gerontakos

Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 25, 2019

Για το σύμβολο του δέντρου στους αρχαίους πολιτισμούς, στο έργο του Τόλκιν και στη ζωή μας θα μιλήσει η Θεσσαλονικιά συγγραφέας του βιβλίου "Δέντρα και Δάση της Μέσης-γης. Μυθολογία, Συμβολισμός, Αναφορικότητα" (Eκδόσεις Δαιδάλεος) κυρία Ευλαμπία Τσιρέλη την Δευτέρα 23/9/2019 και ώρα 19.00 στη Govedarou Art Gallery (Γεωργίου Παπανδρέου 5). Η ίδια απαντώντας στις ερωτήσεις μας είπε πως τα βιβλία του Τόλκιν την όπλισαν με υψηλές αρετές που χρειάζεται ένας άνθρωπος στη ζωή του, όπως ακεραιότητα, ευγένεια, πίστη, επιμονή, αλλά και διορατικότητα. Αναφέρθηκε στο πώς συνδέονται τα δέντρα και δάση της μέσης γης με τις αρχαίες μυθολογίες, ενώ μίλησε και για τη λογοτεχνία του φανταστικού .
-Ποια η σχέση σας με τα έργα του Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν; Τι ξεχωρίζετε σε αυτά;
-Σε πολύ νεαρή ηλικία ήρθα σε επαφή με τον κόσμο του Καθηγητή. Κατέστη για εμένα ένας τρόπος να μελετήσω βαθύτερα τον πραγματικό κόσμο. Τα βιβλία του Τόλκιν ήταν μεν μια απόδραση από την καθημερινότητα, ωστόσο θεωρώ πως με όπλισαν με υψηλές αρετές που χρειάζεται ένας άνθρωπος στη ζωή του, όπως ακεραιότητα, ευγένεια, πίστη, επιμονή, αλλά και διορατικότητα. Ανέπτυξα, λοιπόν, μια πολύ προσωπική σχέση με τα βιβλία, καθώς τα ξεχωρίζει η ποιότητα του ίδιου του συγγραφέα που εξέφρασε μέσα στο έργο του όλο τον εσωτερικό του πλούτο, τις γνώσεις, τη φωτεινότητα του μυαλού του, την παρατήρηση των πράξεων του ανθρώπου, των μύθων, του κόσμου και της φύσης γύρω του. Παντρεύοντας μάλιστα όλα αυτά με τη μοναδική του ικανότητα και φυσική ροπή στις γλώσσες, δημιούργησε κάτι το ανεπανάληπτο που δύσκολα θα μπορέσει να συγκριθεί με άλλα έργα της Λογοτεχνίας του Φανταστικού.
-Πώς γεννήθηκε η ιδέα για το βιβλίο;
-Μετά το «Ιερό Δέντρο» (εκδ. Δαιδάλεος) και τη μεταπτυχιακή μου εργασία στο σύμβολο του δέντρου στη Μεσοποταμία και τη Βίβλο, η έρευνά μου προχώρησε σε πεδία που συνδέουν, αβίαστα, τους αρχαίους μύθους με τη λογοτεχνία του Φανταστικού. Οπότε άρχισα να παρατηρώ μοτίβα του δέντρου σε πολλά έργα φαντασίας, με κορωνίδα φυσικά το έργο του Τζ.Ρ.Ρ.Τόλκιν. Έτσι, μετά από πρόσκληση του Συλλόγου Φίλων Τόλκιν, «The Prancing Pony», να μιλήσω σε μια ημερίδα προς τιμήν του Καθηγητή στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, παρουσίασα μια εργασία με το ίδιο θέμα –δέντρα και δάση της Μέσης-γης-, που αποτέλεσε και το έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου.
-Πώς συνδέονται τα δέντρα και δάση της μέσης γης με τις αρχαίες μυθολογίες;

-Είναι ήδη γνωστή η επιρροή της σκανδιναβικής και κελτικής μυθολογίας στο έργο του Καθηγητή. Ωστόσο ο Τζ. Ρ.Ρ.Τόλκιν δεν ήταν μόνο γνώστης κελτικών και σκανδιναβικών μύθων, αλλά σίγουρα και Μεσοποτάμιων, αφού φαίνεται ότι εμπλέκει αρχετυπικά σύμβολα της Βίβλου και της Μεσοποταμίας στην ιστορία της Μέσης-γης.
Κατάλοιπα των μυθολογικών διηγήσεων της Μεσοποταμίας (λ.χ. ο κήπος της Εδέμ με τα δύο δέντρα, η δημιουργία του ανθρώπου, ο κατακλυσμός), διακρίνονται στα κείμενα των διηγήσεων της Παλαιάς Διαθήκης. Από εκεί, τη Βίβλο δηλαδή, διαδόθηκαν σε όλη τη γραμματεία του κόσμου, ώσπου έφτασαν μέχρι τη σύγχρονη λογοτεχνία φαντασίας, σε μια εκ νέου αφήγηση των πανανθρώπινων αρχαίων μύθων.
Επομένως, δεδομένου του ότι ο συγγραφέας μελέτησε τις Γραφές και τις αντίστοιχες διηγήσεις εις βάθος και ως πιστός αλλά και ως καθηγητής, ήταν φυσικό να συμπεριλάβει μοτίβα που φέρουν ομοιότητες προς τις διηγήσεις αυτές, ιδιαιτέρως όσον αφορά τη Δημιουργία. Δεσπόζοντα ρόλο, μάλιστα, έβαλε να παίξουν το δέντρο και το δάσος. Η ιστορία της Μέσης-γης ξεκινά και τελειώνει με ένα δέντρο, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη Βίβλο (βλ. δέντρα Εδέμ, δέντρο της ζωής στην Αποκάλυψη, Σταυρός του Κυρίου). Τα δύο δέντρα φυτρώνουν με το τραγούδι της Γιαβάννα, στον μακάριο τόπο της Άρντα, μεσολαβεί ένα μεγάλο διάστημα μαχών και πάλης να επιβιώσουν ώσπου, στο τέλος, ένας ήρωας, ένας -πρόθυμος να θυσιαστεί- “μεσσίας”, έρχεται να επαναφέρει τη δόξα των δέντρων, το φως, τη δικαιοσύνη, να πατάξει το σκότος και να αποκαταστήσει τη διασαλευθείσα τάξη. Πολλές άλλες, ωστόσο, είναι οι αντιστοιχίες μεταξύ δέντρων του Μύθου και της Μέσης-γης, που θα ανακαλύψει κάποιος μόνο αν διαβάσει το βιβλίο.

-Τι θα λέγατε σε κάποιον αν έπρεπε να περιγράψετε το βιβλίο σας;
-Το βιβλίο -όπως έχει σημειώσει και ο ίδιος ο βιογράφος του Τόλκιν, Colin Duriez, που υπογράφει την εισαγωγή- μας εισάγει εντελώς νέο πεδίο έρευνας και ανακάλυψης άγνωστων πτυχών του έργου του Καθηγητή. Ο αναγνώστης μεταφέρεται σε έναν κόσμο συμβόλων, εικόνων, μύθων, μοτίβων και αρχετύπων, βαθιά ριζωμένων στην ανθρώπινη σκέψη και φαντασία. Το δέντρο, έχει έναν καθόλα ζωτικό ρόλο σε αυτό το γοητευτικό μωσαϊκό. Απαραίτητες είναι κάποιες στοιχειώδεις γνώσεις σχετικά με το Σιλμαρίλλιον και τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών κυρίως, για κάποιον που θέλει να παρακολουθήσει καλύτερα την παρούσα μελέτη. Επαρκείς, είναι οι πληροφορίες που δίδονται για τα μυθολογικά μοτίβα και τις διηγήσεις της αρχαίας Μεσοποταμίας στις οποίες -ενδεχομένως- δύσκολα έχει πρόσβαση ο μέσος αναγνώστης.
Μια σύντομη μελέτη, βέβαια, δεν επαρκεί για να παρουσιαστεί επαρκώς το εύρος των διηγήσεων που πλαισιώνουν το μεγάλο θέμα της σχέσης της μυθολογίας με τη λογοτεχνία του Τόλκιν, ούτε φυσικά να καλύψει το τεράστιο έργο του Καθηγητή και λεπτομέρειες του κόσμου του. Οπότε, προσκαλώ και προκαλώ τον ενδιαφερόμενο αναγνώστη να ξεκινήσει τη δική του περαιτέρω έρευνα, για την οποία εύχομαι το παρόν βιβλίο να αποτελέσει κίνητρο και γόνιμη βάση.
-Υπηρετείτε τη λογοτεχνία του φανταστικού και είστε από τα ιδρυτικά μέλη του φεστιβάλ Fantasmagoria. Το τελευταίο διάστημα υπάρχει ένα μεγαλύτερο ρεύμα ως προς αυτό το κομμάτι της λογοτεχνίας; Γιατί και πόσο έχουν επηρεάσει ξένοι συγγραφείς και η μεταφορά βιβλίων σε ταινίες;
-Αν και υπάρχουν μεγάλοι θεμελιωτές του είδους στην Ελλάδα του 20^ου αιώνα όπως οι Πανώριος, Μπαλάνος, Φλωράκης, Βουτυράς κ.ά., το ευρύτερο ελληνικό κοινό είναι η αλήθεια ότι γνώρισε το είδος, όπως λέτε κι εσείς, κυρίως από τον ξένο κινηματογράφο και το διαδίκτυο, αλλά και τη μεταφρασμένη λογοτεχνία φαντασίας που πολλοί εκδοτικοί οίκοι φέρνουν τα τελευταία χρόνια στην ελληνική αγορά. Φεστιβάλ Φαντασίας σε Θεσσαλονίκη, Αθήνα και αλλού, βοηθούν στη διάδοση του είδους, ωστόσο θεωρώ πως η σωστή ενημέρωση και παιδεία πάνω στη σοβαρή λογοτεχνία του φανταστικού θα πρέπει να είναι έργο της εκπαίδευσης και της αναγνωστικής και συγγραφικής παιδείας γενικότερα, έτσι ώστε να φτάσουμε στο σημείο να δημιουργήσουμε συνειδητά ένα σοβαρό, εγχώριο φάντασυ.