ΠΑΡΑΛΥΣΗ

Πώς φτάσαμε στην παράλυση

Του Νικου Κωνστανταρα

Η Καθημερινή,2/11/2012

Δεν έχει τέλος αυτό το ψυχόδραμα που ζει η χώρα κάθε φορά που η κυβέρνηση αναγκάζεται να πάρει αυστηρά δημοσιονομικά μέτρα και να υιοθετήσει μεταρρυθμίσεις, ώστε η τρόικα των δανειστών να ελευθερώσει την επόμενη δόση και να αποτρέψει τη χρεοκοπία μας. Κάθε φορά, όμως, τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα. Με τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, εγείρεται το ερώτημα αν η κοινωνία μας είναι δομημένη έτσι ώστε η καταστροφή να μοιάζει αναπόφευκτη. Φτάσαμε να ελπίζουμε ότι οι εταίροι μας, αν τους συμφέρει για δικούς τους λόγους, θα βρουν τρόπο να μας κρατήσουν στην Eυρωζώνη – επειδή οι δικές μας πολιτικές δυνάμεις αδυνατούν.

Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς τη μοναδική «ικανότητα» των πρωταγωνιστών της δημόσιας ζωής να κάνουν τα δύσκολα ακόμη πιο δύσκολα, τα απίθανα πιθανά και τον εφιάλτη πραγματικότητα; Κάθε προσπάθεια συνεννόησης προσκρούει στο ατομικό και ομαδικό συμφέρον, επειδή, εδώ και δεκαετίες, συλλογικές δομές και θεσμοί έχουν παραδοθεί στην εξυπηρέτηση συμφερόντων που δεν συμπίπτουν με το καθήκον τους, δηλαδή τον έλεγχο της μιας εξουσίας από την άλλη και την εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της κοινωνίας και της οικονομίας. Οι αυτοματισμοί της πλεονεξίας και η αλαζονεία της δήθεν ιδιαιτερότητας κάθε ομάδας υπονομεύουν τους θεσμούς και τις κοινωνικές ισορροπίες. Είναι σαν κάθε ομάδα να έχει μια άκρη του νήματος και να τραβάει, ώστε ο κόμπος να σφίγγει τόσο που να μη λύνεται με τίποτα.

Οι πολιτικοί οδήγησαν τη χώρα σε απανωτές εκλογές χωρίς λόγο, όταν, πριν από τον Μάιο, τα τρία κόμματα που στήριζαν την κυβέρνηση Παπαδήμου συγκέντρωναν 266 έδρες στη Βουλή. Τώρα, ένας εύθραυστος συνασπισμός δυσκολεύεται να αναλάβει το βάρος των ευθυνών του και να πάρει μέτρα που ίσως οδηγήσουν στον αφανισμό των κομμάτων που το απαρτίζουν. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, από την άλλη, επιμένουν να πιστεύουν ότι θα επιβάλουν τη δική τους θεωρία πάνω στην πραγματικότητα – αδιαφορώντας για το αποτέλεσμα. Η αντίληψη ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις αδυνατούν -ή δεν θέλουν- να συγκρουστούν με συμφέροντα κοστίζει περισσότερο σε χαμένη αξιοπιστία, εντός και εκτός συνόρων, από ό,τι οι πολιτικοί θα έχαναν αν καταπιάνονταν με ό,τι φοβούνται.

Οι δικαστικοί, οι μηχανικοί, οι ιατροί, οι τραπεζικοί, οι δημοσιογράφοι και άλλοι επιδίδονται σε μάχες οπισθοφυλακής, επιμένουν με κινητοποιήσεις που το μόνο που πετυχαίνουν είναι να υποσκάπτουν την ιδέα ότι ίσως οι μεταρρυθμίσεις οδηγήσουν σε μια κοινωνία με μεγαλύτερη ισότητα και δικαιοσύνη.

Ετσι, όσοι παίζουμε ρόλο στη δημόσια ζωή κατασκευάσαμε έναν κόσμο, στον οποίο οι πολίτες δεν μπορούν να εμπιστευθούν αυτά που βλέπουν και ακούν. Με απτές αποδείξεις ότι οι προνομιούχοι φροντίζουν πρώτα για τον εαυτό τους, καταλαβαίνουν ότι οι δικές τους θυσίες θα είχαν αποφευχθεί αν είχαν και αυτοί την ισχύ να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Ετσι, με κάθε ομάδα να υποπτεύεται τις άλλες, με τις ισχυρές να τραβούν το σχοινί όσο μπορούν, με τους ανίσχυρους να ασφυκτιούν από αισθήματα αδικίας και απελπισίας, φθάσαμε σε παράλυση.