Σαμπαχατίν Αλί, η ζωή και το άδικο τέλους του Τούρκου κομουνιστή ποιητή.
Ο Σαμπαχατίν Αλί, για τους περισσότερους από εμάς είναι παντελώς
άγνωστος, αλλά αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους εκφραστές τις
"ταξικής λογοτεχνίας" της Τουρκίας. Ο Σαμπαχατίν γεννήθηκε στις 25
Φεβρουαρίου του 1907 στο σημερινό Αρντίνο της Βουλγαρίας, το οποίο τότε
ανήκε στο σαντζάκι της Κομοτηνής. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην
Πόλη εργάστηκε ως δάσκαλος. Εξ αιτίας αυτού κέρδισε μια υποτροφία από το
υπουργείο παιδείας της Τουρκίας και πήγε για σπουδές στη Γερμανία όπου
και παρέμεινε από το 1928 έως το 1930, εκεί έμαθε Γερμανικά και όταν
γύρισε στην Τουρκία δίδαξε Γερμανικά σε λύκεια στο Αϊδίνιο και στο
Ικόνιο.
Κατά τη παρουσία του στο Ικόνιο ο Αλί έγραψε ένα ποίημα στο οποίο
ασκούσε κριτική στην πολιτική του Ατατούρκ και οι αρχές τον συνέλαβαν
και φυλακίσθηκε για ένα χρόνο καθώς το 1933 αφέθηκε ελεύθερος εξαιτίας
της αμνηστίας που χορηγήθηκε για τον εορτασμό τον 10 χρόνων από την
ίδρυση της Τούρκικης Δημοκρατίας.
 |
| το κελί του Αλί στη Σινόπη |
Τα επόμενα χρόνια ο Αλί θα μείνει άνεργος καθώς δεν θα καταφέρει να
επανακτήσει την άδεια διδασκαλίας του. Ωστόσο γράφοντας ένα ποίημα
υποταγής στον Ατατούρκ, διορίζεται στο υπουργείο παιδείας, όμως θα
φυλακισθεί ξανά και θα αφεθεί ελεύθερος το 1944.
Μαζί με τον Αζίζ Νεσίν και τον Ριφάτ Ιλγκάζ (επίσης ποιητές της ταξικής
ποίησης) κυκλοφόρησαν μια εφημερίδα, την "Μάρκο Πασά", η εφημερίδα
εκδόθηκε από τις 25 Νοεμβρίου του 1946 έως και τις 19 Μαΐου του 1947. Η
εφημερίδα ήταν εβδομαδιαία και έβγαινε κάθε παρασκευή, συνολικά
κυκλοφόρησαν 22 φύλα. Η εφημερίδα δέχθηκε αρκετές μηνύσεις εξαιτίας του
σαρκαστικού χαρακτήρα της. Μετά το κλείσιμο της εφημερίδας, λόγω των
μηνύσεων, η εφημερίδα εκδόθηκε και με άλλα ονόματα.
 |
| πρωτοσέλιδο της εφημερίδας |
Ο Μάρκο Πασάς ή Μάρκος Αποστολίδης - Πιτσιπιός (το πραγματικό του όνομα) ήταν ένας Ρωμιός γιατρός του Οθωμανικού κράτους.
Μετά την απελευθέρωση του ο Αλί θέλησε να περάσει στην Βουλγαρία εξαιτίας τον οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε, ωστόσο δεν του δόθηκε διαβατήριο και αποφάσισε να
διαφύγει στη Βουλγαρία, όπου και δολοφονήθηκε στα σύνορα στο
Κιρκλαρέλι. Πιθανολογείτε ότι τον δολοφόνησε ο οδηγός του, Αλί Ερτεκίν, ο
οποίος δούλευε ως πράκτορας στη μυστική αστυνομία και τον δολοφόνησε τον Αλί εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων. Το τέλος για τον Σαμπαχατίν Αλί γράφτηκε στις 2 Απριλίου του 1948.
Στα
έργα του ο Τούρκος, ο Έλληνας και ο Αρμένιος ζουν αρμονικά και χαράζουν
το δρόμο της εργατικής επανάστασης, και ότι αντίπαλοι είναι οι
τσιφλικάδες που ελέγχουν το κράτος και το πλούτο. Οι μόνες διαφορές που
υπάρχουν είναι οι ταξικές και όχι οι θρησκευτικές, φυλετικές κ.α..
Επηρεάστηκε αρκετά από τον Μαγιακόφσκι.
Πηγή: turkeyhistory.blogspot.com
Ρεαλισμός, αλληγορία, πικρό χιούμορ
ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΣΑΜΠΑΧΑΤΙΝ ΑΛΙ
Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό
μτφρ. Ε.Ι. Σακαλή
εκδ. Ροές
Μόλις κυκλοφόρησε ένα αριστούργημα της τουρκικής λογοτεχνίας, το μυθιστόρημα του πεζογράφου, ποιητή και δημοσιογράφου Σαμπαχατίν Αλί (1907-1948), ο οποίος έχασε τη ζωή του υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Ασχολήθηκε επιτυχώς με κείμενα σε μικρή φόρμα, στα οποία εμπλέκεται το ρεαλιστικό με το φανταστικό στοιχείο, με την αλληγορία και το πικρό χιούμορ να συγκαταλέγονται στα κύρια χαρακτηριστικά τους. Τα πρώτα του διηγήματα έφεραν εμφανώς επιδράσεις από τα έργα δύο σπουδαίων Τούρκων συγγραφέων, του Ομέρ Σεϊφετίν και του Γιασάρ Κεμάλ, οι οποίοι, στις ιστορίες τους, έδιναν, μεταξύ άλλων, και χρώμα εθνικιστικό. Αργότερα, όμως, βρήκε τον προσωπικό βηματισμό του, και μολονότι πολλά έργα του χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό, ωστόσο η αλληγορία και η ψυχολογική εμβάθυνση γίνονται τα κύρια στοιχεία τους.
Γνώριζε σε βάθος την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και ιδιαιτέρως τους Ρώσους κλασικούς, κάτι το οποίο διαπιστώνει ο αναγνώστης στο μυθιστόρημά του «Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό», ένα έργο που φέρνει στον νου χαρακτήρες από τα μυθιστορήματα και τις νουβέλες του Τολστόι και του Τουργκένιεφ, όπως και από τις ιστορίες του Γιόζεφ Ροτ. Οι ήρωές του έχουν έντονη εσωτερική ζωή, βιώνουν με ένταση το κάθε τι που συμβαίνει, ζουν περισσότερο με τη φαντασία, εξιδανικεύουν πρόσωπα, ενώ αποφεύγουν να εμπλακούν σε αληθινές καταστάσεις. Οταν θα αποφασίσουν να κάνουν πραγματικότητα όσα φαντάζονται και προσδοκούν, απογοητεύονται, αποτυγχάνουν ή αυτοκαταστρέφονται.
«Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό», που έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Χακικάτ» σε συνέχειες, αλλά δεν έτυχε της προσοχής ούτε του αναγνωστικού κοινού ούτε και των ειδικών. Αμέσως μετά τον θάνατο του συγγραφέα, παρουσιάστηκε το παράδοξο να αυξηθούν οι πωλήσεις του βιβλίου, ενώ το 2013, όταν κυκλοφόρησε σε καινούργια έκδοση, έγινε best seller, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ενδιαφέρον από ξένους εκδότες. Μάλιστα το έργο μεταφέρθηκε στο θέατρο και παρουσιάστηκε σε θεατρική σκηνή στο Λονδίνο, με μεγάλη επιτυχία, όπως και στην Τουρκία, το 2017.
Η ιστορία ή οι ιστορίες διαδραματίζονται στην Αγκυρα και στο Βερολίνο. Πρόκειται για δύο ιστορίες, η μία ενσωματωμένη στην άλλη, μολονότι θα μπορούσαν να ταυτιστούν οι δύο αφηγητές. Ο πρώτος αφηγητής, που δεν κατονομάζεται, απολύεται από την τράπεζα στην οποία εργάζεται και βρίσκει δουλειά στην εταιρεία που διευθύνει κάποιος γνωστός του. Εκεί γνωρίζει έναν ιδιαίτερο άνθρωπο, τον Ραΐφ, ο οποίος είναι εσωστρεφής και απόμακρος. Τον επισκέπτεται στο σπίτι του κάθε φορά που απουσιάζει από την εταιρεία για λόγους υγείας και σιγά σιγά αρχίζει να τον γνωρίζει καλύτερα παρακολουθώντας από κοντά τη δυναμική των σχέσεων που έχει με τα άλλα μέλη της πολυπληθούς οικογένειάς του. Διαπιστώνει ότι ο «άγνωστος» συνάδελφός του, μεταφραστής από τα γερμανικά, διαθέτει πλούσιο εσωτερικό κόσμο, με έντονες διακυμάνσεις, διαπίστωση που ενισχύεται όταν θα διαβάσει την ιστορία του που καταγράφεται σε ένα κρυμμένο τετράδιο.
Ο αφηγητής, ο Ραΐφ, που είναι Τούρκος μουσουλμάνος, σύμφωνα με όσα περιγράφονται στο τετράδιο, όταν πηγαίνει στο Βερολίνο για να βελτιώσει τα γερμανικά του και να παρακολουθήσει τις εργασίες σε ένα εργοστάσιο σαπωνοποιίας, γνωρίζει μια Γερμανοεβραία από την Τσεχία, τη Μαρία, και ζει μαζί της μια περιπέτεια που θα του αλλάξει τη ζωή. Και όλα ξεκινούν από έναν πίνακα ζωγραφικής, τη «Μαντόνα με το γούνινο παλτό», που βλέπει ο ήρωας σε μια γκαλερί και εντυπωσιάζεται. Η αφήγηση, που είναι συναρπαστική, έχει γρήγορους ρυθμούς, ιδιαιτέρως όταν περιγράφονται οι φαντασιώσεις του, ο έντονος εσωτερικός του κόσμος που αντιτίθεται στον πραγματικό. Η ψυχολογική διείσδυση είναι αποκαλυπτική και για τα δύο πρόσωπα της περιπέτειας, με τη σύγκρουση των αντιθέτων στοιχείων, την αντιπαλότητα των δύο φύλων, αλλά και την πάλη ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία, αυτού που είναι και αυτού που φαίνεται, του αθώου και του χυδαίου, να καθορίζουν την εξέλιξη των γεγονότων. Το παρελθόν και η παιδική ηλικία παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιλογή των προσώπων και στάσεων, επισκιάζουν τις αποφάσεις και καθορίζουν το μέλλον που παραμένει, εντέλει, διαρκώς πίσω.
Οι πληροφορίες που δίδονται στο επίμετρο για τον συγγραφέα και το ιστορικό και λογοτεχνικό πλαίσιο είναι πολύ χρήσιμες για τον αναγνώστη, ιδιαιτέρως στη χώρα μας, όπου γνωρίζουμε λίγα για την τουρκική λογοτεχνία, η οποία κρύβει πολλές ευχάριστες εκπλήξεις.
Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό
μτφρ. Ε.Ι. Σακαλή
εκδ. Ροές
Μόλις κυκλοφόρησε ένα αριστούργημα της τουρκικής λογοτεχνίας, το μυθιστόρημα του πεζογράφου, ποιητή και δημοσιογράφου Σαμπαχατίν Αλί (1907-1948), ο οποίος έχασε τη ζωή του υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Ασχολήθηκε επιτυχώς με κείμενα σε μικρή φόρμα, στα οποία εμπλέκεται το ρεαλιστικό με το φανταστικό στοιχείο, με την αλληγορία και το πικρό χιούμορ να συγκαταλέγονται στα κύρια χαρακτηριστικά τους. Τα πρώτα του διηγήματα έφεραν εμφανώς επιδράσεις από τα έργα δύο σπουδαίων Τούρκων συγγραφέων, του Ομέρ Σεϊφετίν και του Γιασάρ Κεμάλ, οι οποίοι, στις ιστορίες τους, έδιναν, μεταξύ άλλων, και χρώμα εθνικιστικό. Αργότερα, όμως, βρήκε τον προσωπικό βηματισμό του, και μολονότι πολλά έργα του χαρακτηρίζονται από ρεαλισμό, ωστόσο η αλληγορία και η ψυχολογική εμβάθυνση γίνονται τα κύρια στοιχεία τους.
Γνώριζε σε βάθος την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και ιδιαιτέρως τους Ρώσους κλασικούς, κάτι το οποίο διαπιστώνει ο αναγνώστης στο μυθιστόρημά του «Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό», ένα έργο που φέρνει στον νου χαρακτήρες από τα μυθιστορήματα και τις νουβέλες του Τολστόι και του Τουργκένιεφ, όπως και από τις ιστορίες του Γιόζεφ Ροτ. Οι ήρωές του έχουν έντονη εσωτερική ζωή, βιώνουν με ένταση το κάθε τι που συμβαίνει, ζουν περισσότερο με τη φαντασία, εξιδανικεύουν πρόσωπα, ενώ αποφεύγουν να εμπλακούν σε αληθινές καταστάσεις. Οταν θα αποφασίσουν να κάνουν πραγματικότητα όσα φαντάζονται και προσδοκούν, απογοητεύονται, αποτυγχάνουν ή αυτοκαταστρέφονται.
«Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό», που έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Χακικάτ» σε συνέχειες, αλλά δεν έτυχε της προσοχής ούτε του αναγνωστικού κοινού ούτε και των ειδικών. Αμέσως μετά τον θάνατο του συγγραφέα, παρουσιάστηκε το παράδοξο να αυξηθούν οι πωλήσεις του βιβλίου, ενώ το 2013, όταν κυκλοφόρησε σε καινούργια έκδοση, έγινε best seller, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ενδιαφέρον από ξένους εκδότες. Μάλιστα το έργο μεταφέρθηκε στο θέατρο και παρουσιάστηκε σε θεατρική σκηνή στο Λονδίνο, με μεγάλη επιτυχία, όπως και στην Τουρκία, το 2017.
Η ιστορία ή οι ιστορίες διαδραματίζονται στην Αγκυρα και στο Βερολίνο. Πρόκειται για δύο ιστορίες, η μία ενσωματωμένη στην άλλη, μολονότι θα μπορούσαν να ταυτιστούν οι δύο αφηγητές. Ο πρώτος αφηγητής, που δεν κατονομάζεται, απολύεται από την τράπεζα στην οποία εργάζεται και βρίσκει δουλειά στην εταιρεία που διευθύνει κάποιος γνωστός του. Εκεί γνωρίζει έναν ιδιαίτερο άνθρωπο, τον Ραΐφ, ο οποίος είναι εσωστρεφής και απόμακρος. Τον επισκέπτεται στο σπίτι του κάθε φορά που απουσιάζει από την εταιρεία για λόγους υγείας και σιγά σιγά αρχίζει να τον γνωρίζει καλύτερα παρακολουθώντας από κοντά τη δυναμική των σχέσεων που έχει με τα άλλα μέλη της πολυπληθούς οικογένειάς του. Διαπιστώνει ότι ο «άγνωστος» συνάδελφός του, μεταφραστής από τα γερμανικά, διαθέτει πλούσιο εσωτερικό κόσμο, με έντονες διακυμάνσεις, διαπίστωση που ενισχύεται όταν θα διαβάσει την ιστορία του που καταγράφεται σε ένα κρυμμένο τετράδιο.
Ο αφηγητής, ο Ραΐφ, που είναι Τούρκος μουσουλμάνος, σύμφωνα με όσα περιγράφονται στο τετράδιο, όταν πηγαίνει στο Βερολίνο για να βελτιώσει τα γερμανικά του και να παρακολουθήσει τις εργασίες σε ένα εργοστάσιο σαπωνοποιίας, γνωρίζει μια Γερμανοεβραία από την Τσεχία, τη Μαρία, και ζει μαζί της μια περιπέτεια που θα του αλλάξει τη ζωή. Και όλα ξεκινούν από έναν πίνακα ζωγραφικής, τη «Μαντόνα με το γούνινο παλτό», που βλέπει ο ήρωας σε μια γκαλερί και εντυπωσιάζεται. Η αφήγηση, που είναι συναρπαστική, έχει γρήγορους ρυθμούς, ιδιαιτέρως όταν περιγράφονται οι φαντασιώσεις του, ο έντονος εσωτερικός του κόσμος που αντιτίθεται στον πραγματικό. Η ψυχολογική διείσδυση είναι αποκαλυπτική και για τα δύο πρόσωπα της περιπέτειας, με τη σύγκρουση των αντιθέτων στοιχείων, την αντιπαλότητα των δύο φύλων, αλλά και την πάλη ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία, αυτού που είναι και αυτού που φαίνεται, του αθώου και του χυδαίου, να καθορίζουν την εξέλιξη των γεγονότων. Το παρελθόν και η παιδική ηλικία παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιλογή των προσώπων και στάσεων, επισκιάζουν τις αποφάσεις και καθορίζουν το μέλλον που παραμένει, εντέλει, διαρκώς πίσω.
Οι πληροφορίες που δίδονται στο επίμετρο για τον συγγραφέα και το ιστορικό και λογοτεχνικό πλαίσιο είναι πολύ χρήσιμες για τον αναγνώστη, ιδιαιτέρως στη χώρα μας, όπου γνωρίζουμε λίγα για την τουρκική λογοτεχνία, η οποία κρύβει πολλές ευχάριστες εκπλήξεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου