργή ιερότητα" του Αγίου Φωτός , στηριζόμενη στις μαρτυρίες ευσεβών χριστιανών

Επειδή φαίνεται πως το 2017 η σκέψη του Αδαμάντιου Κοραή προκαλεί το δημοσιογραφικό αίσθημα, παραθέτω την ερώτηση που μου ετέθη και την απάντηση που έδωσα, στο πλαίσιο συνέντευξης στην εφημερίδα Ημερησία:

ΕΡΩΤΗΣΗ: Συμφωνείτε με τη θέση του συναδέλφου σας Μ. Μπαλαούρα ότι η μεταφορά του Αγίου Φωτός αποτελεί οπισθοδρομικό έθιμο και περιττή δαπάνη, με δεδομένο ότι και στο παρελθόν είχατε καταθέσει από κοινού, σχετική ερώτηση στη Βουλή;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Yιοθετώντας τη θεωρητική παρακαταθήκη της νεωτερικότητας και τη σκευή του Διαφωτισμού, θα σας απαντούσα ευθέως ναι. Η ερώτηση που κατατέθηκε τον Μάιο του 2015 εντάσσεται στον γενικότερο προβληματισμό, ως προς το θέμα των σχέσεων της Εκκλησίας με το Κράτος. Στην κοινοβουλευτική ερώτηση εκφράζονται επιφυλάξεις ως προς τη σκοπιμότητα, ενώ ερωτώνται οι συναρμόδιοι υπουργοί και ως προς τις οικονομικές διαστάσεις της συμμετοχής του Κράτους σε αυτή τη διαδικασία. Αυτά τα ζητήματα παραμένουν ανοιχτά, και ευτυχώς θα έλεγα, διαρκώς στον κοινωνικό προβληματισμό. Μας απασχολούν επίσης και στο πλαίσιο της ανοιχτής διαβούλευσης για την αναθεώρηση του Συντάγματος, διαδικασία η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή. Άρα, λοιπόν, το θέμα καλώς τίθεται στο δημόσιο διάλογο. Μπορεί η συζήτηση να είναι επίπονη, είναι όμως απαραίτητο κάποια στιγμή, ο προβληματισμός στο ζήτημα του διαχωρισμού της Εκκλησίας από το Κράτος να εμβαθύνει. Όσοι δε λοιδορούν τον κ. Μπαλαούρα διότι απεκάλεσε παγανιστικό το έθιμο του Αγ. Φωτός, ας ανατρέξουν στον Κοραή, ο οποίος στα Άτακτα, το αποκαλεί «ψευδόθαυμα» που πιστεύουν «ολίγοι, ίσως τινές δια μωρίαν και άλλοι δι' αισχροκέρδειαν».

ΑΓΙΟΝ ΦΩΣ, "χειροποίητος μηχανουργία"

Όλα ξεκίνησαν στις 18 Φεβρουαρίου του 1826, όταν ο Κοραής, ο πνευματικός ηγέτης της ελληνικής επανάστασης, στο αποκαλυπτικό του σύγγραμμα με τίτλο: «ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΟΙΣ Αγίου ΦΩΤΟΣ», κατήγ­γειλε με απαράμιλλο θάρρος και ιστορική επίγνωση την πλαστότητα του θαύματος.

Στο σύγγραμμά του αυτό, εξηγεί ότι το ετήσιο θαύμα της Ιερουσαλήμ: «Ξεκίνησε τον ένατο αιώνα... στα χέρια Δυτικών μοναχών... πέρασε στα χέρια των Ανατολικών την δωδεκάτην εκατονταετηρίδα... και έπραξαν βέβαια (πάλιν το λέγω) κακά υιοθετώντας το θαύμα των Δυτικών... διότι έπραξαν ό,τι θα έπραττε και κάθε άλλος κοσμικός, όστις κληρονομών πλούσιον εργαστήριον, δεν το κλείει αλλά απεναντίας φροντίζει και τις πραμάτειες ν' αυξήσει και τους αγοραστές να πολλαπλασιάσει». [ΑΤΑΚΤΑ, Περί του εν Ιεροσολύμοις αγίου φωτός.]" η αληθής θρησκεία όχι μόνο δεν διασφαλίζεται με την απάτην αλλά και τρέχει μέγαν κίνδυνον να καταφρονηθεί παντάπασι και να συναριθμηθεί με τας ψευδείς θρησκείας όπότε μεταχειρίζεται αυτά εκείνα μέσα- (δηλαδή όταν χρησιμοποιεί απάτες)..."

Οι κατηγορίες του Κοραή ήταν βαρύτατες: «Απ' τα πολλά ταύτα της αισχροκέρδειας θαύματα, εχρημάτισε και η κατ' έτος φανέρωση του λεγομένου αγίου φωτός, εις τον τάφον του Χριστού... Έπρεπε όμως (οι Έλληνες) να αναρωτηθούν, από πότε ήρχισαν να ονομάζουν και να πιστεύουν (σ' αυτό) το Άγιον φως; (Απαντά ο ίδιος) Από τότε που η παιδεία αφήκε ολόκληρο τον λαόν και ακρωτηριασμένη περιορίσθη στις κεφαλές ολίγων σχολαστικών. Αυτή (η θρησκειοκεντρική παιδεία) έφερε μεν το άγιον φως, αλλά και τους Μουσουλμάνους, των οποίων η λοιμική πνοή και αν έμειν' αμυδρόν τι λείψανον  παιδείας, το απόσβεσεν ολότελα».

Aδαμάντιος Κοραής:

«Μην πιστεύετε όσα λέγουν περί του αγίου φωτός. Το Άγιον φως είναι πλάσμα ασεβές και αναίσχυντον… πλάσμα Λατίνων μοναχών και φραγκοπατερικών γέννημα… Μηχανουργήματα λαοπλάνων ιερέων το εξ ουρανού ψευδοκαταίβατα φώτα… όνειδος και αίσχος, στρατηγούμενον από θρασυτάτους θαυματοπλάστας… Μοναχοί, θρασύτατοι γόητες, επενόησαν το θαύμα τού αγίου φωτός, δια να ενισχύσουν τον ηλίθιον ζήλον των προσκυνητών». Αποκαλούσε μάλιστα τούς προσκυνητές «στρατεύματα μεθυσμένων προσκυνητών, που δεν αισχύνονται να ονομάζωνται χατζήδες…και αξιοθρήνητοι οι κατ’ έτος τρέχοντες μωροί και πλανημένοι προσκυνηταί τού θαύματος» (Αδαμάντιος Κοραής , «ΑΤΑΚΤΑ: Περί του εν Ιεροσολύμοις Αγίου Φωτός»).
Ο Αδαμάντιος Κοραής μας λέει και πάλι: «’Όπου βλέπεις θρησκείαν μολυσμένην, συμπέρανε, ότι η βαρβαρότης των πιστευόντων είναι ανάλογος του μολυσμού» Και συνεχίζει λέγοντας: «Δοκίμασε να κηρύξης εις τους προσκυνητάς, ότι ματαίως εξοδεύουν τόσα χρήματα, ματαίως κοπιάζουν ταξιδεύοντες μακράν δια θαύμα, δοκίμασε να διδάξης την τόσην απλήν αλήθειαν ταύτην, και θέλεις ιδεί στράτευμα προσκυνητών μεθυσμένων, ή (ώς δέν αισχύνονται να ονομάζωνται) Χατζήδων, στρατηγούμενον απο ολίγους θρασυτάτους γόητας, πνέοντας τον όλεθρον σου, ώς ανατροπέως των καθεστώτων».
Γράφει επίσης ότι : «Το ψευδόθαυμα αυτό το πιστεύουν ολίγοι, ίσως τινές διά μωρίαν και άλλοι δι΄ αισχροκέρδειαν ... Ουδέ ο Χρυσόστομος το επίστευεν ή μάλλον ουδέ το εγνώριζε, διότι, άν εις τον καιρόν του εθαυματουργείτο το άγιον φώς, πώς ήτο δυνατόν να λέγη ότι δέν εγίνοντο πλέον θαύματα;»

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΙΕΡΩΜΕΝΩΝ

Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Εφραίμ ο 1ος που, ενώ κατείχε την πατριαρχία Ιεροσολύμων για πέντε χρόνια, (από το 1766 έως το 1771) και προφανώς ήταν από εκείνους που πρωταγωνιστούσαν στο σκηνοθετημένο δρώμενο, ο ίδιος κατά τη μαρτυρία του Νεόφυτου Kαυσoκαλυβίτη,αποκάλεσε την τελετή «χειροποίητον μηχανουργίαν» και τους παραγωγούς του θαύματος «φωτοποιούς», προσφέροντας τους συγκεκριμένους χαρακτηρισμούς στον Κοραή.

Να τι δηλώνει επίσης, περί το 1800, εντελώς απομυθοποιητικά για το ά­γιον φως ο (ήδη αρχιεπίσκοπος στη Ρωσία) Νικηφόρος Θεοτόκης:

«Ουκ απ' ουρανού κατέρχεται ουδ' από του τάφου αναβλύζει, αλλ' ο επί την διακονία αυτήν ταχθείς αρχιερεύς εις το λεγόμενον κουβούκλιο εισελθών, τον πυ­ρίτην παίων (το σπίρτο τρίβοντας) πυρ εξάγει επάνω του τάφου, είτα εφά­ψας (μετά παίρνει) τας εν τω τάφω πρότερον τριβείσας λαμπάδας κρατών, εξέρχεται και το φως μεταδίδωσιν ως ηγιασμένον τη επαφή... και ο μεν αγελαίος λαός εκ του τάφου το φως εκείνο αναβλύσας νομίζει, ουδείς δε ε­ναντίον αυτού (τού φωτός) τολμά κάτι να ειπεί, φοβούμενος ότι κάτι κακό θα πάθει»
*Η Εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδάκη (πρώην Πυρσός), χαρακτηρίζει το κατασκεύασμα αυτό, ως θεατρική τελετή βάρβαρου φανατισμού, και γράφεi μεταξύ άλλων:

«Είναι μία απο τας ασχημοτέρας επιδείξεις της Θρησκοληψίας όχλου βαρβάρου... είναι δε, τόσος ο φανατισμός ώστε νομίζεται οτι τo φώς αυτό φωτίζει, αλλά δεν καίει και δι΄ αυτό το πλησιάζουν εις το στήθος των, περιλούουν δι΄ αυτού τον πώγωνα και βαπτίζουν εις την φλόγα την χείρα. Εννοείται ότι τάς κινήσεις αυτάς κάνουν ακαριαίως, ότε ο ιδρώς δυσχεραίνει την καύσιν. Ουδείς τολμά επί έν λεπτόν να κρατήση την χείρα εις την φλόγα ή τον πώγωνα...και έτι δυσχερέστερον ότι η Εκκλησία αφήνει να υποκαίει την δεισιδαιμονίαν αντί στεντορείως να φωνάξη ότι δέν πρόκειται περί θαύματος».