*******************
ένα αριστούργημα της της αρχαιοελληνικής γραμματείας...
ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ
Δέστε, θεός, από θεούς, πώς πάσχω.
Χάρισα στους θνητούς ο δύστυχος τα θεία δώρα
και μπήκα στης ανάγκης το ζυγό.
Έκλεψα κι έκρυψα σε ξύλο κουφωτό
το σπόρο του πυρός, το δάσκαλο
για πάσα τέχνη των θνητών, προίκα μεγάλη.
Για τέτοιο κρίμα πληρώνω μετέωρος
στην ερημιά, καρφωμένος σε τούτο το βράχο.
Με βλέπετε τον άμοιρο θεό δεσμώτη,
τον εχθρό του Διός, το μισημένο
απ' όλους τους θεούς, αυτούς
που στην αυλή του Διός συχνοδιαβαίνουν.
Γιατί πολύ τον άνθρωπον αγάπησα.
Καθημερινή ,
ένα αριστούργημα της της αρχαιοελληνικής γραμματείας...
Δέστε, θεός, από θεούς, πώς πάσχω.
Χάρισα στους θνητούς ο δύστυχος τα θεία δώρα
και μπήκα στης ανάγκης το ζυγό.
Έκλεψα κι έκρυψα σε ξύλο κουφωτό
το σπόρο του πυρός, το δάσκαλο
για πάσα τέχνη των θνητών, προίκα μεγάλη.
Για τέτοιο κρίμα πληρώνω μετέωρος
στην ερημιά, καρφωμένος σε τούτο το βράχο.
Με βλέπετε τον άμοιρο θεό δεσμώτη,
τον εχθρό του Διός, το μισημένο
απ' όλους τους θεούς, αυτούς
που στην αυλή του Διός συχνοδιαβαίνουν.
Γιατί πολύ τον άνθρωπον αγάπησα.
ΑΙΣΧΥΛΟΣ, ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ
Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης
Προμηθεύς Δεσμώτης - Βικιπαίδεια
*************************************
...και η σύγχρονη κατάντια του από τους σύγχρονους φωταδιστές...
Το Ωιμέ που έγινε Α-πα-πα!
Σκηνή από την παράσταση «Προμηθέας Δεσμώτης», που παίχτηκε στην Επίδαυρο σε σκηνοθεσία Εκτορα Λυγίζου.
ΑΙΣΧΥΛΟΣ
Προμηθέας Δεσμώτης
Σκηνοθ.: Εκτωρ Λυγίζος
Θέατρο: Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
(Φεστιβάλ Επιδαύρου).
Επρεπε να το ψυχανεμιστώ: Καραντζάς και Λυγίζος, οι δύο νεότατοι και στενά συνεργαζόμενοι σκηνοθέτες που ανέλαβαν τα δύο πρώτα Σάββατα των φετινών Επιδαυρίων να «αφηγηθούν» σε καμιά δεκαριά χιλιάδες πρόθυμους ή περίεργους θεατές «πώς ξαναδιαβάζουν οι νέοι ιστορίες από έργα αρχαίων Ελλήνων ποιητών σήμερα», θα συναγωνίζονταν -σαν σε μαθητικό αγώνα πρότυπου εκπαιδευτηρίου- ποιος θα καταποντίσει βαθύτερα σε γελοιοποιημένα Τάρταρα το σκηνοθετικό, υποκριτικό, ερμηνευτικό παρελθόν του αρχαίου δράματος. Νίκησε ο δεύτερος.
Στο κοινό, εκτός από τους Ελληνες θεατές -στην πλειονότητά τους ακούσια ή εκούσια απέχοντες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας- υπήρχαν και πολυάριθμοι ξένοι -υποψιασμένοι και μη- ταυτόχρονοι πάντως αναγνώστες των κειμένων για πρώτη φορά, με τη βοήθεια αγγλικών υπότιτλων. H επί τόπου δυνατότητα ανάγνωσης του κειμένου από ξένους αλλά και πολλούς Ελληνες ίσως κατέδειξε και το τραγικό πάθημα του Εκτορα Λυγίζου: μαζί με τα βρώμικα νερά από το δήθεν «καθαρτήριο λούσιμο» του δράματος πέταξε και το ίδιο το αρχαίο δράμα. Αυτό, δηλαδή, που επιδίωξε να υπηρετήσει νωρίς νωρίς στην Επίδαυρο. Νιώθω θυμό. Και ο ογδοντάχρονος σκηνοθέτης, προσπαθώντας να κατευνάσει τον θυμό μου (ιδίως για τη νόθα εικόνα που αποκομίζει ο θεατής ως προς τις ευαισθησίες, τις γνώσεις, την κριτική σκέψη, την ουσιαστική ανατρεπτικότητα των νέων σήμερα), μου μιλάει για το «αναγκαίο πέρασμα» από την απόρριψη, τη γελοιοποίηση, την κατεδάφιση των πάντων. Συμβαίνει συχνά τα τελευταία, ιδίως χρόνια που οι παλιές ιδέες δεν διασταυρώνονται γόνιμα με τις καινούργιες. Αυτή η κακοτυχία οφείλεται και στη μιμητική μας προσκόλληση σε αμαρτίες του νεογερμανικού θεατρικού ρεαλισμού, που θεωρούσε, κι εν μέρει ακόμα θεωρεί, ότι ανασκολοπίζοντας το παλιό γονιμοποιεί το καινούργιο. Κι ο Μπρεχτ ήταν υπέρ της «βεβήλωσης» των κλασικών, τους οποίους όμως εξαντλητικά μελέτησε και ξεζούμισε προτείνοντας γονιμοποιούς και ανατρεπτικές ιδέες μέσα από το έργο του.
Με τις ομοιόμορφες φουστίτσες πάνω από το γόνατο, τα πουκαμισάκια με τα φιογκάκια, τις κοτσίδες και τα αθλητικά παπούτσια, οι πέντε γυναίκες του θιάσου χοροπηδούσαν πάνω και γύρω από το ξαπλωμένο στην ορχήστρα, χοντροφτιαγμένο είδωλο ενός ακυρωμένου ήδη Προμηθέα - Τιτάνα - ημίθεου. Δύο δύο ή μία μία, μαζί με τους τρεις ομοιόμορφα ντυμένους άντρες, εξάντλησαν με προτεταμένους δείκτες, επικύψεις, τρεχαλητά, απαγγελίες, επαναλήψεις, παιδαριώδη ερωτηματικά στην εκφορά ή συνεκφορά, με αφόρητη ελαφρότητα, περιγραφικότητα και καθημερινοποίηση στις αποστηθίσεις τους όλα τα χορικά, μονολόγους, διαλόγους θεών και ημίθεων, εξάντλησαν τον πρώην τραγικό λόγο και νυν ΜΗ ΛΟΓΟ εν είδει σαχλοκουβεντούλας σε σχολικό διάλειμμα.
Μα τόσος κόπος για να γίνει το «ωιμέ» «α πα πα»; Τόσος κόπος η κερασφόρος παρθένα Ιώ, κεντρισμένη και οιστρόπληκτη από την κατάρα της Ηρας να καταντήσει ένα σαχλό δίδυμο από νιανιαρίζουσες συμμαθήτριες, που πάθανε φαγούρα και σηκώνουν τις φουστίτσες τους για να ξυστούν; Τόσος κόπος να γελοιοποιηθεί ο ίδιος ο Προμηθέας, μοιρασμένος δήθεν σε θηλυκή κι αρσενική εκδοχή, όπου, αντί για καθηλωμένος, εσταυρωμένος, αλυσοδεμένος στα βράχια του Καυκάσου, χοροπηδά και επιδίδεται σε γυμναστικές ασκήσεις, μπρούμυτα, ανάσκελα, πρηνηδόν, ανακούρκουδα και, μόλις πάει ν’ ακουστεί κάποιο ψιλοράγισμα τραγικής εκφοράς στη φωνή της Στεφανίας Γουλιώτη (θηλυκός Προμηθέας), όλο και πιο παιδαριώδης, διαλυτικός, δήθεν κωμικός να γίνεται ο λόγος, η αφόρητη μανιέρα του αρσενικού Προμηθέα που ήταν ο ίδιος ο διασκευαστής, σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής της γελοίας αυτής «πρότασης»;
Θέλω να πιστεύω ότι, όταν έσβησαν τα φώτα και άδειασε το κοίλον και από εκείνους που δεν το είχαν εγκαταλείψει στη διάρκεια της παράστασης, όταν θ’ ακούστηκε ξανά ο γκιώνης στα γύρω ευρυμαθή δέντρα, ο αρχαίος λόγος του Αισχύλου ή ο άξια μεταφρασμένος του Παναγιώτη Μουλλά θα ψιθύρισαν την αέναα και συγκλονιστικά επίκαιρη θεομαχία από την τριλογία του Αισχύλου. Και θ’ ακούστηκε καθαρά το πρώτο έργο αντίστασης ενάντια στους Δίες των εξουσιών. Το πρώτο έργο-σύμβολο εξέγερσης για κάποιον που βοηθά την ανθρωπότητα με την απόλυτη συνείδηση της επερχόμενης τιμωρίας του αλλά και την απόλυτη πίστη σ’ ελευθερία, αγάπη, δικαιοσύνη. Σε ό,τι δηλαδή κάθε λυτρωτής θεός, Προμηθέας, Διόνυσος ή Χριστός, ευαγγελίζεται.
Προμηθέας Δεσμώτης
Σκηνοθ.: Εκτωρ Λυγίζος
Θέατρο: Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
(Φεστιβάλ Επιδαύρου).
Επρεπε να το ψυχανεμιστώ: Καραντζάς και Λυγίζος, οι δύο νεότατοι και στενά συνεργαζόμενοι σκηνοθέτες που ανέλαβαν τα δύο πρώτα Σάββατα των φετινών Επιδαυρίων να «αφηγηθούν» σε καμιά δεκαριά χιλιάδες πρόθυμους ή περίεργους θεατές «πώς ξαναδιαβάζουν οι νέοι ιστορίες από έργα αρχαίων Ελλήνων ποιητών σήμερα», θα συναγωνίζονταν -σαν σε μαθητικό αγώνα πρότυπου εκπαιδευτηρίου- ποιος θα καταποντίσει βαθύτερα σε γελοιοποιημένα Τάρταρα το σκηνοθετικό, υποκριτικό, ερμηνευτικό παρελθόν του αρχαίου δράματος. Νίκησε ο δεύτερος.
Στο κοινό, εκτός από τους Ελληνες θεατές -στην πλειονότητά τους ακούσια ή εκούσια απέχοντες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας- υπήρχαν και πολυάριθμοι ξένοι -υποψιασμένοι και μη- ταυτόχρονοι πάντως αναγνώστες των κειμένων για πρώτη φορά, με τη βοήθεια αγγλικών υπότιτλων. H επί τόπου δυνατότητα ανάγνωσης του κειμένου από ξένους αλλά και πολλούς Ελληνες ίσως κατέδειξε και το τραγικό πάθημα του Εκτορα Λυγίζου: μαζί με τα βρώμικα νερά από το δήθεν «καθαρτήριο λούσιμο» του δράματος πέταξε και το ίδιο το αρχαίο δράμα. Αυτό, δηλαδή, που επιδίωξε να υπηρετήσει νωρίς νωρίς στην Επίδαυρο. Νιώθω θυμό. Και ο ογδοντάχρονος σκηνοθέτης, προσπαθώντας να κατευνάσει τον θυμό μου (ιδίως για τη νόθα εικόνα που αποκομίζει ο θεατής ως προς τις ευαισθησίες, τις γνώσεις, την κριτική σκέψη, την ουσιαστική ανατρεπτικότητα των νέων σήμερα), μου μιλάει για το «αναγκαίο πέρασμα» από την απόρριψη, τη γελοιοποίηση, την κατεδάφιση των πάντων. Συμβαίνει συχνά τα τελευταία, ιδίως χρόνια που οι παλιές ιδέες δεν διασταυρώνονται γόνιμα με τις καινούργιες. Αυτή η κακοτυχία οφείλεται και στη μιμητική μας προσκόλληση σε αμαρτίες του νεογερμανικού θεατρικού ρεαλισμού, που θεωρούσε, κι εν μέρει ακόμα θεωρεί, ότι ανασκολοπίζοντας το παλιό γονιμοποιεί το καινούργιο. Κι ο Μπρεχτ ήταν υπέρ της «βεβήλωσης» των κλασικών, τους οποίους όμως εξαντλητικά μελέτησε και ξεζούμισε προτείνοντας γονιμοποιούς και ανατρεπτικές ιδέες μέσα από το έργο του.
Με τις ομοιόμορφες φουστίτσες πάνω από το γόνατο, τα πουκαμισάκια με τα φιογκάκια, τις κοτσίδες και τα αθλητικά παπούτσια, οι πέντε γυναίκες του θιάσου χοροπηδούσαν πάνω και γύρω από το ξαπλωμένο στην ορχήστρα, χοντροφτιαγμένο είδωλο ενός ακυρωμένου ήδη Προμηθέα - Τιτάνα - ημίθεου. Δύο δύο ή μία μία, μαζί με τους τρεις ομοιόμορφα ντυμένους άντρες, εξάντλησαν με προτεταμένους δείκτες, επικύψεις, τρεχαλητά, απαγγελίες, επαναλήψεις, παιδαριώδη ερωτηματικά στην εκφορά ή συνεκφορά, με αφόρητη ελαφρότητα, περιγραφικότητα και καθημερινοποίηση στις αποστηθίσεις τους όλα τα χορικά, μονολόγους, διαλόγους θεών και ημίθεων, εξάντλησαν τον πρώην τραγικό λόγο και νυν ΜΗ ΛΟΓΟ εν είδει σαχλοκουβεντούλας σε σχολικό διάλειμμα.
Μα τόσος κόπος για να γίνει το «ωιμέ» «α πα πα»; Τόσος κόπος η κερασφόρος παρθένα Ιώ, κεντρισμένη και οιστρόπληκτη από την κατάρα της Ηρας να καταντήσει ένα σαχλό δίδυμο από νιανιαρίζουσες συμμαθήτριες, που πάθανε φαγούρα και σηκώνουν τις φουστίτσες τους για να ξυστούν; Τόσος κόπος να γελοιοποιηθεί ο ίδιος ο Προμηθέας, μοιρασμένος δήθεν σε θηλυκή κι αρσενική εκδοχή, όπου, αντί για καθηλωμένος, εσταυρωμένος, αλυσοδεμένος στα βράχια του Καυκάσου, χοροπηδά και επιδίδεται σε γυμναστικές ασκήσεις, μπρούμυτα, ανάσκελα, πρηνηδόν, ανακούρκουδα και, μόλις πάει ν’ ακουστεί κάποιο ψιλοράγισμα τραγικής εκφοράς στη φωνή της Στεφανίας Γουλιώτη (θηλυκός Προμηθέας), όλο και πιο παιδαριώδης, διαλυτικός, δήθεν κωμικός να γίνεται ο λόγος, η αφόρητη μανιέρα του αρσενικού Προμηθέα που ήταν ο ίδιος ο διασκευαστής, σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής της γελοίας αυτής «πρότασης»;
Θέλω να πιστεύω ότι, όταν έσβησαν τα φώτα και άδειασε το κοίλον και από εκείνους που δεν το είχαν εγκαταλείψει στη διάρκεια της παράστασης, όταν θ’ ακούστηκε ξανά ο γκιώνης στα γύρω ευρυμαθή δέντρα, ο αρχαίος λόγος του Αισχύλου ή ο άξια μεταφρασμένος του Παναγιώτη Μουλλά θα ψιθύρισαν την αέναα και συγκλονιστικά επίκαιρη θεομαχία από την τριλογία του Αισχύλου. Και θ’ ακούστηκε καθαρά το πρώτο έργο αντίστασης ενάντια στους Δίες των εξουσιών. Το πρώτο έργο-σύμβολο εξέγερσης για κάποιον που βοηθά την ανθρωπότητα με την απόλυτη συνείδηση της επερχόμενης τιμωρίας του αλλά και την απόλυτη πίστη σ’ ελευθερία, αγάπη, δικαιοσύνη. Σε ό,τι δηλαδή κάθε λυτρωτής θεός, Προμηθέας, Διόνυσος ή Χριστός, ευαγγελίζεται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου