100 χρόνια αμερικανικό νουάρ Μέρος Β΄

Ο συγγραφέας Μάρκος Κρητικός συνεχίζει το αφιέρωμά του στο αμερικανικό noire με 12 ακόμα κλασικά βιβλία της νεοτερης εποχής. Πρόκειται για μια προσωπική επιλογή που έχει βασικό κριτήριο την αναγνωστική απόλαυση σε συνδυασμό με μια προσπάθεια να καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα υπο-είδη του αστυνομικού αφηγήματος. Είναι όμως βέβαιο ότι οι είκοσι τέσσερις αυτοί συγγραφείς έχουν αφήσει ανεξίτηλο το λογοτεχνικό τους αποτύπωμα στην Ιστορία του νουάρ και αξίζει να επεκταθεί κανείς στο έργο τους.

2ο μέρος 1970-2019

Πως να κλέψετε μια τράπεζα (1972) – Donald Westlake

Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης, Άγρα (2013),σελ. 287

Ο Ντόναλντ Ουέστλεηκ, με πάνω από 100 βιβλία στο ενεργητικό του, μια ντουζίνα λογοτεχνικά ψευδώνυμα και τον τίτλο του Grand master από την Ένωση Συγγραφέων Μυστήριου της Αμερικής, είναι γνωστός, ως «ο μάστορας του κωμικού σασπένς». «Κάθε βιβλίο του είναι ένας λόγος ευτυχίας», θα πει ο Στέφεν Κινγκ, ενώ ο Κουέντιν Ταραντίνο θα δηλώσει επηρεασμένος από το έργο του. Στο Πως να κλέψετε μια τράπεζα, ο φτωχοδιάβολος Τζον Ντόρτμουντερ στη δεύτερη περιπέτειά του, από τις δεκατέσσερις συνολικά, ξανασμίγει με την παλιοπαρέα του -έναν πρώην πράκτορα του Εφ Μπι Άι, έναν κλειδαρά, έναν πρώην κατάδικο και έναν μικροαπατεώνα- με σκοπό να υλοποιήσουν μια εξωφρενική ιδέα: Να κλέψουν μια τράπεζα που στεγάζεται προσωρινά σ’ ένα τροχόσπιτο χωρίς ρόδες, ρυμουλκώντας τη με φορτηγό! Μια αναίμακτη, χωρίς σκληρές σκηνές, απολαυστική αστυνομική περιπέτεια με υποδειγματική κατανομή χιούμορ και αγωνίας, γρήγορο ρυθμό, έξυπνους διαλόγους και πολλά ευτράπελα, που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το μυθιστόρημα Parker:Ανάφλεξη (Νεφέλη 2013) είναι το μοναδικό μεταφρασμένο στα Ελληνικά, από τα είκοσι τέσσερα της σειράς -με πρωταγωνιστή τον περιώνυμο απατεώνα Parker-, που ο συγγραφέας υπογράφει με το ψευδώνυμο Richard Stark.

Ο γαλανομάτης (1975) – Gerome Charyn

Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης,Άγρα (1993),σελ. 352

Πιο νουάρ δεν γίνεται! Αυτό είναι το πρώτο που έρχεται στο μυαλό μου για Το κουαρτέτο του Ισαάκ Σαϊντέλ, ενός αδιάφθορου μπάτσου που παρακολουθούμε την ανέλιξή του στα υψηλότερα κλιμάκια της αστυνομίας της Νέας Υόρκης και τα προβλήματα που αυτή δημιουργεί, στην προσωπική του ζωή. Ο γαλανομάτης είναι το πρώτο βιβλίο της τετραλογίας, με την ιδιαιτερότητα ότι έπεται χρονικά του δεύτερου της σειράς, Η άγρια Μαίριλυν. Πρωταγωνιστής είναι ο Μάνφρεντ Κοέν, πρωτοπαλίκαρο του Ισαάκ, ένας Εβραίος μπάτσος, σκληρός και μελαγχολικός, με πάθος για το πινκ πονκ, που κινείται σαν σκιά στους κακόφημους δρόμους του Μπρόνξ. Πορτοφολάδες, προαγωγοί, ανήλικες πόρνες, χαφιέδες της αστυνομίας, συμμορίες με γλειφιτζούρια, Περουβιανοί μαφιόζοι, Κινέζοι δολοφόνοι και διεφθαρμένοι μπάτσοι, σε μια Βαβέλ εθνοτήτων θρησκειών και πολιτισμών, συνθέτουν την τοιχογραφία του υπόκοσμου της Νέα Υόρκης, σε μια υπερρεαλιστική εκδοχή της, που ίσως ξαφνιάσει τον αναγνώστη. «Δεν συναλλάσσομαι με έναν ρεαλιστικό κόσμο, ούτε με τις προσδοκίες ή τις αμφιβολίες ενός αναγνώστη που θέλει να διαβάσει κάτι ρεαλιστικό» θα πει, ο ίδιος ο συγγραφέας. Ένα σκοτεινό αφήγημα, που αν και διατηρεί συμβάσεις και στερεότυπα του σκληρού αστυνομικού, η σουρεαλιστική διάσταση αλλά και το ιδιαίτερο ύφος του σχετικά άγνωστου στην Ελλάδα, αλλά πολύ σπουδαίου λογοτέχνη, διευρύνουν τα όρια του είδους.

Η λεωφόρος (1976) – Trevanian

Μετάφραση: Κλαίρη Παπαμιχαήλ,Πόλις (2018),σελ. 437

Στο μυθιστόρημα Η λεωφόρος -ή έκπληξη της περσινής εκδοτικής χρονιάς, στο χώρο του νουάρ- το μυστήριο για μένα ξεκίνησε από το όνομα του συγγραφέα που δεν είχα διαβάσει ούτε καν μια αναφορά στο έργο του. Trevanian, λοιπόν είναι ένα από τα πέντε φιλολογικά ψευδώνυμα, του Αμερικανού συγγραφέα Rodney William Whitaker, που αν και άγνωστος στην Ελλάδα, πάνω από τα μισά βιβλία του έχουν ξεπεράσει σε πωλήσεις, το ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Εντύπωση επίσης προκαλεί ο τόπος που εκτυλίσσεται η ιστορία – το Μόντρεαλ του Καναδά δεν θυμάμαι να έχει απασχολήσει άλλους γνωστούς συγγραφείς του είδους. Ο Λαπουάντ, ένας αστυνομικός της παλιάς σχολής -σε ρόλο προστάτη και τιμωρού- περιπολεί καθημερινά για τριάντα χρόνια στη λεωφόρο και στους γύρω δρόμους, που δεν είναι παρά η μικρογραφία μιας εξαθλιωμένης, ετερόκλητης κοινωνίας όπου συνυπάρχουν μετανάστες από κάθε γωνιά της γης, βιοπαλαιστές, μικροέμποροι, απατεώνες και πόρνες. Ο φόνος ενός νεαρού Ιταλού, που σχετίζεται με μια σειρά ανεξιχνίαστων εγκλημάτων, δίνει την εκκίνηση της αστυνομικής ιστορίας που είναι το πρόσχημα για την ανάδειξη της ψυχοσύστασης των ηρώων και του κοινωνικού τους περίγυρου. Ένα εξαιρετικό, ατμοσφαιρικό, νουάρ μυθιστόρημα, βαθιά ανθρωποκεντρικό, όπου ένας σπουδαίος αφηγητής, μέσα από τις υπαρξιακές αγωνίες του αστυνόμου Λαπουάντ -που τον βυθίζουν αργά στην παραίτηση απ’ τη ζωή -, στοχάζεται για την μοναξιά, την απώλεια και το πένθος, την υποκειμενική αντίληψη της ηθικής, και την αδυναμία προσαρμογής σε μια νέα τάξη πραγμάτων.

Το τελευταίο φιλί (1978) – Τζέημς Κράμλεϋ

Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης,Πόλις (1995),σελ. 360

Στα μέσα της δεκαετίας του 70, ο Τζέημς Κράμλεϋ, παίρνει την σκυτάλη του σκληρού αστυνομικού από τον Ρος Μακντόναλντ. Επηρεασμένος από απ’ τους μεγάλους Χάμετ και Τσάντλερ, θα συνεχίσει επάξια την εξέλιξή του αυθεντικού μεταπολεμικού hard-boiled, προσαρμοσμένο στα ήθη και την αισθητική της εποχής του. «Ο νόμιμος κληρονόμος του Τσάντλερ» θα γράψει ο Guardian σε ένα αφιέρωμα, μετά τον θάνατό του. Το τελευταίο φιλί είναι η πρώτη περιπέτεια του ντετέκτιβ και μπάρμαν(!) Σ. Ο. Σούγκρου που ψάχνει έναν αλκοολικό συγγραφέα για λογαριασμό της πρώην γυναίκας του, τον οποίον και γρήγορα εντοπίζει -που αλλού;- σε ένα μπαρ, να πίνει μπύρες παρέα μ’ ένα μπουλντόκ! Όταν αναλαμβάνει να βρει την προ δεκαετίας εξαφανισμένη κόρη της ιδιοκτήτριας του μπαρ, ο αναγνώστης είναι προϊδεασμένος ότι τα πάντα είναι δυνατόν να συμβούν. Ένα καλτ, βουτηγμένο στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά, αντισυμβατικό road story στα βάθη της αμερικάνικης επαρχίας, με απαιτητική πλοκή και καταιγιστική δράση, που χαρακτηρίστηκε ως το αστυνομικό μυθιστόρημα με τη μεγαλύτερη επίδραση στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, από την Wisconsin State Journal. Εύχομαι κάποια στιγμή να εκδοθεί στη χώρα μας όλο το έργο του πολύ σημαντικού underground συγγραφέα και απορώ πως το συγκεκριμένο μυθιστόρημα δεν έχει ακόμα μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Ας δώσει κάποιος Το τελευταίο φιλί στον Κουέντιν Ταραντίνο!

Miami blues (1984) – Τσαρλς Ουίλφορντ

Μετάφραση: Γωγώ Αρβανίτη,Μεταίχμιο (2011),σελ. 303

«Ο άρχοντας της κυνικής αστυνομικής λογοτεχνίας της Φλόριντα» θα γράψουν οι Times για τον Τσαρλς Ουίλφορντ, μετά την έκδοση του Miami Blues που τον έκανε διάσημο. Ο Φρέντι Φρένγκερ αποφυλακίζεται και αποφασίζει να ξεκινήσει την εγκληματική του δράση απ’ το Μαϊάμι. Για κακή του τύχη, θα πέσει πάνω στον έμπειρο ντετέκτιβ του τμήματος Ανθρωποκτονιών, Χοκ Μόσλι Θα ακολουθήσει ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό, σ’ έναν κόσμο σκοτεινό κι επικίνδυνο, καλά κρυμμένο πίσω απ’ τα φώτα του κοσμικού θέρετρου και «κάτω απ’ το λούστρο του αιώνιου καλοκαιριού» Ένα σκληρό αστυνομικό θρίλερ, με έμφαση στο σασπένς και έντονα στοιχεία μαύρου χιούμορ -ιδανικό page turner ανάγνωσμα- στην φιλοσοφία και την αισθητική των επιτυχημένων αστυνομικών σειρών που κατέκλυσαν την μικρή οθόνη, την δεκαετία του 80. (Δεν είναι τυχαίο ότι την ίδια χρονιά άρχισε να προβάλλεται η θρυλική σειρά Miami vice). Το μυθιστόρημα έγινε ταινία το 1990 – Επικίνδυνος άνθρωπος ο ελληνικός τίτλος– με τον Άλεκ Μπάλντουιν στο ρόλο του παρανοϊκού εγκληματία Φρέντι Φρένγκερ.

Η Μαύρη Ντάλια (1987) – James Ellroy

Μετάφραση: Ανδρέας Αποστολίδης,Κλειδάριθμος (2015),σελ. 496

Η Μαύρη Ντάλια είναι το πρώτο μέρος της περίφημης Τετραλογίας του Λος Άντζελες. Η υπόθεση του βιβλίου βασίζεται στην άγρια δολοφονία της Ελίζαμπεθ Σορτ, το Γενάρη του 1947, ένα από τα πιο ειδεχθή ανεξιχνίαστα εγκλήματα στην νομική ιστορία των ΗΠΑ. Στο μυστήριο της περιβόητης υπόθεσης που συντάραξε την μεταπολεμική Αμερική, ο Ελρόι μετά από σαράντα χρόνια, δίνει μια μυθοπλαστική εκδοχή – λύση, γράφοντας ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που τον καθιέρωσε ως έναν από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της νουάρ λογοτεχνίας. Δυο φίλοι αστυνομικοί, πρώην μποξέρ, και ερωτευμένοι με την ίδια γυναίκα, αναλαμβάνουν να βρουν τον διεστραμμένο δολοφόνο. Ένα καθηλωτικό, ιδιαίτερα σκοτεινό και κλειστοφοβικό μυθιστόρημα, με κινηματογραφική, πρωτοπρόσωπη γραφή που κόβει την ανάσα και καταιγιστική εναλλαγή σκληρών ρεαλιστικών σκηνών, που υποβάλλουν τον αναγνώστη στην αίσθηση της πιστής αναπαράστασης μιας εφιαλτικής πραγματικότητας. Το 2006, η Μαύρη Ντάλια μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με μεγάλη επιτυχία από τον Μπράιαν Ντε Πάλμα. «Είναι ένας κόσμος που κανένας άλλος σκηνοθέτης δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει. Ένας κόσμος αδιάφορα επικίνδυνος και μεταδοτικά διεφθαρμένος» θα γράψει ο ίδιος ο Ελρόι, στον εξαιρετικό επίλογο που συμπληρώνει την παρούσα έκδοση, όπου και θα συνδέσει την υπόθεση της Μαύρης Ντάλιας με την προσωπική του ιστορία, την κακοποίηση και δολοφονία της μητέρας του έντεκα χρόνια αργότερα.[..................]]