ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ MEΓΑΛΗ ΚΥΡΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΑΪΝΤΑ ΛΟΥΠΙΝΟ

10/03/21

Αγαπητές φίλες και φίλοι του κινηματογράφου, γεια σας Η ημέρα της Γυναίκας ήταν η 8η του Μαρτίου και με την ευκαιρία ας θυμηθούμε μια γυναίκα που άλλαξε την ιστορία του Χόλιγουντ με την ασυμβίβαστη στάση και κυρίως την επαναστατική αύρα της.   Ο λόγος για την βρετανίδα ηθοποιό, σεναριογράφο και σκηνοθέτιδα Άιντα Λουπίνο, κόρη του κωμικού Στάνλει Λουπίνο και της ηθοποιού Κόνι Έμεραλντ, η οποία γεννήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1918 στο Λονδίνο και έγινε μόλις η δεύτερη γυναίκα σκηνοθέτις μετά από την Ντόροθι Άρζνερ που έγινε δεκτή στην Ένωση Αμερικανών Σκηνοθετών.  Τον πρώτο της ρόλο η Άιντα τον πήρε το 1932 στην ηλικία των 14 ετών τυχαία όταν ένας παραγωγός απέρριψε την μητέρα της ως μεγάλη για ένα ρόλο στην ταινία «Her first affaire» και ζήτησε να δοκιμαστεί η κόρη της που δεν είχε καμιά σχέση με την υποκριτική και απλώς συντρόφευε εκείνη τη μέρα τη μητέρα της στο «επαγγελματικό ραντεβού».  To 1934 μετακόμισε στις ΗΠΑ και το Χόλιγουντ προκειμένου να ακολουθήσει καριέρα ηθοποιού. Αναλαμβάνει μικρούς ρόλους και βρίσκεται ένα βήμα πριν από την επιτυχία όταν η Paramount θα προσφέρει στην «μικρή λύκαινα» το πρώτο της συμβόλαιο. Προορίζεται για τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» σε σενάριο Τζόζεφ Μάνκιεβιτς αλλά οι πρόβες αποδεικνύουν ότι παραείναι σέξι για το ρόλο της Αλίκης και η Σαρλότ Χένρι της κλέβει τη δόξα.  Ακολουθούν αρκετοί δεύτεροι ρόλοι σε σημαντικά φιλμ («Peter Ibbetson», «Anything goes» και φυσικά το υποψήφιο για όσκαρ «Artist and models» του Ραούλ Γουόλς) πριν γίνει γνωστή με το «They drive by night» το 1940. Στο νουάρ του Γουόλς (και πάλι) συμπρωταγωνιστεί με τον Τζορτζ Ραφτ και τον Χάμφρει Μπόγκαρντ και παραλίγο να χάσει την ευκαιρία όταν αρχικά είπε όχι στην συμμετοχή της καθώς η αστρολόγος της (!) την συμβούλεψε να μην πάρει μέρος στην ταινία επειδή θα είναι μια αποτυχία!  Ομάδα που κερδίζει δεν αλλάζει κι έτσι ένα χρόνο μετά έρχεται το εξαίσιο «High Sierra» του Γουόλς όπου η Λουπίνο υποδύεται τη δυναμική φιλενάδα του κακοποιού Χάμφρει Μπόγκαρντ, φέρνοντας τρομερή ενέργεια στο σετ.

Τη δεκαετία του ’40 η Λουπίνο έχει αρχίσει να γίνεται μια σταρ με υψηλές προοπτικές – πλασάρεται ως το αντίπαλο δέος της Μπέτι Ντέιβις για λογαριασμό της Warner- και οι επιτυχίες διαδέχονται η μία την άλλη («Sea wolf», «The hard way», ενώ στο «Devotion» του Κέρτις Μπέρνχαρντ το 1946 υποδύθηκε την Έμιλι Μπροντέ).  Το σωτήριο έτος 1949 συμμετέχει στο δράμα του Έλμερ Κλίτφορντ «Not Wanted» με θέμα μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη που σημαδεύει τις ζωές των ηρώων. Όταν ο σκηνοθέτης παθαίνει καρδιακό επεισόδιο στη διάρκεια των γυρισμάτων, η Λουπίνο αναλαμβάνει να το ολοκληρώσει καθώς ήταν συμπαραγωγός και συνσεναριογράφος (η βασική ιδέα ήταν δική της) του φιλμ. Αυτό ήταν. Γυρίζοντας το μεγαλύτερο μέρος του «Not Wanted» η Λουπίνο όχι απλώς ανακαλύπτει την μαγεία της σκηνοθεσίας αλλά συνειδητοποιεί το ταλέντο της πίσω από την κάμερα. Πλέον, η καριέρα που έχει ως ηθοποιός και είναι στρωμένη και φτιαγμένη για μεγάλα πράγματα υποχωρεί δίνοντας τη θέση της σε κείνη της σκηνοθέτιδος. Η Λουπίνο που έχει ήδη φτιάξει όνομα στο Χόλιγουντ ως ζόρικη και δυσάρεστη- η μόνη που μπορούσε να τα βάλει με τον σατράπη παραγωγό Μέγιερ- επιλέγει το δύσκολο δρόμο της σκηνοθεσίας. Δηλαδή την δύσβατη διαδρομή προς το αφιλόξενο και ανδροκρατούμενο κάστρο όπου η θέση της γυναίκας ήταν υπό διαρκή αμφισβήτηση.

Ο Μάρτιν Σκορσέζε αναγνωρίζει την επιρροή της στην απόφαση του να γίνει σκηνοθέτης κι εκφράζει την αγάπη του για εκείνη μέσα από το ντοκιμαντέρ του «A personal Journey» με τα παρακάτω λόγια: «Οι ταινίες της είναι υπέροχα έργα δωματίου, με θέματα προκλητικά, κι ένα καθαρό στυλ, σχεδόν σαν ντοκιμαντέρ, ένα μοναδικό επίτευγμα στο αμερικανικό σινεμά».  Στο Χόλιγουντ την έλεγαν «Αγγλίδα Τζιν Χάρλοου» αλλά εκείνη προτιμούσε το «Μητέρα», όπως την αποκαλούσαν στα πλατό. Έκανε φιλμ με την εταιρεία παραγωγής Filmmakers Company που είχε ιδρύσει με τον άντρα της Κόλιερ Γιανγκ, τα οποία σμπαράλιαζαν τα ταμπού της εποχής. Στην «Οργή» το 1950 μιλά για τον βιασμό με τρόπο που δεν έχει ξανασυμβεί μέχρι τότε στο αμερικανικό σινεμά.  Στο «Ο δολοφόνος της λεωφόρου» το 1953 φτιάχνει ένα νουάρ (το πρώτο που έκανε ποτέ μια γυναίκα) που αφήνει άλαλους τους άντρες συναδέλφους της. Πρόκειται για τη βασισμένη σε αυθεντικά περιστατικά περιπέτεια δύο φίλων που επιστρέφοντας από το ψάρεμα παίρνουν στο αυτοκίνητο τους έναν άγνωστο άντρα που τους κάνει οτοστόπ. Ο τελευταίος αποδεικνύεται ψυχοπαθής δολοφόνος και το «The hitch-hiker» όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος του, αποτελεί ένα τολμηρό και πρωτοποριακό από πολλές απόψεις νουάρ που συνδυάζει άψογα το θρίλερ, το ρόουντ μούβι και το κοινωνικό σχολιασμό, με ένα ζόρικο προβληματισμό γύρω από την αφέλεια που κάποια στιγμή τιμωρείται.

Μέσα από την εταιρεία της που της παρέχει όχι μόνο ανεξαρτησία αλλά και φτηνές λύσεις στη διαδικασία παραγωγής των ταινιών της η Λουπίνο κατευθύνει την ανησυχία της σε πεδία ατρόμητα που δοκίμαζαν τις αντοχές των πουριτανών (η διγαμία στο φιλμ «The bigamist» με την Τζόαν Φοντέιν και τον Έντμοντ Ο’ Μπράιν είναι ένα από αυτά) και προκαλούσαν πονοκεφάλους στους θεματοφύλακες του κώδικα Χέιζ. Ταυτόχρονα απομακρυνόταν παραδειγματικά από τα στάνταρ της μέινστριμ χολιγουντιανής γραφής. 

Η πιο προσωπική ταινία της ήταν το σκληρό δράμα «Never Fear» που αφηγείται την ιστορία μιας νεαρής χορεύτριας που παλεύει να αναρρώσει από πολιομυελίτιδα, όπως έκανε και η ίδια στο παρελθόν. Όμως δεν είναι η καλύτερη της. Όπως και η ίδια παραδέχεται στα απομνημονεύματά της το «The hitch-hiker» (που σήμερα βρίσκεται στις λίστες με τα καλύτερα νουάρ όλων των εποχών) είναι η κορύφωση της τέχνης της.

Η Λουπίνο σκηνοθέτησε μόλις οχτώ ταινίες –τελευταία της το ανάλαφρο «Trouble with angels» που είχε πάντως εμπορική επιτυχία το 1966- και ακόμη καμιά 35αριά επεισόδια σε τηλεοπτικές σειρές μεταξύ των οποίων και η «Ζώνη του Λυκόφωτος» σε μια εποχή που οι γυναίκες δεν είχαν θέση πίσω από την κάμερα. Η ίδια έλεγε πως είχε μέσα της ένα μικρό μαύρο διάβολο με τον οποίο πολεμούσε συνεχώς. Είχε προβλήματα με το αλκοόλ, την κατάθλιψη και τον καρκίνο. Οι τίτλοι τέλους της απίστευτης ζωής της έπεσαν το 1995 στο Λος Άντζελες.

«Λένε ότι είμαι τρελή. Κυκλοθυμική, ασταθής και δυσάρεστη. Ε, λοιπόν, ας τους να λένε. Το αντέχω. Μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να με πληγώσει: Το όνομά του είναι Άιντα Λουπίνο».  

Η παραπάνω φράση της είναι αφιερωμένη σε όλες τις γυναίκες. Και κυρίως σε εκείνες που μπορούν να κάνουν ελεύθερα σινεμά σήμερα.  

Αυτά λοιπόν από μένα. Να είστε όλοι καλά και θα τα ξαναπούμε την επόμενη Τετάρτη.

Κωνσταντίνος Καϊμάκης

Ida Lupino - Wikipedia

__________________________________

 Δείτε τις ταινίες

1. Ο ΔΡΑΠΕΤΗΣ ΤΗΣ ΣΙΕΡΑ

Ένας γερασμένος γκάγκστερ σχεδιάζει ληστεία σε τουριστικό θέρετρο της Καλιφόρνιας και θέλει τη συνδρομή του προσφάτως αποφυλακισθέντος Ρόι Έρλ. Ο σκληροτράχηλος Ρόι φτάνει σε μια κατασκήνωση κοντά στην οροσειρά της Σιέρα Νεβάδα, για να οργανώσει τους άπειρους βοηθούς του. Ένας εξ αυτών έχει φέρει μαζί του τη Μαρί, χορεύτρια νυχτερινών κέντρων. Ο Ρόι δυσανασχετεί και δεν ανταποκρίνεται στον έρωτά της. Άλλωστε καθ' οδόν είχε γνωρίσει μια έφηβη που τον γοήτευσε, παρά την ελαφρά αναπηρία της...

Ο δραπέτης της Σιέρα - Βικιπαίδεια

2. Ο Δολοφόνος της Λεωφόρου /The Hitch-Hike: μία ταινία ορόσημο. Το πρώτο φιλμ νουάρ σκηνοθετημένο από γυναίκα, το 1953. 

 Δύο φίλοι στα σύνορα  Μεξικού-Η.Π.Α. επιστρέφουν στα σπίτια τους μετά από μια εκδρομή για ψάρεμα και στη διάρκεια της διαδρομής, παίρνουν με το αυτοκίνητό τους έναν άντρα που τους κάνει ωτοστόπ. Ο τύπος όμως, αποδεικνύεται πως είναι ένας καταζητούμενος κατάδικος, ένας ψυχοπαθής δολοφόνος που όχι μονάχα τους κρατά ομήρους, αλλά και τους ανακοινώνει ότι στο τέλος του ταξιδιού θα τους δολοφονήσει. Και σαν μην έφτανε αυτό η ιδιαιτερότητά του να έχει το ένα του μάτι μονίμως ανοιχτό, δεν τους επιτρέπει να καταλάβουν πότε κοιμάται και πότε είναι ξύπνιος... και έτσι το ταξίδι της επιστροφής μετατρέπεται σ’ ένα ταξίδι στην κόλαση...
 
Βασισμένη  σε μια πραγματική ιστορία που συνέβη λίγα χρόνια πριν το 1951, είναι το μοναδικό νουάρ στην ιστορία του αμερικανικού  σινεμά που σκηνοθετήθηκε από γυναίκα: από την σπουδαία ηθοποιό-σεναριογράφο-παραγωγό και σκηνοθέτιδα Άιντα Λουπίνο. Με μια στεγνή, ουσιαστική και μεγάλης ακρίβειας σκηνοθεσία,  η ταινία είναι εκτός από ένα ιδιαίτερο noir on the road και ένα αγωνιώδες θρίλερ, γυρισμένο νύχτα, που παίζει διαρκώς με το φως (της ζωής) και το σκοτάδι (του θανάτου)- η θαυμάσια φωτογραφία είναι του Νίκολας Μουσουράκα και με μονάχα δύο χώρους εξέλιξης της δράσης: την έρημο και το αυτοκίνητο. Η ένταση στις σχέσεις ανάμεσα στους τρεις άντρες είναι μονίμως στο κόκκινο, ο ρυθμός -χάρη και στη μικρή διάρκεια της ταινίας- παραμένει αμείωτος,  ενώ το μονίμως ανοιχτό μάτι του ψυχοπαθούς δολοφόνου- ερμηνευμένου εξαιρετικά από τον Γουίλιαμ Τάλμαν- είναι η πόρτα που οδηγεί κατευθείαν στην Κόλαση. Ταινία ανησυχαστική, κλειστοφοβική και απειλητική, διαπραγματεύεται τη σχέση σαδιστή δημίου-ανυπεράσπιστου θύματος και είναι ένα κρυφό διαμάντι  των b-movies και μια από  τις αγαπημένες του Μάρτιν Σκορσέζε.  

Ο Δολοφόνος της Λεωφόρου - FLIX