Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΡΑΝΙΤΣΑΣ
(ΠΥΡΓΟΙ ΕΟΡΔΑΙΑΣ)
23 Απριλίου 1944
Το όνομα "Κατράνιτσα" δε λέει σχεδόν τίποτα στους νεότερους Έλληνες.Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι είναι το παλιό όνομα της σημερινής κοινότητας
Πύργοι Εορδαίας με τα φημισμένα φρούτα , κεράσια, ροδάκινα και μήλα.
Η ιστορία της Κατράνιτσας ανάγεται στους προϊστορικούς χρόνους και τα άφθονα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής ( μακεδονικοί τάφοι, τοξωτά γεφύρια, υπολείμματα κάστρων, εκκλησίες του 18ου αιώνα με σημαντικές αγιογραφίες κλπ) δείχνουν ότι η παρουσία των ανθρώπων στην περιοχή υπήρξε αδιάλειπτη μέχρι τις μέρες μας.
Επί Τουρκοκρατίας μάλιστα άκμασε σε τέτοιο βαθμό, που οι Τούρκοι την αποκαλούσαν "Κιουτσούκ Σταμπούλ" (Μικρή Κωνσταντινούπολη) και το Πατριαρχείο την αναβάθμισε σε τοπική επισκοπή.
Έως το 1944 η Κατράνιτσα αριθμούσε 2.500 κατοίκους, οι περισσότεροι των οποίων προσέφεραν σπουδαίες υπηρεσίες στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα κατά των Γερμανών. Όμως βάσκανος μοίρα χτύπησε αμείλικτα το σπουδαίο αυτό κεφαλοχώρι: μία επίθεση των ανταρτών εναντίον διερχόμενης έξω από το χωριό γερμανικής φάλαγγας είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο τριών στρατιωτών και η ενέργεια αυτή προκάλεσε φοβερά αντίποινα εκ μέρους των κατακτητών, που εισέβαλαν στις 23 Απριλίου του 1944 στην Κατράνιτσα και επιδόθηκαν σε ένα όργιο δολοφονιών, πυροβολώντας και καίγοντας στους αχυρώνες αδιακρίτως μικρούς και μεγάλους.
Το τραγικότερο σ' αυτήν τη θλιβερή ιστορία του νεότερου ελληνισμού ήταν ότι οι Γερμανοί ό,τι έκαναν δεν το έκαναν μόνοι τους. Είχαν μαζί τους ως ενεργητικότατους συνεργούς και πολλούς Έλληνες Ταγματασφαλίτες, ντυμένους με ναζιστικές στολές, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων προερχόταν το γειτονικό χωριό Πελαργός.
ΟΜΑΔΙΚΟΣ ΤΑΦΟΣ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΚΑΤΡΑΝΙΤΣΑΣ (ΠΥΡΓΟΙ ) ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΟΥΣ ΠΑΟΤΖΗΔΕΣ
σε κάποια περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας.
Πύργοι Εορδαίας (Κατράνιτσα): Ο αφανισμός από τους ναζί και τους συνεργάτες τους
Aπό τα ειδεχθέστερα εγκλήματα των ναζί στη χώρα
μας, κατά τη διάρκεια της γερμανικής φασιστικής κατοχής 1941-1944, υπήρξε το
Ολοκαύτωμα των κατοίκων στους Πύργους (Κατράνιτσα) Εορδαίας, το δεύτερο σε
αριθμό νεκρών μετά τα Καλάβρυτα (με 818 θύματα) μαρτυρικό ελληνικό χωριό. Ένα
χωριό που αφανίστηκε στην κυριολεξία από τους υπανθρώπους του ναζιστικού Γ΄
Ράϊχ και οι κάτοικοί του, πάνω από 318 άτομα, βρήκαν το θάνατο με απίστευτες
μεθόδους που δεν τις χωράει ανθρώπου νους.
Η
τραγική ιστορία των Πύργων
Η ιστορία των Πύργων Εορδαίας
Κοζάνης, της Κατράνιτσας όπως ήταν γνωστή στο παρελθόν, είναι μια ιστορία
γεμάτη αγώνες, θυσία και δόξα. Μια περιοχή που κατοικήθηκε από τα προϊστορικά
χρόνια και με συνεχή παρουσία της σε κάθε απελευθερωτικό κίνημα και ένδοξη
σελίδα της πατρίδας μας.
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας
η Κατράνιτσα δεσπόζει σε όλη την περιοχή ως κεφαλοχώρι όπου οι κάτοικοί τους
αναπτύσσουν την παραγωγή μάλλινων ειδών, το ζωεμπόριο και επιδίδονται με
απόλυτη επιτυχία στο εμπόριο και το διαμετακομιστικό εμπόριο. Κατραντσιώτες
πραματευτάδες μεταφέρουν από και προς όλες τις Βαλκανικές χώρες εμπορεύματα τα
οποία τους αποφέρουν πλούτο και για αυτό το λόγο οι Τούρκοι κατακτητές την
ονομάζουν «Κιουτσούκ- Σταμπούλ» δηλαδή μικρή Κωνσταντινούπολη.
Στην εποποιία του 1940 η
Κατράνιτσα συνεχίζει να ποτίζει το δέντρο της λευτεριάς με το αίμα των
παλικαριών της.
Και φτάνουμε στη περίοδο της κατοχής όπου το
ελεύθερο φρόνημα των κατοίκων της σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση των
Πύργων δίνει τη δυνατότητα στους κατοίκους να οργανωθούν στις
αντιστασιακές ομάδες και ο καθένας συμβάλει με τον τρόπο του στην
αποτίναξη του Γερμανικού ζυγού.
Αυτό το επαναστατικό πνεύμα δεν συγχωρήθηκε από τους
κατακτητές και τους προδότες συνεργάτες τους οι οποίοι αναζητούσαν
την ευκαιρία για την παραδειγματική τιμωρία των κατοίκων.
Αρχίζει ο εφιάλτης
Το ξημέρωμα της οι Γερμανοί μαζί
με τους ντόπιους συνεργάτες τους περικύκλωσαν το χωριό και έστησαν τα πολυβόλα
σε καίρια σημεία. Ο αγώνας για τη μεγάλη Γερμανία τους είχε μετατρέψει σε
λαβωμένο θηρίο που στο πέρασμά του δεν αφήνει τίποτα όρθιο. Μάζεψαν τους
χωριανούς σε δύο σημεία ένα στην πάνω συνοικία και ένα στην κάτω. Πριν καλά-καλά ξυπνήσουν παιδιά – γυναίκες – ηλικιωμένοι δεν κατάλαβαν τι συνέβαινε
και ο φόβος άρχισε να τους κυριεύει. Προσπάθησαν να τρέξουν, να κρυφτούν μήπως
και γλιτώσουν, πίστευαν πως όντας άοπλοι λίγο φιλότιμο θα υπήρχε στις
σιδερένιες καρδιές των κατακτητών. Όμως μάταια! Δεν ήξεραν πως η λέξη φιλότιμο
δεν υπάρχει στη Γερμανική γλώσσα. Τα πολυβόλα μούγκριζαν, οι σφαίρες βροχή, τα
κορμιά σωριάζονταν άψυχα στο χώμα, άλλοι κλείνονταν σε αχυρώνες και
καίγονταν ζωντανοί, άλλοι σκοτώνονταν στα σπίτια τους, σε ρέματα και βουνοπλαγιές.
Οίκτος δεν υπάρχει. Τα πολυβόλα κροταλίζουν , τα
κορμιά πέφτουν. Η φωτιά καίει σπίτια αχυρώνες στάβλους Απόγνωση και πανικός
συνοδεύει όσους προσπαθούν να καταφύγουν στο βουνό. Βρίσκουν καταφύγιο στις
ρεματιές και τις σπηλιές. Όμως νιώθουν ότι οι κατακτητές τους πλησιάζουν.
Φιμώνουν τα βρέφη να μη κλαίνε τα σκεπάζουν με κλαδιά ή τα κρύβουν οι μανάδες
μέσα στα φορέματά τους. Δυστυχώς συλλαμβάνονται και εκτελούνται ομαδικά 95
γυναικόπαιδα.
Καίγονται ζωντανοί στον αχυρώνα
Μέσα στο χωριό στο μεσαίο Μαχαλά όσοι
συλλαμβάνονται οδηγούνται κοντά στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης και σε
παρακείμενη αχυρώνα καίγονται ζωντανοί 180 άνθρωποι. Στη συνοικία των
Σεβαστειανών σκοτώνουν εν ψυχρώ 35 ανυπεράσπιστα γυναικόπαιδα.
Στον
κάτω Μαχαλά έχουν συγκεντρώσει σχεδόν όλους τους επιζήσαντες και αφού
διαχωρίζουν τους άντρες από τα γυναικόπαιδα στήνουν τα πολυβόλα απέναντι
από τους άνδρες. Ευτυχώς τη τελευταία στιγμή μοτοσικλετιστής ακυρώνει την
εκτέλεσή τους με νέα διαταγή , για μεταφορά των συλληφθέντων σε χάνι της
Πτολεμαΐδας. Αφήνουν πίσω τους δωσίλογους συνεργάτες τους να ολοκληρώσουν τον
αφανισμό του χωριού με τη λεηλασία. Αυτοί με τη σειρά τους αφού αρπάζουν τα
πάντα , για μέρες μεταφέρουν τα λάφυρα και τη δόξα της Κατράνιτσας. Έρχεται στο
τέλος η φωτιά για να αποτελειώσει ότι έμεινε όρθιο. Οι καπνοί υψώνονταν από
σπίτια – αχυρώνες – στάβλους, το αίμα, η καμένη σάρκα βεβαίωναν μια καταστροφή
χωρίς προηγούμενο, χωριό ερημωμένο, άψυχα κορμιά που περίμεναν την ταφή τους
μαρτυρούν τις φρικαλεότητες του κατακτητή.
Ο θλιβερός απολογισμός, 318 καταγεγραμμένα θύματα
.
Ο λαός θέλοντας να χαρακτηρίσει το ολοκαύτωμα αυτό
δίκαια το ονόμασε σφαγή, γιατί έτσι μόνο μπορεί να χαρακτηριστεί ο τρόπος με
τον οποίο διαπράχθηκε. Το γεγονός αυτό δεν πέρασε στην ιστορία, είναι ακόμη
ζωντανό στη μνήμη των πιο ηλικιωμένων, στη μνήμη των ανθρώπων που έχασαν τόσο
άδικα τις οικογένειές τους και φέρουν αιώνιο το πένθος.
*Σπύρος Κουζινόπουλος - ΠΡΟΣΩΠΟ – Βιβλιοnetς
******************************
Μαρτυρία για το ολοκαύτωμα των Πύργων (Κατράνιτσα) Εορδαίας
Συγκλονιστική επιστολή του Μανώλη Τασιώνη προς τη θεία του για το ολοκαύτωμα των Πύργων (Κατράνιτσα) Εορδαίας από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Μεταφέρουμε την περιγραφή του , που περιέχεται στο βιβλίο «Η ΠΡΟΓΟΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΕΡΜΙΟΥ», ΕΚΔ. 2002
«Σου γράφω όπως μου ζήτησες ό,τι κρατάω στη μνήμη μου από την τραγωδία του χωριού μας. Ήσυχη ήταν η αυγή της 23ας Απρίλη 1944. Ξάφνου κροταλίσματα πολυβόλων και κρότος οβίδων τάραξαν την ησυχία του πρωινού και τον ύπνο όσων κοιμούνταν. Τρομαγμένοι οι κάτοικοι σηκώθηκαν να πληροφορηθούν τι γίνεται. Φωνές, πολλές φωνές από παντού ακούγονταν: Οι Γερμανοί! Ήρθαν Γερμανοί!
Ανάστατοι όλοι ξεχύθηκαν στους δρόμους παίρνοντας μαζί τους ό,τι προλάβαιναν με κατεύθυνση το βουνό.Αυτά συνέβαιναν στη μεσαία και απάνω συνοικία, γιατί ο Κάτω Μαχαλάς είχε ήδη καταληφθεί από τους Γερμανούς, που ήρθαν από το Αμύνταιο. Οι πυροβολισμοί που ακούγονταν μέσα στο χωριό δεν άφηναν καμιά αμφιβολία για τις προθέσεις τους. Πυροβολώντας αδιάκριτα όποιον προσπαθούσε να ξεφύγει, έμπαιναν μέσα στα σπίτια και οδηγούσαν τους ανθρώπους στο χώρο κοντά στην εκκλησία της Παναγίας, όπου βρισκόταν το Νεκροταφείο της συνοικίας αυτής.
Αφού συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους, τους βάλανε στη σειρά κι έστησαν μπροστά τους τα πολυβόλα. Τρόπος να το σκάσει κανείς δεν υπήρχε. Μήτε δυνατότητα καμιά. Ωστόσο, δεν έλειψαν κι εκείνοι που αρνήθηκαν να δεχτούν το θάνατο με σταυρωμένα χέρια. Όσο κι αν οι πιθανότητες σωτηρίας ήταν περιορισμένες, ξεχύθηκαν προς το παρακείμενο ρεύμα και τους λόφους. Η φωτιά των πολυβόλων δεν τους άφησε να ζήσουν για πολύ.
Σε λίγο έπεφταν νεκροί. Έτσι, οι υπόλοιποι υποτάχθηκαν στη μοίρα τους και περίμεναν το θάνατο.
Ξάφνου, ενώ όλα ήσαν έτοιμα για την ολοκλήρωση της απάνθρωπης πράξης, κάποιος αγγελιαφόρος πλησίασε τον επικεφαλής Γερμανό και του έδωσε ένα χαρτί. Το διάβασε εκείνος και αμέσως διέταξε να οδηγήσουν τους κατοίκους στην εκκλησία του Αρχάγγελου, όπου έμειναν αρκετές μέρες, φρουρούμενοι. Έπειτα τους μεταφέρανε στην Πτολεμαΐδα και τους έκλεισαν μέσα στα Χάνια, σε αυστηρή απομόνωση.
Μέρες πολλές οι Γερμανοί δεν άφηναν να πλησιάσει κανένας! Αρκετοί όμως κάτοικοι της Πτολεμαΐδας κατόρθωσαν, δεν ξέρω με ποιο τρόπο, να τους επιτραπεί να τους επισκεφθούν και να τους βοηθήσουν. Τούτο είναι κάτι που οι Κατρανιτσιώτες δεν λησμονούν. Όλα αυτά γίνανε, όπως είπα πιο πάνω, στον Κάτω Μαχαλά. Πιο απάνω από κει όμως, διαφορετική ήταν η κατάσταση, γιατί οι Γερμανοί που είχαν ξεκινήσει από την Πτολεμαΐδα, δεν κατόρθωσαν να φτάσουν στις συνοικίες αυτές ταυτόχρονα με τους Γερμανούς, που ξεκίνησαν από το Αμύνταιο. Τους καθυστέρησε πολλές ώρες ένα φυλάκιο του ΕΛΑΣ που ήταν εγκατεστημένο στο πέρασμα κοντά στο χωριό Μεσόβουνο. Αυτή η καθυστέρηση έδωσε την ευκαιρία στους Κατρανιτσιώτες να αφήσουν το χωριό και να φτάσουν στο Βέρμιο.
Μόλις μπήκαν στη συνοικία, οι Γερμανοί αυτοί ειδικά έδειξαν τις προθέσεις τους, γιατί άρχισαν να πυροβολούν όλους εκείνους που φεύγοντας από την συνοικία και ακολουθώντας τη ρεματιά, μέσα στην οποία κυλάει ο Ασπροπόταμος, προσπαθούσαν να φτάσουν στο βουνό.Δεν ήταν λίγοι αυτοί που χάθηκαν τη μέρα εκείνη. Κοντά σ' όλους τους άλλους θανατώθηκαν σ' έναν αχυρώνα της συνοικίας Σεβαστιανά, οι υπέργηροι Στέργιος Τασιώνης με τη γυναίκα του, η υπέργηρη Φωτεινή Κυναλή με την κόρη της Αναστασία, τη γυναίκα του μεγάλου γιου της και τα τέσσερα μικρά εγγόνια της. Λέγεται ότι δεν τους τουφέκισαν, αλλά αφού τους έκλεισαν στον αχυρώνα, έβαλαν φωτιά και τους κάψανε.
Οι άλλοι κάτοικοι, όσοι φτάσαμε στο βουνό, ακούγαμε τον αχό της μάχης που γινόταν στο Άνω Γραμματικό και περιμέναμε να νυχτώσει με την ελπίδα ότι οι Γερμανοί θα φεύγανε, όπως είχε συμβεί άλλες φορές. Το σκοτάδι όμως που σιγά-σιγά έπεφτε, διέψευσε όλες μας τις ελπίδες, γιατί σε αρκετή απόσταση από τις πλαγιές του κυρίως Βερμίου, όπου βρισκόμασταν, γέμισε ο τόπος φωτιές που άναψαν οι Γερμανοί, για να διανυκτερεύσουν εκεί.
Ξημέρωνε η 23η Απρίλη, μέρα Κυριακή. Μια ατέλειωτη φάλαγγα, περνώντας μέσα από την απάνω συνοικία και ακολουθώντας τον δρόμο προς τη Νάουσα, ερχόταν προς το μέρος μας. Φυσικό ήταν να πάρουμε το δρόμο για τις κορφές του βουνού ζητώντας καταφύγιο μέσα στα δάση. Από κει μπορούσαμε να παρακολουθούμε τις κινήσεις των Γερμανών, για να προγραμματίζουμε τις δικές μας κινήσεις.
Φτάνοντας αυτοί στο μαντρί του Γιούρου, βρήκαν μέσα τον υπέργηρο συνταξιούχο δάσκαλο Τρύφωνα Νικολούδη με τη γυναίκα του Νίνα και τον υπέργηρο επίσης πεθερό του Χρήστο Παράσχο, τους οποίους και θανάτωσαν. Έβαλαν φωτιά στο μαντρί, γι' αυτό και πιστεύεται ότι τους κάψανε ζωντανούς. Προελαύνοντας προς το Βέρμιο, συνάντησαν τη ρεματιά όπου κυλάει το ποτάμι, που κατεβαίνει από τις κορφές του βουνού. Εκεί βρήκαν πολλούς κατοίκους και τους υποχρέωσαν να τους ακολουθήσουν. Σ' ένα ξέφωτο, σταμάτησαν, μα η ομίχλη που σιγά-σιγά απλωνόταν, μας εμπόδιζε να βλέπουμε τι γίνεται. Λίγη ώρα πέρασε και την ησυχία της ερημιάς τάραξε μια κραυγή ανθρώπων, που έφτασε στα ουράνια και το κροτάλισμα των πολυβόλων. Εκατό έξι (106) ήταν τα θύματα. Ανάμεσα τους οι γονείς μου, η γιαγιά μου και πολλοί συγγενείς μου.
Ύστερα και πάλι σιωπή, ώσπου ν' ακουστεί και πάλι σε λίγο ο αχός της μάχης στο Άνω Γραμματικό που συνεχιζόταν. Η ομίχλη σιγά-σιγά ανηφόριζε προς τις κορφές του βουνού και τότε οι κρότοι γίνανε έντονοι, εκκωφαντικοί. Ήταν τα βλήματα του πυροβολικού των Γερμανών που ρίχνονταν καταπάνω μας.
Οι μέρες περνούσαν με συνεχές κυνηγητό, κάτω από καιρικές συνθήκες χειμώνα. Έβρεχε ασταμάτητα. Μια μέρα, μάλιστα, έπεσε και χιόνι. Λες κι ήταν σημαδιακό. Η πείνα ήταν μόνιμα κατάσταση. Μόνο το νερό και η θέληση μας δίνανε φτερά να τρέχουμε μέσα στις ρεματιές. Σε τέτοια κόλαση βρέθηκαν οι Κατρανιτσιώτες τις μέρες εκείνες. Κάθε στιγμή ήταν μια δοκιμασία. Διαρκής αγωνία μας έσφιγγε τα στήθια. Υπήρξαν όμως και στιγμές που φαίνονταν απίστευτες. Εδώ θα αναφέρω απ' αυτές μόνο μία, που είχε ως πρωταγωνιστή ένα μωρό στις φασκιές.
Στις 26 του Απρίλη, μέρα Τετάρτη, αποφασίσαμε να κατεβούμε πιο χαμηλά, με την ελπίδα πως θα βρίσκαμε μέσα στις ρεματιές γυναικόπαιδα της απάνω συνοικίας, που θα είχαν πάρει μαζί τους ψωμί. Ίσως μας έδιναν λίγο. Τέσσερις μέρες είχαμε να βάλουμε μπουκιά στο στόμα μας.
Πραγματικά συναντήσαμε κάμποσους συγχωριανούς. Εκεί πληροφορηθήκαμε ότι το ίδιο το πρωί οι Γερμανοί είχαν ξετρυπώσει σ' άλλο σημείο της ρεματιάς καμιά διακοσαριά συντοπίτες και τους πήραν μαζί τους στο χωριό.
Δεν ξέραμε ακόμα τι φοβερή μοίρα
τους περίμενε.
Στο μεταξύ, όσο να μας
καλοειπούν τα παραπάνω και να ξαποστάσουμε λίγο,
κάποιος φώναξε:
-Έρχονται κατά δώθε οι Γερμανοί!
Καινούργια αγωνία ζωγραφίστηκε σ' όλων τα πρόσωπα. Οι γυναίκες με υπεράνθρωπη προσπάθεια συγκρατήθηκαν να μην ξεφωνίσουν. Μερικά παιδιά, που καταλάβαιναν τι συμβαίνει άρχισαν το κλάμα. Η στιγμή ήταν κρίσιμη. Κυκλωμένοι και ανήμποροι να αντιδράσουμε, υποταχτήκαμε στη μοίρα μας περιμένοντας το θάνατο. Οι μεγάλοι κατάφεραν πάντως να καθησυχάσουν τα παιδιά και σταμάτησαν να κλαίνε. Σιωπή απόλυτη βασίλευε. Μόνο το κλάμα ενός βρέφους άρρωστου ακουγόταν ασταμάτητο, μονότονο. Όλων τα μάτια στράφηκαν προς την γυναίκα που το κρατούσε στην αγκαλιά της, γνέφοντας της να φροντίσει το μωρό για να σταματήσει το μωρό να κλαίει. Όλες όμως οι προσπάθειες της μέναν άκαρπες, το βρέφος συνέχισε να κλαίει, παίρνοντας βαριές ανάσες με το στόμα, γιατί η μύτη του ήταν κλειστή από το συνάχι.
Σε τούτο το σημείο ένιωσα τη μεγαλύτερη συγκίνηση της ζωής μου. Τα μάτια μου ήταν καρφωμένα στη μάνα με το μωρό στην αγκαλιά. Η δύστυχη έφερνε παρακλητικά το βλέμμα σ' όλους μας από τον ένα στον άλλο, ζητώντας κατανόηση. Μα οι Γερμανοί όλο και πλησιάζανε και ήταν φυσικό η αγωνία όλων να μεγαλώνει. Τότε είδα τη μάνα να τυλίγει σε σβώλο μια άκρη της ποδιά της, μέσα στο οποίο είχε τυλιγμένο το σπλάχνο της, να βάζει το σβώλο μέσα στο ανοιχτό στόμα του παιδιού και να το σφίγγει πάνω της. Το κλάμα σταμάτησε κι απόλυτη σιγή απλώθηκε. Μόνο οι βαριές ανάσες μας ακούγονταν. Τότε η σιγή ασφαλώς μας γλίτωσε και δεν έφερε τους Γερμανούς κοντά μας. Σωθήκαμε και τούτη τη φορά. Και το μωράκι, που τώρα είναι άντρας πια, τριανταπέντε χρονών λέγεται Θεόδωρος Κοσμίδης και ζει στο χωριό. Αναλογίστηκα όμως τότε τι ανταλλάγματα μπορεί να ζητήσει ο άνθρωπος προκειμένου να ζήσει! Ακόμα και τη ζωή ενός βρέφους θυσιάζει κι ας είναι αυτό ανήμπορο να υπερασπιστεί το δικό του δικαίωμα στη ζωή!
Όσο για κείνους τους άλλους, τους 200 συγχωριανούς, όπως έμαθα αργότερα, τους έκλεισαν όλους μέσα στους αχυρώνες που βρίσκονταν κάτω από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης. Έπειτα έβαλαν φωτιά και τους έκαψαν ζωντανούς! Τι θηριωδία! Όλα αυτά συνέβαιναν στην Κατράνιτσα και στο γύρω απ' αυτήν χώρο. Στην Πτολεμαΐδα οι κρατούμενοι περνούσαν μέρες αγωνίας και αβεβαιότητας για τη ζωή τους. Δεν ξέρω ποιοι και πώς ενέργησαν και μια μέρα τους άφησαν ελεύθερους. Δεν βγήκαν όμως από τα Χάνια όσοι μπήκαν σ' αυτά. Γιατί στο μεταξύ οι Γερμανοί είχαν πάρει τη δασκάλα μας, την Αναστασία Σιούλη, και τον Κώστα Βερβέρη και, όπως πληροφορήθηκα αργότερα, τους υποχρέωσαν να σκάψουν τον τάφο τους με τα ίδια τους τα χέρια!
Δεν ξέρω τι έγινε μετά τις 26 του Απρίλη στο χωριό μας, γιατί μαζί με άλλους σπάσαμε την επομένη τον κλοιό των Γερμανών και απομακρυνθήκαμε. Έφτασα στη Νάουσα, όπου με περίμενε η ζεστασιά ενός σπιτιού, οι αγκαλιές των ανθρώπων που μένανε σ' αυτό και που δεν θα τους ξεχάσω στη ζωή μου. Πάντα με λατρεία και συγκίνηση θα τους θυμάμαι. Ήταν το σπίτι σας, θεία Ευθυμία. Ήσασταν εσείς. Στο πρόσωπο σας βρήκα τους χαμένους γονιούς μου. Την αγάπη που είχε ανεπίστρεπτα χαθεί, τη βρήκα πάλι σε σας. Την βρήκανε όλοι οι Κατρανιτσιώτες, από όλους τους Ναουσαίους, τα αδέλφια μας.
Αυτά σε γενικές γραμμές για τη θυσία της Κατράνιτσας. Και ο απολογισμός: Όλα τα σπίτια του χωριού, βοηθητικοί χώροι, αχυρώνες, αποθήκες, καμένα. Μαζί μ' αυτά και τρεις από τις εφτά εκκλησιές. Και το χειρότερο: Τριακόσια δέκα οκτώ (318) θύματα, κυρίως γυναικόπαιδα. Ανάμεσα τους και βρέφη νεογέννητα. Το κακό όμως δεν σταμάτησε εδώ γιατί από τις κακουχίες και τις στερήσεις προστέθηκαν και άλλα θύματα σ' εκείνα των Γερμανών.
Μετά το 1945 το χωριό ξανάγινε, μα από τις δυόμισι και πλέον χιλιάδες κατοίκους του, έμεινα σ' αυτόν, περίπου χίλιοι διακόσιοι, που εγκαταστάθηκαν στον Κάτω Μαχαλά, γιατί η συμφορά έπεσε κυρίως στη μεσαία και απάνω συνοικία. Σ' αυτές βλέπει κανείς να ξεπροβάλει, που και που μέσα από τα χαλάσματα, δειλά-δειλά κάποιο σπίτι. Ποιος να χτίσει αλήθεια, όταν υπάρχουν οικογένειες που χάθηκαν στο σύνολο τους! Άλλες χάσαν όλα τους τα παιδιά, από άλλες μείνανε ένα ή δυο άτομα. Ποιοι θα χτίζαν στη μεσαία συνοικία, όταν από 60 οικογένειες μείνανε μόνο 10 ή 15 παιδιά; Ποιοι θα χτίζαν στον προσφυγικό συνοικισμό της απάνω συνοικίας, όταν από 30 οικογένειες σώθηκαν μονάχα 4 παιδιά;
Μ' αυτά που σου γράφω, θεία, πιστεύω να σου παρουσίασα την εικόνα της καταστροφής (....)».
ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΡΑΝΙΤΣΑΣ (ΠΥΡΓΟΙ ΕΟΡΔΑΙΑΣ)
***************************************
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
1. Στέργιος Αποστόλου: "Οι μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών, Παοτζήδων και Πουλικών κατά του ΕΛΑΣ στο Βέρμιο” (απόσπασμα από το βιβλίο: Η συμβολή της Νάουσας στην Εθνική Αντίσταση)
2. Πύργοι Κοζάνης (Κατράνιτσα) 1944 - Oλοκαύτωμα (Βίντεο)
Η μαρτυρική κοινότητα των Πύργων Εορδαίας δοκιμάστηκε όσο κανένα άλλο χωριό στην Ελλάδα κατά την διάρκεια της κατοχής. Οι Γερμανοί εισέβαλαν στις 23 Απριλίου 1944 στην τότε Κατράνιτσα και θανάτωσαν 368 άτομα, κυρίως γυναικόπαιδα.
Αδύνατο να φανταστεί ανθρώπου νους τι έκανε "άνθρωπος" σε άνθρωπο. Σκοτωμένα αβάπτιστα μωρά, μισοκαμένα πτώματα ηλικιωμένων, ομαδικοί βιασμοί κοριτσιών... Το κεφαλοχώρι του νομού Κοζάνης κάηκε ολοσχερώς και ο πληθυσμός μειώθηκε δραματικά.
Σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, το χωριό έχει ξαναστηθεί στα πόδια του, με πληθυσμό 850 μόνιμων κατοίκων αποτελεί ένα από τα πιο ανεπτυγμένα τοπικά διαμερίσματα του δήμου Εορδαίας (μαζί με το γειτονικό Μεσόβουνο που καταστράφηκε και αυτό το 1944) και έχει αναγνωριστεί επίσημα ως μαρτυρική κοινότητα του ελληνικού κράτους.
Το βίντεο φτιάχτηκε το 2013 και είναι παρμένο από την σειρά "Μαρτυρικά Χωριά" της εκπομπής "Αληθινά Σενάρια" της ΕΤ3 με παρουσιαστή τον κ. Νίκο Ασλανίδη και δημοσιεύεται για λόγους όχι εμπορικούς αλλά διάσωσης και διάδοσης της ιστορίας. Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στο τρίτο κανάλι της Ελληνικής Τηλεόρασης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου