Μαζευτείτε άνθρωποι,
κάτοικοι της πολιτείας τούτης,
συναθροιστείτε όλοι μαζί,
πνοή θανάτου περνά από πάνω της.
Άγγελοι συντριβής φαίνονται,
αιτίες καταστροφής έρχονται,
πλήγματα ακούονται φοβερά,
όνειρα φτάνουν φριχτά.
Βάρβαροι, πειρατές, εχθροί,
οι πιο κακοί πλησιάζουν
στην αγαπητή πόλη.
Μαζευτείτε χριστιανοί,
όλοι μαζί, σε βοήν ικεσίας,
σε παράκληση απελπισίας,
χωρέστε όλοι μαζί στης εκκλησίας
την πλούσια περιοχή, τη σπουδαία,
στου αγίου την προσευχή, την προσφυγή,
τρέξετε να προφτάσετε, πριν έρθουν οι χείριστοι.
Παρακαλέστε της πόλης μας τον προστάτη,
φωνάξτε τον φόβο σας και την ελπίδα
που σ’ αυτόν έχετε και πάντα κρατάτε.
Μαζευτείτε κάτοικοι της πόλης Θεσσαλονίκης,
ζητείστε και πάλι το θαύμα, καταφύγιο,
έλεος να φανεί ο αρχηγός να σας δείξει
τον δρόμο στρατηγός ο ανίκητος,
άγγελος του καλού, άγιος.
Για βοήθεια βοείστε υπέροχη
πέρ’ από κάθε ανθρώπου
προσπάθεια και γνώμη κι’ αντίληψη.
Ν’ αφανιστούν οι εχθροί, να σκορπιστούν!
Πιστεύουμε, πιστεύουμε!
Ω πόσος ο πόνος κι’ η απελπισία
για τον κίνδυνο. Αντοχή
κάνε τα «σέμνωμα της πόλης σου
καύχημα, ο υπέρλαμπρος στέφανος».
Δείξε δόξα στη δυστυχία μας.
Απόδειξη είσαι της δύναμης
που σ’ ανέδειξε πιο δυνατόν,
απ’ όλους τους κατακτητές, πάντοτε.
«Καταλάμβανον τον πανευπρεπέστατον οίκον
του πανενδόξου μάρτυρος Δημητρίου
και θρηνώδεις χορούς συνιστάμενοι επεβόων
τω μάρτυρι, προστάτην αυτοίς γενέσθαι.»
Από τη συλλογή Η εποχή του θανάτου (1948) της Ζωής Καρέλλη (1901-1998)
Ζωή Καρέλλη
Η Άλωση της
Θεσσαλονίκης από τους Σαρακηνούς το 904. Μικρογραφία από το Χρονικό του
Σκυλίτζη, 10ς-13ος αιώνας, Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη
Ιωάννης Καμινιάτης, «Εις την άλωσιν της Θεσσαλονίκης»
Η μετάφραση που ακολουθεί έχει αντληθεί από το βιβλίο: Ιωάννης Καμινιάτης, Εις την άλωσιν της Θεσσαλονίκης, μετάφραση - εισαγωγή - σχόλια Εύδοξος Τσολάκης, Εκδόσεις Κανάκη, Αθήνα 2000.
Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, ΣΤΙΣ 29 ΙΟΥΛΙΟΥ904 μ.Χ. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΑΡΑΚΗΝΟΥΣ
Γράφει ο Ηρακλής Λούφης
Η Θεσσαλονίκη από την ίδρυσή της προστατευόταν από τα τείχη της. Η πρώτη προσπάθεια οχύρωσης της νεόκτιστης πόλης του Κάσσανδρου που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωσή της ξεκίνησε τον 3ο αιώνα π.Χ. οχύρωση που για περισσότερους από πέντε αιώνες έμεινε αχρείαστη. Το 254 μ.Χ. με τα υλικά αυτών των τειχών υψώνονται νέα τείχη για να προστατευτεί η Θεσσαλονίκη από επιδρομή Γότθων και στις αρχές του 4ου αιώνα ο Γαλέριος και ο Μέγας Κωνσταντίνος ολοκληρώνουν την οχύρωσή της από στεριά και θάλασσα. Μεταξύ του 9ου και του 10ου αιώνα, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία απειλήθηκε από τους Άραβες στα μέτωπα της Μικράς Ασίας, από τους Βουλγάρους στο χώρο της Βαλκανικής και πάλι από Άραβες που το 824 κατέλαβαν την Κρήτη και ήταν γνωστοί ως Σαρακηνοί ή Μοζάραβες ή Άφροι πειρατές.
ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΤΗΣ ΤΑΡΣΟΥ
Αυτοί οι Άραβες πειρατές έχοντας ως βάση τα λιμάνια της Κρήτης και της Συρίας, λυμαίνονταν τα παράλια του Αιγαίου και δεν εφορμούσαν μόνο σε νησιά ή μικρούς οικισμούς, από τις αρχές του 9ου αιώνα με αρχηγό τον Έλληνα αρνησίθρησκο Δαμιανό της Ταρσού, αλλά έκαναν επιδρομές σε οχυρωμένες πόλεις, όπως η Κόρινθος, η Μεθώνη, η Χαλκίδα και η Δημητριάδα (Βόλος).
Ο Δαμιανός γνωστός στα αραβικά ως Νταμιανά και με το ψευδώνυμο Γκουλάμ Γιαζμάν (σκλάβος του Γιαζμάν), ήταν Βυζαντινός Έλληνας προσήλυτος στο Ισλάμ, κυβερνήτης της Ταρσού την περίοδο μεταξύ 896–897 και ένας από τους κυριότερους διοικητές των ναυτικών επιδρομών σε βάρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 10ου αιώνα. Στα τέλη του 903 ο Δαμιανός της Ταρσού ένωσε τις δυνάμεις του με ένα δεύτερο Έλληνα αποστάτη, τον Λέοντα Τριπολίτη.
ΛΕΩΝ Ο ΤΡΙΠΟΛΙΤΗΣ
Ο Λέων Τριπολίτης γεννήθηκε στην Νότια Τουρκία στην πόλη της Αττάλειας. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ημερομηνία γέννησής του ούτε για τα παιδικά του χρόνια. Πηγή πληροφοριών για τον Λέοντα είναι ο ιστορικός αλ Μασουντί, (*1) ο οποίος τον συνάντησε αυτοπροσώπως και έτσι γνωρίζουμε ότι σε νεαρή ηλικία στην διάρκεια αραβικής επιδρομής στην Αττάλεια, αιχμαλωτίστηκε και πουλήθηκε ως σκλάβος στην Τρίπολη του Λιβάνου, όπου εκεί ασπάστηκε το Ισλάμ και στρατολογήθηκε ως απλός ναύτης, πολύ σύντομα ανελίχθηκε σε διοικητική θέση και σε μικρό χρονικό διάστημα πήρε το βαθμό του ναυάρχου. Ο Λέων Τριπολίτης αναφέρεται και ως Λαουί Αμπούλ Χαρίτ, ενώ τον συναντάμε και με τρίτο γκουλάμ Ζουράφα, “υπηρέτης του Ζουράφα”, με πιθανότερη εξήγηση αυτής της αναφοράς στο όνομα του πρώτου Μουσουλμάνου αφέντη του. Ο ιστορικός αλ Μασουντί τον θεωρούσε ως έναν από τους κορυφαίους θαλασσοπόρους της εποχής του.
ΑΙΓΑΙΟ 904 μ.Χ.
Οι δύο ναύαρχοι συμμετείχαν σε εκστρατείες των Αββασιδών (*2) και συνεργάστηκαν την επόμενη δεκαετία στα πλαίσια των επιθέσεών τους ενάντια στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Την Άνοιξη του 904, ο Λέων με στόλο πενήντα τεσσάρων πλοίων ηγείτο μίας μεγάλης ναυτικής εκστρατείας με στόχο την Κωνσταντινούπολη. Εκεί ο Λέοντας αποκλείστηκε από τον διοικητή του βυζαντινού ναυτικού Ιμέριο, πρόλαβε όμως την καταστροφή του στόλου του και υποχωρώντας δυτικά κατευθύνθηκε αρχικά προς τη Θάσο όπου έμεινε μικρό χρονικό διάστημα και έπειτα προς τη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Αυτοκρατορίας.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 904 μ.Χ.
Η Θεσσαλονίκη στα 2.300 χρόνια της ιστορίας της αλώθηκε τρείς φορές, η πρώτη άλωση έγινε το 904 από τους Σαρακηνούς, η δεύτερη το 1185 από τους Νορμανδούς και η τρίτη το 1430 από τους Τούρκους που έμειναν στην πόλη για σχεδόν πέντε αιώνες. Για περισσότερο από 1.200 χρόνια διάφοροι στρατοί έφτασαν ως τις πύλες της πόλης μη μπορώντας να την κατακτήσουν, κάτι που για πρώτη φορά κατάφεραν το 904 μ.Χ. οι Σαρακηνοί πειρατές με αρχηγό τον Λέοντα Τριπολίτη.
Μία μακρά ειρηνική περίοδος μετέτρεψε τη Μακεδονία σε βασικό πυρήνα της αυτοκρατορίας. Στα τέλη του 8ου αιώνα η πόλη υπήρξε κέντρο του βαλκανικού χώρου και δεύτερο διοικητικό κέντρο της αυτοκρατορίας. Το λιμάνι της έσφυζε από ζωή. Η θέση της πάνω στον κύριο και ασφαλή οδικό άξονα Ανατολής – Δύσης και η πολυσύχναστη εμπορική οδός ως το Βελιγράδι κι από εκεί, μέσω του πλωτού Δούναβη, ως τον Εύξεινο, τη μετέτρεψε σε παράδεισο του εμπορίου. Τα εργοστάσια σιδήρου, κασσίτερου, χαλκού και μόλυβδου της έφερναν πλούτη. Το πιο συνηθισμένο ύφασμα των ρούχων, που φορούσαν οι Θεσσαλονικιοί, ήταν το μετάξι, γράφει ο Ιωάννης Καμινιάτης (*3). Ονομαστά σχολεία συγκέντρωναν το άνθος της νεολαίας από όλη τη χώρα.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Η ΕΠΙΘΕΣΗ Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ Η ΑΛΩΣΗ
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι η βασική πηγή για την άλωση της Θεσσαλονίκης, αποτελεί η αφήγηση του ιερέα Ιωάννη Καμινιάτη, ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα, ο Ιωάννης Καμινιάτης ή Καμενιάτης είναι γνωστός για την περιγραφή της άλωσης της Θεσσαλονίκης το 904, όταν στόλος Αράβων επιτέθηκε και κυρίευσε την πόλη. Οι Θεσσαλονικείς πληροφορήθηκαν για την επικείμενη επίθεση των Αράβων από τον απεσταλμένο του αυτοκράτορα πρωτοσπαθάριο Πετρώνα λίγες μέρες πριν φτάσει ο στόλος τους στα ανοιχτά της πόλης. Οι πολίτες απροετοίμαστοι ως τότε για πόλεμο με θαλάσσια τείχη σχετικά χαμηλά και όχι σε καλή κατάσταση, πανικοβλήθηκαν. Ο Πετρώνας διαπίστωσε πως ήταν αδύνατο να ψηλώσουν τα τείχη σε τέτοιο βαθμό ώστε να καταστούν απρόσβλητα από τα εχθρικά πλοία τα οποία διέθεταν υπερυψωμένη πρύμνη και μάλιστα όλα αυτά να γίνουν μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Έτσι έθεσε σε εφαρμογή ένα άλλο φιλόδοξο σχέδιο που είχε αρκετές πιθανότητες να πετύχει. Συγκέντρωσε μάρμαρα και άλλους λίθους από το αρχαιοελληνικό νεκροταφείο της πόλης και άρχισε να τα ρίχνει στη θάλασσα ώστε αυτή να καταστεί αβαθής και να μην μπορούν να προσεγγίσουν σε μικρή απόσταση τα εχθρικά πλοία και παράλληλα, κλείσανε με σιδερένια αλυσίδα στην είσοδο του λιμανιού του Κωνσταντίνου και έκαναν έκκληση για βοήθεια προς τους Σκλαβήνους (σλαβικό φύλο που ζούσε σε μικρές ομάδες στην ύπαιθρο) και στον στρατηγό του Θέματος Στρυμώνος Νικήτα.
Ήταν μια έξυπνη κίνηση που πιθανόν να βοηθούσε σημαντικά την αμυντική προσπάθεια, αλλά δεν προχώρησε αφού σύντομα ήρθε νέος αξιωματούχος για αναλάβει την διοίκηση της πόλης. Ήταν ο Λέοντας Χατζιλάκης ή Χατζιλάκιος, που είχε διαφορετικές αντιλήψεις επί του πρακτέου από τον Πετρωνά. Έτσι διέταξε να σταματήσουν οι εργασίες για τη μείωση του βάθους της θάλασσας και έστρεψε την προσοχή του και το εργατικό δυναμικό της πόλης στην επισκευή των θαλασσίων τειχών και την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανύψωση τους. Παράλληλα έφθαναν συνεχώς πρόσφυγες που διέδιδαν πληροφορίες και φήμες για την προσέγγιση του Αραβικού στόλου.
Οι αφηγήσεις για τη συμπεριφορά των Μουσουλμάνων ήταν τρομερές και γέμισαν με μεγαλύτερο φόβο τις καρδιές των Θεσσαλονικέων. Η ατυχία χτύπησε όμως ξανά, γιατί ο Χατζιλάκης που ήταν υπεύθυνος για την άμυνα τραυματίστηκε πέφτοντας από το άλογό του, καθώς πήγε να υποδεχθεί τον στρατηγό Νικήτα.
Οι θεσσαλονικείς το πρωί της 2ας Ιουλίου του 904 μ.Χ. αντιλήφθηκαν την παρουσία των 54 πειρατικών πλοίων με πλήρωμα 200 πειρατές το καθένα (περίπου 10.000 πολεμιστές) κυρίως από την Αίγυπτο και το Σουδάν, με αρχηγό τους τον Λέοντα Τριπολίτη. Ο στόλος των Σαρακηνών εμφανίσθηκε στην είσοδο του Θερμαϊκού και αγκυροβόλησε στο μικρό λιμανάκι που λεγόταν Κελλάριον (*4).
Ο Τριπολίτης αφιέρωσε τρεις εβδομάδες για να μελετήσει την άμυνα της πόλης, μετά από κατόπτευση και αναζητώντας τα αδύνατα σημεία του θαλάσσιου τείχους, την 29η Ιουλίου οι Σαρακηνοί ξεκίνησαν την πολιορκία της πόλης με ξύλινες σκάλες, τις οποίες χρησιμοποίησαν για να ανέβουν στα τείχη. Οι Θεσσαλονικείς από την άλλη, με την ενίσχυση Σκλαβηνών τοξοτών, απέκρουσαν τις επιθέσεις, ενώ με τις κραυγές τους προκάλεσαν φόβο και ξεγέλασαν τους Σαρακηνούς για το μέγεθος του στρατού των υπερασπιστών. Το ηθικό των πολιορκημένων, μετά από αυτό παρέμεινε ακμαίο και η αντίστασή τους σθεναρή.[..........................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου