Arculata: Το ψωμί που σώθηκε από την καταστροφή της Πομπηίας

 

Arculata: Το ψωμί που επέζησε του ηφαιστειακού ολέθρου της Πομπηίας

Ο αρτοποιός άφησε τα 81 καρβέλια ψωμιού στο φούρνο του τρέχοντας να σωθεί, ενώ η γη σειόταν ασταμάτητα, βράχοι και ηφαιστειακή τέφρα εκτοξεύονταν προς πάσα κατεύθυνση και οι πυροκλαστικές ροές αφάνιζαν ό,τι βρισκόταν στο διάβα τους.

Θα περνούσαν αιώνες μέχρι οι απόγονοι της ανθρωπότητας να εντοπίσουν εκείνα τα καρβέλια, τα οποία έμελλε να «επιβιώσουν» μιας από τις πιο βίαιες ηφαιστειακές εκρήξεις που βίωσε ο κόσμος, εκείνη της Πομπηίας, το 79 μ.Χ.

Η Φάρελ Μόνακο, αρχαιολόγος, που μελετά και αναδημιουργεί τα ψωμιά της αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης,

Tavola Mediterranea- Nationwide Shipping on Goldbelly

πέρασε επτά χρόνια μελετώντας την κουλτούρα του αρχαίου άρτου και συγκεκριμένα ό,τι έμεινε από τα απανθρακωμένα καρβέλια panis quadratus που ανακαλύφθηκαν το 1862 στα ερείπια εκείνου του φούρνου – που έχει μείνει γνωστός ως «The Bakery of Modestus» («Αρτοποιείο του Μόδεστου»).

 Η διανομή του ψωμιού απεικονίζεται σε μια τοιχογραφία στο Σπίτι του Αρτοποιού  (Casa del Panettiere) στην Πομπηία (VII,3,30) (Προσφορά: Farrell Monaco)

Η δημοτικότητα αυτών των συμμετρικών καρβελιών μεταξύ των κατοίκων της Πομπηίας του 1ου αιώνα μ.Χ αποτυπώνεται σε μια νωπογραφία σε τοίχο του Casa del Panettiere, μια κατοικία κοντά στο αρτοποιείο.

Άθικτο, αν και πλέον απανθρακωμένο, το ψωμί αυτό εκπροσωπούσε μία κοινότατη συνήθεια της Πομπηίας εκείνης της εποχής, με τους αρχαιολόγους να καταγράφουν το εύρημα ως ciambella, μια γενική ονομασία ψωμιού, αρτοσκευασμάτων και μπισκότων στο σχήμα του δακτυλίου – ανάλογο σε σχήμα με τις δικές μας «κουλούρες».

Με διάμετρο περίπου επτά εκατοστών, το απανθρακωμένο καρβέλι ήταν παρασκευασμένο από σκληρό σιτάρι ή σιτάλευρο. Η ίδια η αρχαιολόγος επιχείρησε να αντιγράψει εκείνη την αρχαία συνταγή, παρασκευάζοντας ένα καρβέλι «arculata», κουλούρα δηλαδή που προοριζόταν για προσφορά και θυσίες.  

Οι πιο πρώιμες αναφορές από «κουλούρες» στα αρχαιολογικά αρχεία, προέρχονται από μια προϊστορική εποχή στα σημερινά σύνορα Αυστρίας-Σλοβακίας. Χρονολογούμενα από το 10 π.Χ αιώνα, τα τρία αυτά καρβέλια σίτου, βρέθηκαν θαμμένα στη βάση ενός λάκκου, όπου πιστεύεται πως είχαν τοποθετηθεί με τρόπο τελετουργικής προσφοράς. 

 

Το 1862, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το Αρτοποιείο του Μόδεστου, συμπεριλαμβανομένου του μύλου και του φούρνου του .

Την πρώτη αρχαιολογική καταγραφή μικρών «κουλουριών» έκανε ο πρωτοπόρος στην ευρωπαϊκή ιστορία του ψωμιού, Μαξ Βέρεν, στην Κρήτη όπου ανακάλυψε ένα μινωικό κύπελλο προσφοράς από τερακότα ηλικίας 4.000 ετών, το οποίο διέθετε μια σειρά από μικρούς δακτυλίους στην εσωτερική βάση του αγγείου που συμβόλιζαν την αναθηματική προσφορά πραγματικού ψωμιού.

Επιπλέον, οι αρχαιολόγοι Νικόλας Βερδελής και Τζον Σάλμον κατέγραψαν αρχαιολογικές ενδείξεις για θυσιαστήρια ψωμιά από τερακότα σε σχήμα δακτυλίου σε ναούς του 6ου αιώνα π.Χ. στους κορινθιακούς οικισμούς της Σολυγείας καςι της Περαχώρας. Οι δύο τους εξηγούν πως οι προσφορές πιστεύεται πως συνδέονταν με τη λατρεία της Ήρας, της θεάς του γάμου και της οικογένειας.

Πηγή: Καθημερινή, με πληροφορίες από BBC