Το πρόσωπο από πέτρα , το πρόσωπο της βίας, σε ακολουθεί παντού , φορώντας διάφορες μάσκες

«Πρόσωπο από πέτρα», του Γουίλλιαμ Γκάρντνερ Σμιθ

Να διαλύεσαι για τον άλλο!

 

Αλέξανδρος Στεργιόπουλος

Πηγή: toperiodiko.gr

Η πίστη στον άνθρωπο δεν έχει προφορικό λόγο. Τα γράμματα μένουν στο χαρτί και τα χρώματα στο ουράνιο τόξο. Η πίστη στον άνθρωπο είναι του ζώου η αφοσίωση, είναι το εκπαιδευμένο ένστικτο, είναι η γροθιά στην πέτρα! Ναι, αν θες να λέγεσαι άνθρωπος, χτύπα την πέτρα. Θα ματώσεις και θα πονέσεις, ίσως σπάσεις και το χέρι σου, όμως αυτό είναι ο άνθρωπος. Η αδυναμία, η ευθραυστότητα και το πόσο εύκολα σπάμε για τον άλλο! Δεν είναι εύκολο όλο αυτό. Ποτέ δεν ήταν. Το να υπερασπίζεσαι τον διπλανό προϋποθέτει αχρωματοψία, αθεΐα, να μη βλέπεις φυλές, και ταξικό πνεύμα. Κι αν τα δύο πρώτα υποχωρούν μπροστά στην ευαισθησία, το τελευταίο θέλει πολιτική, κοινωνική, μόρφωση. Πώς βρίσκεις τη θέση σου στην κοινωνία που επικρατεί ο νόμος του ισχυρού; Πώς αντιστέκεσαι στον καταπιεστή που έχει το ίδιο χρώμα δέρματος με σένα; Πώς απαντάς στο χτύπημα του θρησκευτικά ομόδοξου; Πώς βρίσκεις το θάρρος να βάλεις το σώμα σου κάτω από το κλομπ; Πρώτα είναι το βίωμα και μετά το διάβασμά του. Η βία του κυρίαρχου δεν ψάχνει ποτέ το «γιατί». Ασκείται ανελέητα και αδιάκοπα σε αυτούς που αποδυναμώνει η εξουσία. Όταν, λοιπόν, δεις καθαρά το πρόσωπο της εξουσίας και αυτό του αποδυναμωμένου, τότε θα ξέρεις το «γιατί», θα ξέρεις ποια είναι η θέση σου. Ο Γουίλλιαμ Γκάρντνερ Σμιθ μας δίνει ένα πολύτιμο μάθημα με το βιβλίο του «Πρόσωπο από πέτρα» (Εκδόσεις Στερέωμα).

Το πρόσωπο από πέτρα σε ακολουθεί παντού! Αυτό μας λέει ο Σμιθ και αυτό είναι που πρέπει να κρατήσουμε. Ο καταπιεστής είναι παντού. Ο σαδιστής είναι παντού. Ο ρατσιστής είναι παντού. Το κλομπ είναι παντού. Το «μην ανακατεύεσαι» είναι παντού. Η αδιαφορία είναι παντού. Η βία της εξουσίας είναι εύκολη, άμεσα κατανοητή. Γι’ αυτό και δεν έχει νόημα να κλείνεις τα μάτια, να απολαμβάνεις τη ζεστασιά του ήλιου ανέμελος, να διασκεδάζει και να προχωράς. Η ασφάλεια του ξένου τόπου διαρκεί όσο το ξεφύλλισμα μιας εφημερίδας. Το σιδερένιο γάντι ισοπεδώνει, ερημώνει, διαλύει γειτονιές και ζωές και εκεί πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη απάντηση. Η σωστή αντίδραση «σβήνει» το χρώμα του δέρματος, τα φυλετικά χαρακτηριστικά και τα επιβαλλόμενα ταξικά. Εχθρός δεν είναι μόνο ο λευκός χριστιανός, ο αστυνομικός, ο φασίστας. Είναι και ο «αδελφός», ο ομόχρωμος, ο αποκλεισμένος, αυτός που δεν καταλαβαίνει ποια είναι η θέση του, αυτός που απαντά στην εξουσία με εξουσία! Ο Σμιθ μας λέει ότι θα σταθώ δίπλα στον αδύναμο, δεν θα αδιαφορήσω και δεν θα δικαιολογήσω κανέναν! Μας δείχνει πώς διαμορφώνεται η ταξική συνείδηση εν μέσω ισχυρών αντιπερισπασμών. Ναι, κάποιες στιγμές, έχεις τη δυνατότητα να μείνεις αδιάφορος και να απολαύσεις τη ζωή. Δημιουργούνται συγκυρίες που σε ευνοούν. Δεν σε κυνηγάει κανείς, δεν σε ενοχλεί, δεν σε ξεχωρίζει. Αυτή η ειρήνη είναι που μπορεί να σε καταστρέψει, να σου κάψει την ψυχή, αυτό μας δίνει με απαράμιλλο τρόπο το «Πρόσωπο από πέτρα».

Ο Σίμιον Μπράουν, ο πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, είναι Αφροαμερικανός. Βιώνει πολύ άσχημα τον ρατσισμό στην πατρίδα του, στις ΗΠΑ. Μετά από απρόκλητη επίθεση χάνει το μάτι του! Ζει στη Φιλαδέλφεια, μαζί με τον πόνο και την αγωνία του. Όταν θα βιώσει νέο, σκληρό, ρατσιστικό επεισόδιο (με λευκούς ναύτες) θα πάρει την απόφαση να μετοικήσει στο Παρίσι. Εκεί, εκπατρισμένος, βρίσκει την ανοχή, τη συνύπαρξη, τον σεβασμό. Εκεί, όμως, θα βρει και τους Αλγερινούς. Εκεί, θα μάθει τι κάνει η Γαλλία στην Αλγερία και στον λαό της. Εκεί θα δει την αδιαφορία των φίλων του, τα μισαλλόδοξα χαρακτηριστικά σε άτομα που δεν το περίμενε, τη βία του καταπιεσμένου στον καταπιεσμένο! Εκεί θα τον βρουν ισχυρά γεγονότα  του «έξω κόσμου» (δολοφονία Πατρίς Λουμούμπα, οι πρώτοι μαύροι μαθητές σε σχολεία μαζί με λευκούς). Εκεί θα βρει και τον έρωτα, όμως πάνω απ’ όλα είναι η θέση της συνείδησης. Ο Σίμιον θα καταλάβει πως ναι, είμαστε διωγμένοι, είμαστε πονεμένοι, δολοφονημένοι, ωστόσο αυτό δεν αρκεί. Πάνω απ’ όλα είναι η αποτροπή, το τέλος, της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, της άσκησης βίας του ισχυρού στον ανίσχυρο.

 

Ο Σμιθ μας δίνει ένα τολμηρό, ριζοσπαστικό, μυθιστόρημα. Οι διαδρομές του μίσους και της βίας, της εξουσίας, είναι πολλές και μπορεί να ξεκινούν και από τον αδύναμο. Γι’ αυτό και η ταξική συνείδηση είναι πάνω απ’ όλα. Αυτός που παράγει, μοχθεί, πρέπει να βοηθά αυτόν που επίσης παράγει και μοχθεί, πρέπει να τον μορφώνει πολιτικά, κοινωνικά και μαζί να τσακίζουν το Πρόσωπο από πέτρα. Φτωχός μπορεί να γίνει ο οποιοσδήποτε, εξουσιαστής το ίδιο. Το θύμα θα γίνει θύτης και ο θύτης θύμα και εδώ δεν χωρούν τα φυλετικά, χρωματικά, θρησκευτικά. Ελάχιστοι (ίσως και κανείς) έθεσαν το θέμα του ρατσισμού με τον τρόπο που το έκανε ο Γουίλλιαμ Γκάρντνερ Σμιθ. Η αφήγηση δεν χάνει πουθενά, ο τρόπος που χειρίζεται τον ήρωα του και τις καταστάσεις μοναδικός. Το πάθος και η ορμή της ιστορίας περνούν στον αναγνώστη. Κάθε παράγραφος, κάθε ενότητα κι ένα χτύπημα στην πέτρα! Το κρυστάλλινο αποτέλεσμα δεν θα υπήρχε χωρίς τη μετάφραση της Κατερίνας Σχινά. Το ύφος, η ενέργεια, το πάθος του συγγραφέα είναι εδώ, μέσα στις λέξεις τις ελληνικές, τις παγκόσμιες. Συναρπαστική η εισαγωγή του Ανταμ Χατζ. Η επιμέλεια είναι του Δημοσθένη Κερασίδη.