ΓΙΑΤΙ ΓΟΗΤΕΥΕΙ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Ο ΜΙΤΙΑΣ/ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ;

Ο μυστηριώδης Μ. Καραγάτσης*-59 χρόνια από το θάνατο του κορυφαίου λογοτέχνη

Εραστής της λογοτεχνίας, συνήθιζε να περνάει τα εφηβικά καλοκαίρια του στη Ραψάνη της Θεσσαλίας, καθισμένος κάτω από ένα καραγάτσι (το δέντρο πτελέα) που βρισκόταν στον περίβολο της εκκλησίας του χωριού, διαβάζοντας Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Κάπως έτσι ο Δημήτρης Ροδόπουλος έγινε ο πασίγνωστος πεζογράφος Μ. Καραγάτσης.
Το «Μ.» του ψευδωνύμου του προήλθε πιθανότατα από το ρώσικο όνομα «Μίτια» (ρωσική εκδοχή του Δημήτρης) , με το οποίο τον αποκαλούσαν φίλοι και συμφοιτητές του, εξ αιτίας της μεγάλης του αγάπης στη ρωσική λογοτεχνία.
Ο Καραγάτσης Αυτοβιογραφείται
Γεννήθηκα στην Αθήνα σε ένα από τα τέσσερα γωνιακά σπίτια των οδών Ακαδημίας και Θεμιστικλέους. Δεν σας λέω όμως σε ποιό. Και το κάνω επίτηδες αυτό, για να μπλέξω άγρια-σε αυτό το αθηναϊκό σταυροδρόμι- τους διαφόρους «αρμοδίους», όταν έρθει η στιγμή να εντοιχισθεί η αναμνηστική πλάκα. Εγώ βέβαια θα τα έχω τινάξει προ πολλού, και θα σπάω κέφι καλά στον ουρανό, με τη μεταθανάτια φάρσα μου. Θα έχω παρέα το Σολωμό, που θα μου λέει κουνώντας το κεφάλι: «Τράβα και σύ Καραγάτση,όσα τράβηξα εγώ από τον Καιροφύλλα, τον Αποστολάκη και το Σπαταλά». Όπως βλέπετε το κυριότερο γνώρισμά μου είναι η μετριοφροσύνη. Διδάχτηκα τα πρώτα γράμματα στο Αρσάκειο της Λάρισας (όταν συλλογιέμαι πώς, υπήρξα και Αρσακειάδα!) και αντί να ερωτευτώ τις συμμαθητριές μου, αγάπησα παράφορα τη δασκάλα μου. Γεγονός που μαρτυράει τη σκοτεινή ερωτική ιδοσυγκρασία μου. Έκανα ό,τι μπορούσα για να μην προβιβαστώ, να μείνω στην ίδια τάξη, κοντά στην «γυναίκα των ονείρων μου». Το υπέροχο λογοτεχνικό μου ταλέντο φανερώθηκε στο Γυμνάσιο, όταν έγραφα εκθέσεις αριστουργηματικές. Οι καθηγητές μου δεν πρόφταιναν να μου βάζουν δεκάρια. Ένας μονάχα- ένας ξερακιανός και καταχθόνιος- έβρισκε τα κείμενά μου απαίσια και τα μηδένιζε αράδα. Δεν μπορούσα να καταλάβω…αργότερα όμως κατάλαβα. Ο καθηγητής ήταν λογοτέχνης. Εννοείται πώς τον εκδικήθηκα σκληρά… Ήμουν νεαρότατο μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών όταν ο κ.Καθηγητής -γέρος πια- ζήτησε την ψήφο μου για να μπει και αυτός στο επίσημο αυτό Πρυτανείο της ελληνικής διάνθησης. Του την αρνήθηκα. Αποτέλεσμα: Αυτός είναι και εγώ δεν είμαι πια μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών… Κάποτε σπούδαζα νομικά. Είχα συμφοιτητές τους κ.Πέτρον Χάρην, Άγγελο Τερζάκην, Γιώργο Θεοτοκάν, Πετσάλην και Οδυσσέα Ελύτην, τα εξαιρετικά αυτά νομικά πνεύματα που τόσο διέπρεψαν στη δικανική σταδιοδρομία τους- όπως και εγώ εξάλλου. Ο ισχυρισμός του κ. Κλ. Παράσχου ότι υπήρξε συμφοιτητής μου είναι ανακριβέστατος. Όταν ο νεαρότατος κ. Παράσχος γράφτηκε πρωτοετής στη νομική, εγώ ήμουν κιόλας δικηγόρος παρ’Αρείω Πάγω. Έφηβος ήμουν όταν έγραψα τα πρώτα μου και τελευταία ποιήματα. Δεν τα δημοσίευσα ποτέ. Αργότερα τορριξα στην πεζογραφία, ένας Θεός ξέρει το γιατί… Έγραψα πολλά και διάφορα, διηγήματα, νουβέλες, μυθιστορήματα, έργα υψηλού ηθικοπλαστικού περιεχομένου, πολύ κατάλληλα για παρθεναγωγεία και βιβλιοθήκες οικογενειών με αυστηρά αστικά ήθη. Οι ήρωες μου- Λιάπκιν, Μαρίνα Ρεϊζη και ιδίως Γιούγκερμαν- είναι άνθρωποι αγνοί, αθώοι, ιδεολόγοι και στέκουν ψηλότερα από τις αθλιότητες του χαμερπούς υλισμού. Απορώ πως το εκπαιδευτικό συμβούλιο δεν εισήγαγε ακόμα τα βιβλία μου για αναγνωστικά στα σχολεία του κράτους, εξίσταμαι πώς η Ακαδημία δεν μου έδωσε ακόμα το βραβείο Αρετής, πώς δεν με εκάλεσε ακόμα να παρακαθήσω στους ενάρετους κόλπους της κοντά στον κ. Σπύρο Μελά. Δεν επείραξα ποτέ συνάδελφο και είμαι συμπαθέστατος στους λογοτεχνικούς κύκλους. Αυτό θα αποδειχθεί στην κηδεία μου όπου θα έρθει κόσμος και κοσμάκης να πεισθεί ίδιοις όμμασι ότι πέθανα, ότι θάφτηκα, ότι πήγα στο διάολο. Και θα φύγει από το νεκροταφείο ο κόσμος και ο κοσμάκης βγάζοντας στεναγμούς ανακούφισης. Είμαι βέβαιος πώς ο Θεός θα με κατατάξει μεταξύ των αγίων στον Παράδεισο. ΑΜΗΝ Μ. Καραγάτσης πηγή:

Μ. Καραγάτσης - Βικιπαίδεια

 

ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ Η Μαρίνα με τον πατέρα της , συγγραφέα Μ. Καραγάτση ,
τη μητέρα της, Νίκη,
και οικογενειακούς φίλους στην Κόρινθο (1959).
( Η φωτογραφία "αλιευμένη" από τον Δ΄τόμο του οκτάτομου έργου
Η ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ, των Εκδόσεων Σοκόλη)

Αλληλογραφία δύο ερωτευμένων

Τον καιρό του Γιούγκερμαν,  1935-1937

Επιμέλεια – Επίμετρο: Λίζυ Τσιριμώκου
Βιβλιοπωλείον της Εστίας. Πρώτη έκδοση: Σεπτέμβριος 2019.
Σελ.: 96 με φωτογραφικό υλικό,  13×20.5,  τιμή: 12 ευρώ
ISBN: 978-960-05-1754-5
Γράμμα προς τη Νίκη που βρίσκεται στην Άνδρο, λίγες μέρες πριν φύγει ο Καραγάτσης για την Αμερική.
Νίκη μου,
Ήθελα να σου πω πως σ’ αγαπώ πολύ.
Ίσως να μη τόχεις καταλάβει. Μα φταίω εγώ. Μου αρέσει να εκδηλώνω παραμορφωμένα τα αισθήματά μου. Δύστροπος, στραβοκέφαλος, ανοικονόμητος, ανυπόφορος. Όχι όμως ψεύτης ούτε κάλπης. Έχεις κι εσύ τα ελαττώματά σου. Ελπίζω όμως ότι μ’ έχεις πια καταλάβει. Τίποτα δε λογαριάζω πιο πολύ από το παιδί και σένα. Εγώ – αν κι αρκετά εγωιστής – έρχομαι παρακάτω. Τα υπόλοιπα δεν λογαριάζουν…
Αρχές Αυγούστου 1950

Δεν θεωρώ ότι ο βίος ξεκλειδώνει το έργο – είμαστε μακριά πια από τον επίμονο βιογραφισμό άλλων εποχών ως εργαλείο ερμηνευτικής προσέγγισης της λογοτεχνίας. Οπωσδήποτε και οι βιογραφικές, και οι ιστορικές, κοινωνικές, ιδεολογικές ή άλλες εξωτερικές συνθήκες συντείνουν στη διαμόρφωση ενός λογοτεχνήματος, συντήκονται μέσα του. Δεν το εξηγούν, αλλά το περιβάλλουν με μια ιδιαίτερη άλω που περιφρουρεί τη μοναδικότητά του. Τούτη η μικρή συζυγική-οικογενειακή επιστολογραφία του Καραγάτση (γράμματα χαριτωμένα, ευτράπελα, γουστόζικα, μα και απελπισμένα, σκοτεινά και μελαγχολικά) μας ανοίγει ένα παραθυράκι στη θέα της εργοβιογραφίας του από όπου μπορούμε να δούμε εποπτικότερα και καλειδοσκοπικά το σύνολο των κειμένων του.

[Λίζυ Τσιριμώκου, απόσπασμα από το επίμετρο του βιβλίου]

********************************** 

Η πρώτη εκδοχή της "Χίμαιρας", η γυμνή κι απέριττη, του 1936, λες και πρόκειται για έργο διαφορετικό σε σχέση με την κατοπινή, ευρύτερα γνωστή, εκδοχή του '53. Χωρίς τις εκτενείς μυθολογικές αναφορές, τα ποιητικά παραθέματα, τις πολλές φιλοσοφικές αναλύσεις, ο λόγος εδώ, που δεν "θυμίζει τη θάλασσα", επιγραμματικός, νηφάλιος, παραθετικός, ακολουθεί με γαλήνη, σαν ενιαία κινηματογραφική σεκάνς, την απεγνωσμένη εσωτερική πορεία της Ξένης από την κουπαστή του καραβιού της άφιξης μέχρι "το τρομερό βήμα" στα χείλη του γκρεμού της τελικής πτώσης. Περισσότερο νουβέλα παρά ρομάντζο, περισσότερο κοντά στον ποιητικό ρεαλισμό της ψυχογραφίας παρά στον κατοπινό υποβλητικό ρομαντισμό του μελοδράματος, το κείμενο, καθαρό από πυκνές περιγραφές και πηγαίους καταιγισμούς, προσεγγίζει την ηρωίδα με ανατομική αποστασιοποίηση.
Ο Καραγάτσης στην τροχιά της Μαρίνας, από τη γαλλική κόλαση ως τον εξαγνισμό της καθώς διαλύεται αυτοκτονικά στο φως και τα νερά του Αιγαίου.

(Στρατής Πασχάλης, από το Επίμετρο) 

 

Παρουσίαση της νουβέλας τού Μ. Καραγάτση "Χίμαιρα"

 

 Ομιλητές: Μαρίνα Καραγάτση , Άρης Μπερλής Μεταφραστής-κριτικός λογοτεχνίας ,  Στρατής Πασχάλης Ποιητής , Δημήτρης Τάρλοου Σκηνοθέτης-ηθοποίος

 

 Τη συζήτηση συντόνισε  η Λαμπρινή Κουζέλη ,Φιλόλογος-κριτικός βιβλίου Δευτέρα 18 Ιανουαρίου 2016