Τάσος Τέλλογλου
Εχθρός του λαού
Βαρλάμ Σαλάμοφ: Οι Βιβλιοθήκες μου, εκδόσεις ΑΓΡΑ, Αθήνα 2014, μετάφραση Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ.Τιμή: 9.00 Ευρώ.
Το 2006 ταξίδεψα στην Κολυμά, ένα ποτάμι στη Ρωσία του Ειρηνικού, γύρω από το οποίο ήταν οργανωμένα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Στάλιν. Η πτήση με το αεροπλάνο απο τη Μόσχα στο Μαγκαντάν διήρκεσε 17 ώρες με στάση στο Ιρκούτσκ. Από το Μαγκαντάν, που ιδρύθηκε για τον εποικισμό της περιοχής από το σταλινικό καθεστώς, χρειάστηκαν άλλες 5-6 ώρες με το αυτοκίνητο πάνω σε ένα χωματόδρομο, την «τράσσα» όπως τη λένε οι ντόπιοι στο εσωτερικό της Σιβηρίας. Ορισμένα χρυσωρυχεία από εκείνα που λειτουργούσαν με τη δουλειά των σκλάβων του καθεστώτος λειτουργούν ακόμα και σήμερα ως ιδιωτικές επιχειρήσεις. Σε ένα απο αυτά συνάντησα έναν 60άρη μηχανικό που είχε γερμανικό όνομα. Τον ρώτησα πώς είχε βρεθεί εκεί: Ο πατέρας του, Γερμανός του Βόλγα, είχε ακολουθήσει τους Γερμανούς στη Γερμανία, αλλά στη συνέχεια δεν μπόρεσε να αντέξει τη νοσταλγία για τη Ρωσία και γύρισε πίσω οικειοθελώς, για να βρεθεί φυσικά κρατούμενος στην Κολυμά και εργάτης σε ένα στρατόπεδο. Ο γιος του, ο συνομιλητής μου, γεννήθηκε εκεί και αποφάσισε να μείνει. Αγαπούσε το πιο αφιλόξενο τοπίο που είδα ποτέ στη ζωή μου. Αγαπούσε βαθιά την απεραντοσύνη της χώρας και άρχισε να μου απαγγέλλει απέξω στα ρώσικα, που δεν ξέρω, γραμμές από τη «Λευκή φρουρά» του Μπουλγκάκοφ, ένα μυθιστόρημα που δημοσιεύθηκε μόλις το 1966.
Γιατί σας τα γράφω όλα αυτά; Τις ημέρες που πέρασαν ο Σταύρος Πετσόπουλος της «Άγρας», ένας από τους Αθηναίους εκδότες που αγαπάει το βιβλίο και τις ιδέες και σου δίνει να το καταλάβεις στην κατασκευή των βιβλίων του, έβγαλε ένα μικρό βιβλιαράκι του ανθρώπου που όλοι όσοι θέλαμε να μάθουμε τι ήταν τα γκουλάγκ έχουμε διαβάσει (στο μεγάλο βιβλίο του «Ιστορίες από την Κολυμά»): «Οι Βιβλιοθήκες μου» λέγεται το βιβλίο του Βαρλάμ Σαλάμοφ (μετάφραση από τα ρώσικα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ), που γράφτηκε το 1959 τρία χρόνια μετά την 20χρονη θητεία του συγγραφέα στην Κολυμά, τα στρατόπεδα και τα αυτοσχέδια από παράγκες χωριά της.
Ο ίδιος ο Σαλάμοφ δεν είχε ποτέ δική του βιβλιοθήκη, με εξαίρεση δύο παιδικά βιβλιαράκια στο σπίτι του ιερέα πατέρα του. Έμαθε να διαβάζει στη δανειστική εργατική βιβλιοθήκη του 20 στη γενέτειρά του και τη Μόσχα και αργότερα στην Μπουτύρκα -μια μεγάλη φυλακή της Μόσχας- και κρυφά,παράνομα στο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας χάρη στην καλοσύνη κυρίως των γιατρών. Αυτά έχουν μικρότερη σημασία από το πώς περιγράφει ο Σαλάμοφ, που κατηγόρηθηκε για συμμετοχή σε τροτσκιστική συνωμοσία, το βάσανο να έχεις ξεμάθει το διάβασμα και να προσπαθείς να το ξαναμάθεις μετά από χρόνια στις συνθήκες του στρατοπέδου: «Άνοιξα το βιβλίο, έπιασα και με τα δύο χέρια τη σελίδα, και αμέσως συνειδητοποίησα ότι είχα χάσει την ικανότητα που είχα να διαβάζω. Διάβαζα πάντα πολύ γρήγορα, δεκαπέντε, δεκαεφτά σειρές της σελίδας του βιβλίου, τις συλλάμβανα με μία μόνο ματιά, τις καταλάβαινα και τις καταχωρούσα στη μνήμη. Τώρα εβλεπα τις γραμμές και τίποτα δεν καταλάβαινα. Ακόμα ήταν το φως της ημέρας και άρχισα ψιθυριστά να διαβάζω, να προφέρω τις λέξεις μία-μία, αλλά δεν ένιωσα καμία ευχαρίστηση από αυτή την ανάγνωση. Το βιβλίο είχε πάψει να είναι φίλος μου. Είχα αποξενωθεί από το βιβλίο και το βιβλίο είχε αποξενωθεί από μένα. Ταράχτηκα πολύ και με μεγάλη επιβολή θέλησης πίεσα τον εαυτό μου να διαβάζει, όλο να διαβάζει. Το κεφάλι μου πονούσε, βούιζε, αλλά τα κατάφερα και ξαναμπήκα στο διάβασμα. Άρχισα να μπαίνω στο θέμα, στις σχέσεις των ηρώων μεταξύ τους. Οι πράξεις τους ήταν ακατανόητες. Μία απλή δολοφονία να προκαλεί τόση αναστάτωση!».
Διαβάστε επίσης=> "Οι βιβλιοθήκες μου" - Kifisia-Life
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου