Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες αλλιώς- Μικρές και μεγάλες αλήθειες
Μαρία Θερμού- mononews.gr
Σκύφος του Ζωγράφου του Θησέα (περ. 500 π.Χ) με απεικόνιση αγώνα παγκρατίου (Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
Χρηματισμοί, δωροδοκίες, αντιαθλητική συμπεριφορά, ντόπινγκ, παράνομες πολιτογραφήσεις αθλητών και η «θεοποίησή» τους, εκμετάλλευση και πολιτικές σκοπιμότητες, αλλά και βαριές τιμωρίες, αποκλεισμοί, ταπείνωση και διασυρμός.
Δεν πρόκειται για σημερινά πρωτοσέλιδα, ούτε αφορούν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού, που αρχίζουν απόψε το βράδυ, αν και όλα τα ανωτέρω έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς σε μεγάλες ή μικρές αθλητικές διοργανώσεις σ’ όλο τον κόσμο. Αντίθετα για καταγραφές αρχαίων κειμένων πρόκειται, που δεν αναφέρονται μόνον στα αναμφισβήτητα υψηλά ιδεώδη των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας αλλά παρουσιάζουν και την άλλη πλευρά τους.
Γιατί πολύ απλά, αυτή ήταν πραγματικότητα. Σύμφωνα άλλωστε με την αντίληψη των αρχαίων, τα πρότυπά τους ήταν οι μυθικοί αγώνες των θεών και των ηρώων. Και είναι γνωστό, τι είδους μέσα χρησιμοποιούσαν οι πολυμήχανοι θεοί προκειμένου να νικήσουν τους αντιπάλους τους…
Παρά την πάροδο χιλιετιών έτσι, οι ομοιότητες που μπορεί να διακρίνει κανείς με το αρχαίο παρελθόν είναι προκλητικά εξόφθαλμες. Με μόνη ερμηνεία την ανθρώπινη φύση, που όπως και στην αρχαιότητα εξυμνεί το ήθος, την ευγένεια και τα υψηλά ιδανικά αλλά η ματαιοδοξία, η απληστία, ο φθόνος καιροφυλακτούν…
Όμως, «…όπως την ημέρα δεν υπάρχει στον ουρανό άστρο, θερμότερο και φωτεινότερο από τον ήλιο, έτσι δεν υπάρχει και αγώνας πιο μεγάλος από αυτόν της Ολυμπίας», όπως έγραψε ο Πίνδαρος στον Α΄ Ολυμπιόνικο.
Μοναδικό θέαμα
Η εικόνα είναι η εξής: Καλοκαίρι στην Ολυμπία με τη ζέστη να θολώνει το μυαλό και να παραλύει το σώμα, την υγρασία από τα ποτάμια και τα έλη της περιοχής να βυθίζουν τον επισκέπτη σε νάρκη, η συνύπαρξή του με χιλιάδες ζώα να γίνεται αφόρητη, το καθαρό νερό δυσεύρετο και οι χώροι υγιεινής ανύπαρκτοι, η πολυκοσμία ασφυκτική και οι κλέφτες στη χαρά τους, ρήτορες, έμποροι και ζητιάνοι, όλοι μαζί σ’ ένα ανακάτωμα πέραν πάσης αντοχής…
Γιατί εδώ, όπως λέει ο Κικέρων, ακόμη και οι πυγμάχοι, που ήταν πολύ ανθεκτικοί στα χτυπήματα των αντιπάλων τους, δύσκολα μπορούσαν ν’ αντέξουν την ζέστη – και τα υπόλοιπα- της Ολυμπίας.
Κι όλα αυτά προς τι; Την απάντηση δίνει ο στωικός φιλόσοφος Επίκτητος, που παρηγορεί με τον τρόπο του, τους δεινοπαθούντες: «Και τι κάνετε στην Ολυμπία; Δεν λιώνετε από τη ζέστη; Δεν στριμώχνεστε μέσα στο πλήθος; Δεν συναντάτε μύριες δυσκολίες αν θελήσετε να πλυθείτε; Δεν γίνεστε μούσκεμα ως το κόκκαλο άμα βρέξει; Δεν υποφέρετε από το θόρυβο, τις φωνές και τις άλλες ενοχλήσεις; Κι όμως, μου φαίνεται, ότι μετά χαράς τ’ ανέχεστε όλα αυτά, μπροστά στο μοναδικό θέαμα που θ’ αντικρίσετε».
Το μέγα πλήθος
Γύρω στις 40 -50 χιλιάδες θεατές έφθαναν στο ιερό της Ολυμπίας κάθε τέσσερα χρόνια για τους Αγώνες, ένα νούμερο που υπολογίζεται λόγω της χωρητικότητας του σταδίου.
Ξεκινούσαν με την έναρξη της εκεχειρίας από όλον τον ελληνικό κόσμο, κάνοντας το δύσκολο ταξίδι άλλοτε με τα πόδια, άλλοτε με άμαξες ή και πλοία. Στην τελευταία περίπτωση αποβιβάζονταν στην Φειά (κοντά στο σημερινό Κατάκωλο) και από εκεί μπορούσαν να περπατήσουν ως το ιερό ενώ υπήρχε και η δυνατότητα, όπως αναφέρεται, να φθάσουν με πλοιάρια μέσω του Αλφειού, που στην αρχαιότητα ήταν πλωτός (άγνωστο για πόσο).
Όσο για την σύνθεσή τους, ποικίλη. Πλούσιοι και φτωχοί, επώνυμοι και ανώνυμοι, πολιτικοί, ρήτορες, φιλόσοφοι, ποιητές, καλλιτέχνες, βάρβαροι και δούλοι. Γιατί οι αρχαίοι αγαπούσαν τον αθλητισμό και τους αγώνες, αλλά δεν παρέβλεπαν και τις δυνατότητες, που παρείχαν για επαγγελματικούς σκοπούς.
Αίφνης ποιητές, όπως ο Σιμωνίδης και ο Πίνδαρος ήταν παρόντες, εκτός των άλλων, και για να αναλάβουν την συγγραφή ύμνων στους νικητές, το ίδιο και μεγάλοι γλύπτες για την δημιουργία αγαλμάτων τους.
Αλλά και οι πολιτικοί εκμεταλλεύονταν την ευκαιρία για να αναπτύξουν τις ιδέες τους, να συζητήσουν με αντιπροσώπους άλλων πόλεων ή και να συνάψουν συμφωνίες. Χαρακτηριστική είναι εδώ, η περίπτωση του Δημοσθένη, που με το ρητορικό του ταλέντο είχε αποκτήσει στην Ολυμπία πολλούς θιασώτες της αντιμακεδονικής του εκστρατείας,
΄Ηλιος, μύγες, μικροπωλητές και επιδημίες
Καταλύματα δεν υπήρχαν όμως – μόνον οι επίσημες αντιπροσωπείες των πόλεων έφερναν σκηνές που στήνονταν έξω από την Άλτι- έτσι οι υπόλοιποι ήταν υποχρεωμένοι να φέρνουν μαζί τους τα απαραίτητα για την παραμονή στο ύπαιθρο, επίσης ρούχα, τρόφιμα και ασφαλώς χρήματα. Γύρω από το ιερό άλλωστε, συγκεντρωνόταν μέγα πλήθος από μικροπωλητές, που πουλούσαν από νερό και τρόφιμα ως αναθήματα, αναμνηστικά και λουλούδια με τα οποία έραιναν τους νικητές των αγώνων.
Και δεν ήταν μόνον αυτοί. Μουσικοί, χορευτές, ακροβάτες, μάγοι διασκέδαζαν τον κόσμο, με το πανηγύρι να διαρκεί σε όλη την περίοδο των αγώνων.
Σοβαρότατη ωστόσο, ήταν η έλλειψη καθαρού νερού, καθώς τα πηγάδια και οι πηγές δεν επαρκούσαν, ενώ το πρόβλημα λύθηκε πολύ αργά, μόλις τον 2ο μ.Χ. αιώνα, όταν ο Ηρώδης Αττικός κατασκεύασε το μεγάλο Νυμφαίο με την εντυπωσιακή Κρήνη κοντά στην Άλτι. Η παρουσία των ζώων εξάλλου – είτε μεταφοράς είτε για τις θυσίες- επέτεινε την κατάσταση λόγω των ακαθαρσιών και του αίματος, που έρρεε κατά την θυσία τους.
Δεν είναι παράξενο έτσι, που οι μύγες ήταν πραγματική μάστιγα, γι΄ αυτό και γίνονταν θυσίες στον Δία Απόμυιο, όπως γράφει ο Παυσανίας, που διευκρινίζει μάλιστα, ότι πρώτος ο Ηρακλής είχε ζητήσει από τον θεό να τις απομακρύνει από την Ολυμπία. Όσο για τις ασθένειες, οι τροφικές δηλητηριάσεις και η ελονοσία ήταν σαφώς μεταξύ αυτών, όπως και τα προβλήματα από τον ήλιο, δηλαδή η ηλίαση και η αφυδάτωση.
Οι θεατές παρακολουθούσαν τους αγώνες όρθιοι στα πρανή του σταδίου –εκτός από τα διαλείμματα που κάθονταν ή ξάπλωναν – κάτω από τον καυτό ήλιο, χωρίς καπέλο όμως, γιατί αυτό απαγορευόταν από τους ιερούς κανονισμούς. Η καταπόνησή τους επομένως, ήταν βέβαιη, ιδίως για όσους είχαν μεγαλύτερη ηλικία. Έτσι σε ηλίαση θεωρείται, ότι οφείλεται ο θάνατος του Θαλή του Μιλήσιου στην Ολυμπία, καθώς μάλιστα ήταν ήδη ασθενής.
Οι παραβάτες και οι Ζάνες
«Αγάλματα του Δία υπάρχουν πολλά, αυτό όμως που βρίσκεται στο Βουλευτήριο προκαλεί πράγματι φόβο στους άδικους ανθρώπους. Ονομάζεται Όρκιος και κρατάει κεραυνό σε κάθε χέρι. Συνηθίζεται οι αθλητές, οι πατέρες, οι αδερφοί ακόμη και οι γυμναστές τους να ορκίζονται κοντά σ΄ αυτό το άγαλμα πάνω σε τεμαχισμένα γεννητικά όργανα κάπρου, ότι δεν θα υποπέσουν σε κανένα παράπτωμα στους Ολυμπιακούς αγώνες».
Αυτά γράφει ο Παυσανίας που επισκέπτεται την Ολυμπία τον 2ο μ.Χ. αιώνα, προθέτοντας ότι στον Όρκιο Δία ορκίζονταν και οι κριτές, ότι θα κρίνουν δίκαια στους αγώνες και δεν θα δωροδοκηθούν. Χρηματικό πρόστιμο, αποκλεισμός από τους αγώνες και ατίμωση ήταν εξάλλου, οι ποινές για τους παραβάτες. Ένα μέρος από το πρόστιμο δινόταν στον αδικημένο αθλητή, ενώ με το υπόλοιπο το ιερό ανέθετε την κατασκευή αγαλμάτων, που λέγονταν Ζάνες (ο πληθυντικός του Ζευς).
«Πηγαίνοντας κανείς προς το Στάδιο», γράφει και πάλι ο Παυσανίας ....[......................................................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου