ΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

ΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ
Απόσπασμα από τη διδακτορική διατριβή της  Φωτεινής Καγιόγλου "Ξένη προπαγάνδα, κουλτούρα πολιτική στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου: το περιοδικό “Olimpo” " 

...[«Αντικομουνιστικό περιοδικό υπήρξε το  "Ιδέα". Κυκλοφόρησε από τον Ιανουάριο του 1933 ως τον Μάρτιο του 1934 με διευθυντή τον Σπύρο Μελά και συντακτική επιτροπή τους Γιώργο Θεοτοκά και Γιάννη Οικονομίδη. Στις Βασικές Αρχές που έγραψε ο Γιώργος Θεοτοκάς αναφέρεται ότι:
 Στο φιλοσοφικό και ιδεολογικό επίπεδο, η Ιδέα θα πολεμήσει τις υλιστικές και αιτιοκρατικές θεωρίες, που αρνιούνται την ελευθερία, την ατομικότητα, το ρόλο της θέλησης, την πίστη στις ανώτερες και πιο ευγενικές δυνάμεις του ανθρώπου, και καθορίζουν την ανθρώπινη πρόοδο σαν το αποτέλεσμα της μηχανικής λειτουργίας τυφλών δυνάμεων, που ξεφεύγουν από κάθε ανθρώπινη επίδραση. Οι θεωρίες αυτές έβλαψαν κιόλας πολύ την πνευματική ανάπτυξη της Ελλάδας. [...] Αποφασίσαμε λοιπόν να αντισταθούμε σ’ αυτές και να επιδιώξουμε την ανόρθωση του ιδεαλισμού, της ιδέας της ελευθερίας και της ιδέας της ατομικότητας. [...] Η Ιδέα είναι ένα όργανο του ελευθέρου πνεύματος, ψηλότερα από τα κόμματα και τις κοινωνικές τάξεις και εναντίον κάθε δημοκρατίας.

 Προωθούνται οι συγγραφείς της «Γενιάς του ’30» και προβάλλονται ποιητές σαν τον Παλαμά και τον Κρυστάλλη. Συνεργάτης και εδώ είναι ο Στέλιος Ξεφλούδας.

 Πρόκειται για ένα περιοδικό μαχόμενου ιδεολογικού προβληματισμού και πολιτικής παρέμβασης που εκφράζει τον φιλελεύθερο αστικό χώρο. Υμνείται η νιότη και ο μαχητικός εθνικισμός, απαντάται ο ιδεοκρατισμός και ο μπερξονικός βιταλισμός, καθώς και ο συντηρητικός δημοτικισμός και τα αντικαπιταλιστικά συνθήματα. Τέλος μάχεται κατά των διανοούμενων της κομμουνιστικής και ευρύτερης Αριστεράς. 

Στα κείμενα του περιοδικού εκδηλώνεται θαυμασμός για τα επιτεύγματα του ιταλικού φασισμού, παρά την έκφραση δυσαρέσκειας για τις βίαιες φασιστικές μεθόδους ή την αμφισβήτηση της δυνατότητας εφαρμογής του φασιστικού μοντέλου στον ελλαδικό χώρο.

 Άλλα περιοδικά που κυκλοφορούν την ίδια εποχή χωρίς να έχουν πολιτικό προσανατολισμό είναι ο Κύκλος του Απόστολου Μελαχρινού (1931-1939) που υπερασπίζεται τη συμβολιστική και «καθαρή» ποίηση, δημοσιεύει ωστόσο νεοτερικά κείμενα. Δημοσιεύονται δοκίμια ευρύτερου κοινωνικού προβληματισμού και φιλοξενούνται συγγραφείς από ριζικά διαφορετικές ιδεολογικές απόψεις ανοίγοντας διάλογο, πράγμα σπάνιο για την εποχή. Δημοσιεύονται μεταφράσεις και αφιερώματα. 
Σημειώνουμε ότι στο περιοδικό πρωτοεμφανίζεται ο Εγγονόπουλος με ποιήματα της συλλογής Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν. Το κείμενο συνοδεύεται από τα εξής: Ο Κύκλος, πιστός στο πρόγραμμά του να υποστηρίζει κάθε πρωτοποριακή προσπάθεια και να παρουσιάζει κάθε νέο, για να δώσει ένα δέιγμα του υπερρεαλισμού, δημοσιεύει τρία ποιήματα του νέου ζωγράφου κ. Νίκου Εγγονόπουλου, όσο κι αν δεν συμφωνεί απόλυτα με τον υπερρεαλισμό.

Στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά εκδίδονται το φιλοκαθεστωτικό Νέον Κράτος και τρία ακόμη.  
Το Τρίτο Μάτι (1935 –1937) περιοδικό ευρύτερου καλλιτεχνικού προβληματισμού, διευθύνεται από τον Στρατή Δούκα, τον Ν. Χατζηκυριάκο –Γκίκα, τον Δημ. Πικιώνη, τον Σ. Παπαλουκά και τον Σ. Καραντινό.
 Προωθεί τις νεωτερικές αναζητήσεις σε συνδυασμό με την αναζήτηση εκμεταλλεύσιμων παραδοσιακών πηγών. Περιέχει λογοτεχνικές και κριτικές συνεργασίες.  
Στη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας τα Νεοελληνικά Γράμματα έχουν αξιόλογη κυκλοφορία.Πρόκειται για μια εβδομαδιαία επιθεώρηση που εκδίδεται το 1935 από τον εκδοτικό οίκο Ελευθερουδάκη, με διευθυντή αρχικά τον Κ. Καρθαίο και έπειτα τον Δ. Φωτιάδη. Επικρατούν οι νέοι συγγραφείς, αλλά υπάρχουν και μεταφράσεις λογοτεχνικών κειμένων και μελετών από την ευρωπαϊκή και αμερικάνικη λογοτεχνία. Μετά το 1936 θα φιλοξενηθούν κυρίως αντιδικτατορικών απόψεων συγγραφείς.
Οικονομικές δυσχέρειες αντιμετώπισεκαι το περιοδικό Νέα Γράμματα που αυτοχαρακτηριζόταν όργανο της λογοτεχνίας των νέων. Εδώ θα συγγράψουν οι συνεργάτες της Μούσας μετά το κλείσιμό της. Θεωρείται «το νέο εκφραστικό όργανο της λεγόμενης νεορομαντικής και νεοσυμβολιστικής γενιάς του 1920». Το διευθύνει ο Αντρέας Καραντώνης με τη συμβουλευτική εποπτεία του Σεφέρη από το  1935 ως το 1940. Προωθούνται οι πεζογράφοι από τους «νέους του 1930». Θα υπάρξει ωστόσο και επιλεκτική αλλά ισχυρή σύνδεση με ορισμένους παλαιότερους και καθιερωμένους συγγραφείς και κριτική στήλη. Ήδη από τον πρώτο τόμο του περιοδικού προβάλλονται οι βασικές επιλογές του: α) φιλοδοξεί να αποτελέσει έγκυρο βήμα για τους νεωτερικούς ποιητές (ιδίως τον Σεφέρη και τον Ελύτη), αλλά και για πολλούς πεζογράφους της γενιάς, β) επιδιώκει την επιλεκτική αλλά ισχυρή σύνδεση με ορισμένους παλαιότερους και καθιερωμένους συγγραφείς (φιλοξενεί π.χ. ποιήματα του Σικελιανού, ποιήματα του Παλαμά και σχετική μελέτη του Τσάτσου, διήγημα του Βλαχογιάννη κ.α.), γ) αρθρώνει πολεμική εναντίον του Καρυωτάκη, ενώ παράλληλα υποβαθμίζει διακριτικά τον Καβάφη, δ) δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη δημοσίεση κριτικών κειμένων από πρόσωπα κύρους ( Άγρας, Δημαράς, Σπανδωνίδης, Μαλάνος, Νικολαρεϊζης, Παράσχος, Τερζάκης). 
Το Νέον Κράτος κυκλοφορούσε από τον Σεπτέμβριο του 1937 ως τον Μάρτιο του 1941 ως ιδεολογικό όργανο του καθεστώτος της 4ηςΑυγούστου. Διευθυντής ήταν ο Άριστος Καμπάνης. Υπάρχει έντονη προπαγανδιστική ύλη, λογοτεχνικά –κυρίως ποιητικά –κείμενα, δοκίμια και βιβλιοκρισίες. Προβάλλονται τα ιδεώδη της φυλής, της δράσης, της νιότης και της υγείας. Καταδικάζονται οι νεωτερικοί ποιητές. Εντούτοις δημοσιεύονται και ορισμένα μεταφρασμένα άρθρα που αναφέρονται θετικά στην ευρωπαϊκή μοντέρνα ποίηση, επιχειρώντας να την εντάξουν σε αυταρχικά ερμηνευτικά σχήματα. 
Στο ίδιο το περιοδικό αναφέρονται τα εξής ως προαναγγελία της έκδοσής του: «“ Τον Νέον Κράτος” κηρύττει την πίστιν εις την παράδοσιν –την πίστην είς το έδαφος. Την πίστιν εις την ιστορίαν. Αυτή η πίστις, όταν είναι δημιουργική σώζει. [...] Φιλοσοφία υπηρετούσα την ζωήν. Τέχνη όχι εκθυνύνουσα, αλλ’ εξευγενίζουσα και βελτιώνουσα τον άνθρωπον. Όχι τέχνη επαναλαμβάνουσα τυφλώς τας παλιάς μορφάς, ή πιθηκίζουσα τους αισθητικούς ή διανοητικούς συρμούς των κοσμοπολίτικων καφενείων της Δύσεως. Όχι τέχνη μη αντιστοιχούσα εις πνευματικάς μας ανάγκας. Όχι τέχνη ανεδαφική. [...] Θα εργασθώμεν δια την θεμελίωσιν ενός νέου Ελληνικού πολιτισμού πνευματικού».
Πρόκειται για μηνιαία επιθεώρηση που έχει ως τομείς την πολιτική, την κοινωνική φιλοσοφία, την ιστορία και την τέχνη. Από το 41οτεύχος θα αυτοπροσδιοριστεί ως πολιτική, κοινωνική οικονομική και λογοτεχνική επιθεώρηση. Παρά τις συμμετοχές ανεξάρτητων συγγραφέων το έργο αυτό χαρακτηρίζεται ως προπαγανδιστικό, αν και δεν ήταν επίσημο όργανο της Μεταξικής δικτατορίας, γιατί πολύ συχνά συνεργάζονται με αυτό τόσο υπουργοί και υφυπουργοί της κυβέρνησης Μεταξά, όσο και ανώτατα διευθυντικά στελέχη οργανισμών και υπουργείων. 
Σε αυτό δημοσιεύονται επίσης ανταποκρίσεις από την Γερμανία και την Ιταλία συντείνοντας με τον τρόπο αυτό στην διήθηση στον ελλαδικό χώρο του φασιστικού λόγου.Από τον ιταλικό φασισμό δανείζεται τον αντικοινοβουλευτισμό, την προπαγάνδιση του συντεχνιακού κοινωνικού κράτους, μέσα όμως από τον πελατειακό λαϊκισμό, την προσωπολατρία του χαρισματικού ηγέτη.Μιλά για εθνικοφροσύνη, πίστη στην παράδοση, το έδαφος και την ιστορία, θυσία και ανιδιοτελή αφοσίωση, ενδοελληνική αλληλεγγύη.Το χαρακτηρίζει η μάχη κατά του φιλελευθερισμού και του κομμουνισμού και το εθνικιστικό παραλήρημα.Πρόκειται για το περιοδικό που αφιερώνει ολόκληρες σελίδες στην ιταλική ποίηση. Ο Μαρίνος Σιγούρος μεταφράζει περισσότερα από 50 σονέτα και ποιήματα κυρίως κλασικών ποιητών.
Στην Θεσσαλονίκη οι συντηρητικοί λογοτέχνες εκδίδουν τις Μορφές(Μάρτιος 1936 –Φεβρουάριος 1938, 16 μηνιαία τεύχη). Επικεφαλής είναι ο φιλόλογος και λογοτέχνης Βασίλης Δεδούσης, με αρχισυντάκτη τον επίσης φιλόλογο και λογοτέχνη Μπάμπη Νίντα. Συνεργάτες του περιοδικού είναι οι Κ. Δ. Γεωργούλης, Ιω. Μπήτος, Αχ. Γεωργιάδης, Χρυσάνθη Ζιτσαία, Άνθος Πωγωνίτης κ.α. Οι θέσεις του είναι συντηρητικές με προσκόλληση στην παράδοση και τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη, αντίδραση στο μοντέρνο και εμπαιγμό της πρωτοπορίας. Το γεγονός αυτό θα φέρει συχνές προστριβές με τις «Μακεδονικές Ημέρες» και αργότερα με τον «Κοχλία».


 Άλλο περιοδικό που δημοσιεύεται στην συμπρωτεύουσα είναι η Νέα Πνοή (Ιούλιος 1936 –Δεκέμβριος 1938) του Νίκου Πάνου. Μέλη της συντακτικής επιτροπής είναι οι Θέτιδα Κ. Φραντζή, Νίκος. Π. Πάνος, Κωνσταντίνος Χ. Γρόλλιος κ.α. Δημοσιεύουν τακτικά οι Λεωνίδας Ρήγας (με το ψευδώνυμο Ψιλολόγος), η Μύρρα Αλόη, ο Φραγκίσκος Κορονέλλος (ψευδώνυμο του Αντώνη Πρόκου), ο Κίμων Παλαιολόγος, οι μεταφραστές Αβραάμ Ν. Παπάζογλου, Α. Μυστακίδης, Γ. Δαμόρης κ.α. Άλλο περιοδικό της Θεσσαλονίκης είναι οι Μακεδονικές Σελίδες (1937, τρία τεύχη) στο οποίο γράφει ένας μικρός πυρήνας (Θάνος Μεγγρέλης, Μίκης Π. Νούσιας, Φώτης Λυκαύγης). 

Ο Γιάννης Σκαρίμπας εκδίδει στην Χαλκίδα το περιοδικό Νεοελληνικά Σημειώματα από τον Μάρτιο ως τον Αύγουστο του 1937 φιλοδοξώντας να κατευθύνει μαχητικά την πνευματική ζωή της επαρχίας προς την κατεύθυνση απεξάρτησης από το κέντρο. Δημοσιεύονται σχόλια εναντίον γνωστών λόγιων όπως των Αποστολάκη, Ζώρα, Καραγάτση, Καραντώνη, Σ. Μελά, Σ. Σκίπη, Συκουτρή, Π. Χάρη κ.α., αλλά και ιδρυμάτων όπως το Πανεπιστήμιο και η Ακαδημία Αθηνών.».....]

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

	Καγιόγλου, Φωτεινή Ανθ. « Ξένη προπαγάνδα, κουλτούρα πολιτική στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου: το περιοδικό “Olimpo”»  Διδακτορική διατριβή     Σχολή/Τμήμα: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών    Επιβλέπων: Μαρκέτος, Σπύρος, επίκουρος καθηγητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ Συμβουλευτική Επιτροπή: Βώκος, Γεράσιμος, καθηγητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ Σεβαστάκης, Νικόλας, καθηγητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ Γυιόκα, Λία, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Αρχιτεκτονικής, Α.Π.Θ. Μαργαρίτης, Γεώργιος, καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ. Πανταζόπουλος, Ανδρέας, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ. Χασιώτης, Λουκιανός, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. Γλώσσα: Ελληνικά  Ημ/νία έκδοσης: 2014   Θέματα: Φασισμός και λογοτεχνία, Ιστορία, Φασισμός και λογοτεχνία, Ιστορία, Προπαγάνδα, Ιταλική, Ιστορία, Fascism and literature, History, Fascism and literature, History, Propaganda, Italian, History Λέξεις Κλειδιά: Literature, Λογοτεχνία, Προπαγάνδα, Fascism, Πολιτική, Φασισμός, Politics, Propaganda Πλήρες κείμενο: 3 τόμοι (Α τόμος 331σ., Β τόμος 140 σ., Γ τόμος 86 σ.) Περίληψη:«Εδώ και πολλά χρόνια ένα ερώτημα που με ταλανίζει είναι πώς άνθρωποι που γνώρισαν τη δημοκρατία την εγκαταλείπουν για καθεστώτα ολιγαρχικά, αυταρχικά, ολοκληρωτικά. Για να απαντήσω στο ερώτημα αυτό έπρεπε να γνωρίσω καλά το ένα από τα δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα που καθόρισαν την ιστορία του 20ού αιώνα, τον φασισμό. Πάντα αναρωτιόμουν πώς έπειθαν οι φασίστες τους μετέπειτα οπαδούς τους• αυτό με οδήγησε στο να ψάξω πώς γινόταν η προπαγάνδα, ποια μέσα χρησιμοποιούσε και αν τελικά ήταν πετυχημένη. Ήταν σχεδόν έκπληξη να διαπιστώνω στην πορεία της διατριβής αυτής ότι οι φασίστες έκαναν προπαγάνδα ακόμη και σε ξένα κράτη, όπως ήταν το δικό μας, μέσω περιοδικών λογοτεχνικών• εξέτασα λοιπόν και άλλα ανάλογα περιοδικά της εποχής. Με αυτό το σκοπό παρουσιάζω το περιεχόμενο του περιοδικού Olimpo.»
	*Διαβάστε όλο το έργο εδώ: Διατριβή: Ξένη προπαγάνδα, κουλτούρα, πολιτική στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου: το περιοδικό “Olimpo”