«Ο κόσμος ξεχνάει, οι νέοι δεν γνωρίζουν»
Στη
Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, όπου πήγε μαζί με τους εκδότες του
από τη Διόπτρα, ο κόσμος ήταν τόσο πολύς που ο ίδιος ήταν κυριολεκτικά
όρθιος για τουλάχιστον δύο ώρες και υπέγραφε το βιβλίο του «Η τριλογία
του φασισμού», 
με την Αλεξάνδρα Αυγερινού (υπεύθυνη των εκδόσεων) να
είναι δίπλα του και να τον βοηθάει με τα ελληνικά ονόματα: στον Κώστα,
στη Μαρία, στον Παναγιώτη... Το συγκεκριμένο βιβλίο του κυκλοφορεί σε
νέα έκδοση από τη Διόπτρα και σε μετάφραση Δήμητρας Δότση. Τι κι αν είχε
κυκλοφορήσει και παλαιότερα; Ο Κάρλο Λουκαρέλι, ο σπουδαίος αυτός νουάρ
μυθιστοριογράφος, είναι τόσο αγαπητός στο ελληνικό κοινό, που και σε
είκοσι χρόνια να ξανάρθει, πάλι το ίδιο θα συμβεί. Το θέμα όμως είναι
άλλο: είναι δυνατόν σε είκοσι χρόνια από τώρα να συμβεί και πάλι το ίδιο
με τώρα; Το βιβλίο του αναφέρεται στη μετα-φασιστική Ιταλία ακριβώς
λίγο μετά τον Β’ Π.Π. Κι όμως, πέραν του προφητικού, είναι και τρομερά
σύγχρονο. Λες και γράφτηκε χθες. Αυτό λοιπόν είναι το θέμα: να βγει
«εκτός επικαιρότητας» έστω σε είκοσι χρόνια... Θα βγει όμως;
Ο Λουκαρέλι ζει ακόμα στην Ιταλία. Τον γνωρίσαμε από κοντά. Του μιλήσαμε από κοντά. Ηταν λες και γνωριζόμασταν χρόνια. Παρ’ όλη τη διεθνή αναγνώρισή του ως ένας από τους καλύτερους συγγραφείς νουάρ μυθιστορημάτων παγκοσμίως, παρά τις σημαντικές βραβεύσεις του και τις μεταφράσεις των βιβλίων του σε δεκάδες γλώσσες, παρά τη δημοφιλία του στη γειτονική χώρα και ως δημοσιογράφος, καθώς δεν σταμάτησε ποτέ να γράφει, και παρότι η ομολογουμένως επιτυχημένη τηλεοπτική εκπομπή «Blu Notte - Misteri Italiani» που παρουσίαζε στη δημόσια ιταλική τηλεόραση από το 1998 «κόπηκε» («ξαφνικά δεν υπήρχαν πια κονδύλια» μας είπε. «Τυχαίο φαντάζομαι» συνέχισε δηκτικά) πριν από λίγα χρόνια, ο ίδιος είναι πολύ φιλικός και, το σημαντικότερο, ειλικρινής και δίχως φόβο. Αυτό που έχει να πει θα το πει. Ξέρει να κάνει σωστά τη δουλειά του. Οπως ακριβώς και ο κεντρικός ήρωας της «Τριλογίας του φασισμού»: ο επιθεωρητής Ντε Λούκα είναι ένας αστυνομικός που κάνει σωστά τη δουλειά του. Βρισκόμαστε στην Ιταλία στο μεταίχμιο της λήξης του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ο Μουσολίνι και οι υποστηρικτές του έχουν αποσυρθεί στο Σαλό. Το φασιστικό καθεστώς κλυδωνίζεται επικίνδυνα. Ο επιθεωρητής Ντε Λούκα ερευνά την υπόθεση της δολοφονίας του νεαρού, γοητευτικού Βιτόριο Ρέιναρντ, που διατηρούσε στενές σχέσεις με την υψηλή κοινωνία (Απρίλιος του ‘45). Τον επόμενο μήνα, ακριβώς μετά την απελευθέρωση, ολόκληρες περιοχές της βόρειας και κεντρικής Ιταλίας βρίσκονται υπό τον έλεγχο πάνοπλων ανταρτών. Ενας παλιός γνώριμος του -επικηρυγμένου πλέον- Ντε Λούκα τον βρίσκει και τον υποχρεώνει να συνεργαστεί στη διαλεύκανση μιας άγριας ομαδικής δολοφονίας. Φτάνουμε στο 1948: Η Ιταλία ετοιμάζεται για τις δεύτερες -και καθοριστικές για τις πολιτικές εξελίξεις- βουλευτικές εκλογές. Τόσο οι δεξιοί όσο και οι κομμουνιστές επιδίδονται σ’ έναν σκληρό αγώνα αλληλεξόντωσης. Στην Μπολόνια ο επιθεωρητής Ντε Λούκα αναλαμβάνει την υπόθεση μιας δολοφονίας σ’ ένα μπουρδέλο της οδού Οκε. Το θύμα, ένας νεαρός κομμουνιστής, βρέθηκε κρεμασμένο... Αυτή είναι η «Τριλογία του φασισμού». Ο Ντε Λούκα δεν παίρνει πολιτική θέση. Μα είναι δίκαιος. Πιστεύει πως αν κάνει σωστά τη δουλειά του, αρκεί. Αρκεί όμως; Είμαστε σαν τον Ντε Λούκα κι εμείς σήμερα; Γι’ αυτό θριαμβεύει πάλι ο φασισμός;
● Το βιβλίο προήλθε από τη διπλωματική σας εργασία. Γιατί επιλέξατε αυτό ως θεματική;
Σπούδασα Σύγχρονη Ιστορία θέλοντας να μελετήσω τα απολυταρχικά και φασιστικά καθεστώτα. Είμαι γεννημένος το ‘60 και ακόμα στην Ιταλία τότε υπήρχαν παντού, αν και όχι τόσο φανερές πια, οι πληγές και τα απομεινάρια του φασισμού. Θέλησα να ερευνήσω την ιστορία της αστυνομίας μέσα σ’ αυτό. Ετσι έκανα τη διπλωματική μου πάνω στη «Δημοκρατία του Σαλό». Ωστόσο τις σπουδές μου δεν τις τελείωσα. Εβγαλα την «Τριλογία του φασισμού», αλλά πτυχίο δεν πήρα... Λες να έκανα λάθος; (σ.σ. χαμογελάει, με σιγουριά για την επιλογή του όμως). Η Ιστορία είναι το μέλλον μας. Αυτό το κατάλαβα πολύ καλά. Αυτό είναι το χρέος μας και ως αριστερών (φυσικά ανήκω στην Αριστερά): να διδάξουμε την Ιστορία δίχως να γίνουμε διδακτικοί. Να μάθουν οι νεότεροι ακριβώς τι σημαίνει φασισμός. Να ξέρουν τι τους περιμένει αν...
● Είδαμε ακριβώς τι μας περιμένει και στην ταινία του Παζολίνι «120 μέρες στα Σόδομα» που αναφέρεται στη διαβόητη «Δημοκρατία του Σαλό» όπου είχαν καταφύγει οι φασίστες του Μουσολίνι μετά την ήττα. Και μετά ήρθε το βιβλίο σας. Εσείς βέβαια είστε ζωντανός, σε αντίθεση με τον Παζολίνι που δολοφονήθηκε εξαιτίας της ταινίας του...
Η αλήθεια είναι πως στάθηκα πιο τυχερός. Ο Παζολίνι περιέγραψε με τον δικό του μοναδικό και τολμηρά ακραίο, μα πλήρως αληθινό τρόπο την αλήθεια του φασισμού. Οσο με αφορά, ήθελα να αφηγηθώ την ιστορία του επιθεωρητή Ντε Λούκα από την άλλη μεριά: από τη μεριά ενός ανθρώπου που έχει μεν εξουσία, αλλά δεν του επιτρέπεται να πάρει θέση. Θα μπορούσε αν ήθελε, αλλά δεν το επιλέγει. Πίνει πολύ, καπνίζει πολύ, κοιμάται λίγο, δουλεύει πολύ. Αλλά δεν παίρνει θέση. Και αυτό το πληρώνει...
● Συνδυάζετε στα γραπτά σας τον ιταλικό νεορεαλισμό, τη μυθοπλασία και το ιστορικό ντοκουμέντο. Ο Ντε Λούκα φέρει αυτά τα χαρακτηριστικά: είναι ήρωας μυθιστορηματικός αλλά με ρεαλιστικά χαρακτηριστικά. Μένει αμέτοχος, αλλά δεν καταλαβαίνει πως ουσιαστικά είναι ένα πιόνι στην υπηρεσία του συστήματος. Είμαστε κι εμείς έτσι στην Ευρώπη σήμερα; Νομίζουμε πως αρκεί να «κοιτάμε τη δουλειά μας», «το σπίτι μας», ενώ ουσιαστικά με τη στάση αυτή ενισχύουμε όσα σκοτεινά έρχονται;
Δεν αντιλαμβανόμαστε πως ό,τι κι αν κάνουμε είμαστε πάντα πολίτες. Το πρόβλημα με τον συγκεκριμένο επιθεωρητή είναι πως δεν αρκεί να κάνει απλώς καλά τη δουλειά του, να βρει τον δολοφόνο, όπως οι αντίστοιχοι επιθεωρητές στα βιβλία της Αγκαθα Κρίστι ή του Ζορζ Σιμενόν. Ο Ντε Λούκα βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο. Το ίδιο κι εμείς ως πολίτες. Δεν γίνεται να μείνουμε αμέτοχοι. Απλά δεν γίνεται, όσο κι αν το θέλουμε. Είναι τόσο έντονες οι καταστάσεις γύρω μας, τόσο ακραίες ακόμη κι αν δεν φαίνονται (αν και πλέον δεν κρύβονται), που δεν μπορούμε να υπάρχουμε απλά στις ζωούλες μας. Τι σημαίνει «είμαι αστυνομικός»; Το 1938 στην Ιταλία θα σήμαινε πως θα σου ζητούσαν απλά να κάνεις μια λίστα με τους Εβραίους της περιοχής σου. Και όταν θα έρχονταν τα Ες Ες, θα σου ζητούσαν να τους την παραδώσεις. Θα το έκανες; Θα έκανες απλώς τη δουλειά σου; Θα γινόσουν συνεργάτης των Γερμανών; Θα δεχόσουν να ψάξεις εσύ να βρεις Εβραίους για χάρη των Γερμανών ναζί; Σήμερα, θα δεχόσουν να υπάρχουν δίπλα σου; Θα κάνεις κάτι γι’ αυτό;
● Αφησε καμένη γη ο φασισμός. Αφησε κενά μετά η Αριστερά; Γιατί πάλι; Γιατί το μυθιστόρημά σας είναι τόσο προφητικό; Γιατί το ζούμε στο σήμερα;
Στην Ιταλία οι πολίτες απογοητεύτηκαν από την κυβέρνηση των σοσιαλιστών και τώρα έριξαν αρνητική ψήφο. Το ίδιο μάλλον έγινε και στην Ελλάδα. Μη με ρωτάς αν το δέχομαι –δεν το δέχομαι. Δεν είναι δυνατόν να ψηφίζεις αρνητικά. Μπορώ να το καταλάβω όμως. Ζω στην περιοχή της Ρομάνια, με πρωτεύουσα την Μπολόνια, μια περιοχή που ιστορικά ήταν συνυφασμένη με την αντίσταση στον φασισμό. Κι όμως! Πλέον έχουν στραφεί στη Δεξιά και την Ακροδεξιά. Και όταν ρωτάω τους συμπολίτες μου, λένε πως δεν είναι ότι συμφωνούν με τη φασιστική ιδεολογία, αλλά πως φοβούνται και δεν συγχωρούν την Αριστερά για τα λάθη της.
● Τον Ντε Λούκα τον ονομάσατε «Αχιλλέα». Αυτή είναι η αχίλλειος πτέρνα μας; Η απογοήτευση και η παθητικότητα, όπως και σ’ εκείνον;
Αυτή είναι η αχίλλειος πτέρνα μας: δεν αντέχουμε άλλο τη φτώχεια, περιμένουμε έναν σωτήρα, δεν τον βρίσκουμε στην Αριστερά, δεν έχουμε αντοχές να περιμένουμε να αλλάξουν τα πράγματα και στρεφόμαστε στο «οικείο», ακόμη κι αν ξέρουμε πως είναι λάθος. Αυτή είναι η ψυχολογία του θύματος. Του κακοποιημένου. Η αχίλλειος πτέρνα της Αριστεράς είναι πως θεωρήσαμε (και βάζω και τον εαυτό μου μέσα ως κομμάτι της) πως δεν χρειάζεται να μιλάμε για τον φασισμό, γιατί όλοι ήξεραν τα δεινά του. Πως δεν χρειάζεται να προτάξουμε το τι σημαίνει ρατσισμός, μισαλλοδοξία, έλλειψη αλληλεγγύης, ανθρωπισμός. Τα τελευταία χρόνια με την κρίση και μετά με τον κορονοϊό, η Αριστερά είχε να διαχειριστεί μεγάλα προβλήματα και άφησε όλα αυτά που περιγράφω στην άκρη. Λάθος! Επρεπε και πρέπει να κρατηθούμε από τις αξίες μας. Αυτές να είναι το πρόταγμα ανεξαρτήτως κρίσεων. Γιατί ο κόσμος ξεχνάει. Οι νέοι δεν γνωρίζουν. Και η Ακροδεξιά και η Δεξιά γνωρίζουν πολύ καλά να παίζουν το παιχνίδι της ψευδαίσθησης και της παραπλάνησης. Οπότε αν δεν ξέρεις από πριν πως αυτό είναι μια ψευδαίσθηση, πως σε παραπλανούν, αν δεν ξέρεις την αλήθεια της Ιστορίας και των εννοιών (ρατσισμός, πατριαρχία, σεξισμός... όροι που εμπεριέχονται στον φασισμό), τότε δεν είναι καθόλου δύσκολο να πεις «δεν είναι και κάτι τόσο κακό. Ας το στηρίξω». Ειδικά αν έχεις φτωχοποιηθεί και φοβάσαι. Η Αριστερά πρέπει να δώσει απαντήσεις. Τις σωστές απαντήσεις. Ωστε να καταλάβει ο κόσμος τι σημαίνει Δεξιά και φασισμός.
Από την άλλη, ως πολίτες, η αχίλλειος πτέρνα μας είναι πως δεν πιστεύουμε ότι τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ χειρότερα. Νομίζουμε πως πάντα θα υπάρχουν χρήματα με κάποιον τρόπο, πως δεν πειράζει να πνιγεί και ακόμα ένας πρόσφυγας, πως ο πόλεμος είναι μακριά, πως μπορεί να μην είναι και ακριβώς πόλεμος και δεν μας αφορά στην τελική, άλλοι λαοί αυτοί, πως δεν πειράζει να δέρνει ο γείτονας τη γυναίκα του, πως όλα αυτά δεν είναι πολιτική.
● Οι ευρωεκλογές θα παίξουν κάποιο ρόλο σε όλα τα παραπάνω πιστεύετε;
Μπορούν. Αν οι πολίτες πάνε να ψηφίσουν και δεν ρίξουν αρνητική ψήφο, τότε ναι, μπορεί να υπάρξει αλλαγή. Γιατί οι ευρωεκλογές στο μυαλό μας συνδέονται με τις εθνικές μας κυβερνήσεις. Σχεδόν με τα ίδια κριτήρια ψηφίζουμε. Αυτό που ξεχνάμε είναι πως η Ε.Ε. και οι θεσμοί της έγιναν για την καλυτέρευση των συνθηκών της δικής μας ζωής. Και πως συνδέονται άμεσα με το τι θα συμβεί στο μέλλον. Μια ακροδεξιά Ευρωβουλή δεν μπορεί να μη σημαίνει τίποτα ή να σημαίνει κάτι μικρό. Αλίμονο σε όποιον πιστεύει κάτι τέτοιο. Αλίμονο και στον διπλανό του, που μπορεί να μην το πιστεύει αλλά θα επηρεαστεί από την ψήφο του πρώτου. Είναι καιρός να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Είπατε παραπάνω πως το βιβλίο μου, που γράφτηκε το 1990, είναι τριάντα χρόνια μετά, προφητικό... Ναι. Ζούμε παρόμοιες καταστάσεις. Ομως δεν είμαι εγώ ο προφήτης, αλλά το σύστημα λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο ακόμα. Το σύστημα περιέγραψα εγώ. Οι μηχανισμοί του συστήματος δεν έχουν αλλάξει. Ούτε ο φασισμός έχει αλλάξει. Δεν έτυχε να φοράει μαύρα ο Μουσολίνι. Δεν έτυχε να γίνει ένας πόλεμος. Οι αξίες είναι το πρόβλημα: ποιες πρεσβεύουμε και ποιες όχι. Αν βλέπουμε την αλήθεια. Πρέπει να πούμε ότι ο φασισμός είναι συνυφασμένος με τις σκοτεινές αξίες, με τη διαφθορά. Δεν «τυχαίνει» ο φασισμός. Υπάρχει. Πρέπει να τον γνωρίσουμε σε βάθος, να τον διδάξουμε σε βάθος και να αγωνιζόμαστε για την ανυπαρξία του. Ας δημιουργήσουμε εικόνες στη νέα γενιά. Ας τον κάνουμε εικόνα. Ωστε να μην «ξανατύχει» ποτέ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου