Μια μεγάλη απώλεια για την επιστήμη και τη διανόηση

Λεωνίδας Λουλούδης: ένας αταξινόμητος αριστερός δημοκράτης

  Λεωνίδας Λουλούδης (1947-2014): μια μεγάλη απώλεια στην επιστήμη και τη διανόηση.

Εditorial booksjournal.gr, 14/7/2014

 

Ο καθηγητής Λεωνίδας Λουλούδης, που πέθανε στις 13 Ιουλίου 2014 σε ηλικία 67 ετών, ήταν ένας παρεμβατικός πολίτης. Για όλους τους τομείς με τους οποίους ασχολήθηκε: το περιβάλλον, τη δημοκρατική Αριστερά, τον κινηματογράφο (που ήταν η κρυφή του αγάπη).  

Απόφοιτος της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής Αθηνών, ο Λεωνίδας Λουλούδης έκανε μεταπτυχιακό στην Επιστήμη Τροφίμων από το Πανεπιστήμιο Reading Αγγλίας και Διδακτορικό Δίπλωμα από το Τμήμα Γεωργικής Οικονομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδαξε Αγροτική Πολιτική και Ανάπτυξη με έμφαση στην Πολιτική Προστασίας και Διατήρησης του Αγροτικού Περιβάλλοντος. Οι παρεμβάσεις του σε ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος, πολύ συχνά, περιβάλλονταν από πολεμική διάθεση, ιδιαιτέρως όταν αναφερόταν σε ό,τι θεωρούσε κοινότοπη ηθικολογία. Στο παρελθόν, από τις σελίδες του περιοδικού Πολίτης, συζητιόταν για μεγάλο διάστημα η πολεμική του στον θεαματικό ακτιβισμό της Greenpeace, ενώ πρόσφατα αρθρογραφούσε και μιλούσε εναντίον του «φαινομένου του θερμοκηπίου», το οποίο ο ίδιος αποκαλούσε «φαινόμενο του τρομοκηπίου». Ο Λουλούδης θεωρούσε τον πανικό για το φαινόμενο του θερμοκηπίου τεχνητό, ενώ μιλούσε για πολιτικοποίηση της Επιστήμης την οποία απέδιδε στις πρωτοβουλίες της αμερικανικής κυβέρνησης και κυρίως του Αλ Γκορ, όπως επίσης παλαιότερα στις πρωτοβουλίες της Θάτσερ και, αργότερα, του Τόνυ Μπλαιρ. Προφανώς, οι θέσεις του τον έθεταν στον αντίποδα των πεποιθήσεων που ενστερνίζονται το κράτος, τα κόμματα, οι ΜΚΟ και τα ΜΜΕ.

Το διάστημα της παρουσίας του στον Πολίτη, και ιδίως την εποχή έκδοσης του Δεκαπενθήμερου Πολίτη (1983-86), ο Λουλούδης έγραψε μερικά ιδιαιτέρως τολμηρά και γοητευτικά κείμενα αποδόμησης ορισμένων κυρίαρχων λατρειών της εποχής για τον κινηματογράφο. Φανατικός κινηματογραφόφιλος με μόνιμο ενδιαφέρον συνολικότερα για τη μαζική κουλτούρα δεν παρέλειπε να παρακολουθεί ό,τι τον ενδιέφερε ταυτόχρονα με τις συζητήσεις που συνόδευαν ό,τι λάτρευε.

Μια τέτοια προσωπικότητα, προφανώς, πρωτίστως παρενέβαινε στα πολιτικά πράγματα του τόπου. Οι παρεμβάσεις του στον ευρύτερο περίγυρο της ανανεωτικής Αριστεράς, της δημοκρατικής Αριστεράς, δεν τον απέτρεψαν να συγκρουστεί όταν θεωρούσε ότι χρειαζόταν να το κάνει – ιδίως, μετά την πολιτική επιλογή του Άγγελου Ελεφάντη, εκδότη του Πολίτη, να επιλέξει την ένταξη στον Συνασπισμό, έπειτα από μακρόχρονη, ανεξάρτητη, κριτική συμπαράταξη στα κόμματα της δημοκρατικής Αριστεράς. Το τελευταίο διάστημα του Πολίτη, ο Λουλούδης είχε πάρει ήδη της θεωρητικές αποστάσεις του από το περιβάλλον του Ελεφάντη. Οι πολιτικές διαφορές του, όμως, δεν ήταν λόγος παράκαμψης της προσφοράς του Ελεφάντη στην αριστερή δημοκρατική κουλτούρα. Εξίσου με την προσφορά δυο ακόμα σπουδαίων περιπτώσεων: του Μιχάλη Παπαγιαννάκη και του Σπήλιου Παπασπηλιόπουλου.

Σε ένα σημαντικό σχετικώς πρόσφατο κείμενό του («Αριστεροί χωρίς αριστερούς», The Athens Review of Books, τχ. 1, Νοέμβριος 2009), ο Λεωνίδας Λουλούδης περιέγραφε ως εξής την έκλειψη των τριών προαναφερθέντων προσώπων, συσχετίζοντάς τη με την έκλειψη μιας ουσιαστικά παρεμβατικής, σύγχρονης Αριστεράς, που δεν θα αντιμετωπίζει τα πράγματα με τα εργαλεία του περασμένου αιώνα αλλά θα ανταποκρίνεται πολιτικά με τα εργαλεία του σήμερα στις προκλήσεις του σήμερα. Έγραφε ο Λεωνίδας Λουλούδης:

Ο Άγγελος, ο Μιχάλης και ο Σπήλιος δεν είναι πια μαζί μας. Όπως και οι αυταπάτες της δικής μας πολιτικής νεότητας. Αν υπήρξαν αριστεροί, όπως κάποιοι από εμάς πιστέψαμε, καμιά Αριστερά δεν είναι εδώ για να το βεβαιώσει, πέρα από την υποκειμενική μας κρίση. Η Αριστερά που πρέσβευαν φοβάμαι στοίχειωσε μόνο στα όνειρά μας πριν και αυτά μεταβληθούν σε έναν, όπως έγραφε προσφυώς για ανάλογες πραγματικότητες κοινωνικής διάλυσης πριν από μισό αιώνα, ο Χένρι Μίλερ, «κλιματιζόμενο εφιάλτη».

Η υπαρκτή Αριστερά εγκλωβισμένη στα προπολεμικά και μετεμφυλιακά απωθημένα της, στον καιροσκοπισμό της ανέξοδης καταγγελίας και στη μεταφυσική του παράκλητου λαού, ανίκανη να ισορροπήσει το συναίσθημα με τη λογική, δεν άκουσε τους δικούς της ανθρώπους που της έδειχναν, ο καθένας από τη δική του καταγωγική φλέβα ιδεών, τη γλώσσα της Νέας Σύνθεσης. Δεν είναι απλά κρίμα αλλά έγκλημα ότι αυτός ο πλούτος των ιδεών δεν μπορεί να αποδοθεί σήμερα στην Αριστερά ως συλλογικό υποκείμενο, αλλά σε μεμονωμένα πρόσωπα τα οποία έδρασαν μια συγκεκριμένη εποχή στο όνομά της. Πρόσωπα τα οποία, αν ήδη όλα δεν έφυγαν, είναι πασιφανές ότι ανήκουν σε είδος προς εξαφάνιση.

Τι φταίει; Είναι η εποχή της τηλεοπτικής χειραγώγησης των μαζών και της καταναλωτικής μανίας η οποία δεν ευνοεί την αναπαραγωγή τους; Πολλές εικασίες μπορούν να γίνουν για την αλλαγή του κλίματος και τις συνέπειες τις προϊούσας ξηρασίας. Σημασία έχει, όπως μας προετοίμαζε πριν από χρόνια ο Αναγνωστάκης, τώρα τι λες, πριν εμπιστευθείς, από την αμηχανία ή την κούραση του λογικού αδιέξοδου, τη δύναμη του φυσικού νόμου. Δεν θα διστάσω να ομολογήσω ότι δεν γνωρίζω την απάντηση. Οι αιτιοκράτες, συνάδελφοί μου στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο ισχυρίζονται βασίμως ότι τα καμένα δάση θα αναγεννηθούν μόνα τους από σπόρους που επιβίωσαν της καταστροφής και ήδη ταξιδεύουν, σπρωγμένοι από τους ανέμους για να ριζώσουν σε νέα, παρακείμενα, απείραχτα από τη φωτιά χώματα. Αυτοί έχουν σίγουρα δίκιο. Εμείς, οι υπόλοιποι, δύσκολα θα αγνοήσουμε τη σημασία της απουσίας αριστερών διανοουμένων, όπως ο Ελεφάντης, ο Παπαγιαννάκης και ο Παπασπηλιόπουλος, ειδικά στα χρόνια της κυριαρχίας όσων, ακόμη και εντός των τειχών, και την ειωθυίαν αξίωσιν των ονομάτων εις τα έργα αντήλλαξαν τη δικαιώσει.

Ένας τέτοιος αριστερός, που δεν ζούσε από τα κόλλυβα των μνημοσύνων μιας πολύ μακρινής πια και αδικαίωτης θυσίας ήταν ο Λεωνίδας Λουλούδης. Ένας ακόμα που έζησε σαν αριστερός σε ένα χώρο από τον οποίο η Αριστερά εκλείπει.

Στο μεταξύ, ελπίζουμε, όπως οι ντετερμινιστές συνάδελφοι του Λεωνίδα Λουλούδη, στους σπόρους που ταξιδεύουν απείραχτοι από την καταστροφή, περιμένοντας να βρουν έδαφος όπου θα ριζώσουν και θα καρπίσουν…