Παντελής Μπουκάλας συνέντευξη στην «Α» / "Μια πληγωμένη Δημοκρατία έχουμε, σχεδόν σε όλες τις πτυχές της"
«Αυτό που μου χάρισε ο Ταρκόφσκι τώρα που τον ξανασυνάντησα, μετά από πολλά χρόνια, είναι μια βαθιά πίστη στον άνθρωπο» λέει ο Παντελής Μπουκάλας. Ο γνωστός ποιητής και δημοσιογράφος αυτή τη φορά καταδύθηκε στο έργο του μεγάλου Ρώσου σκηνοθέτη και ενεχείρισε έναν οδηγό ουμανισμού και αυτογνωσίας. Μετασχηματίζοντας την κοσμοθεωρία και την ποιητική του Ταρκόφσκι σε ποίηση, ο Παντελής Μπουκάλας εγγράφει ακόμα ένα σημαντικό έργο στο θησαυροφυλάκιο της ελληνικής λογοτεχνίας, σμιλεμένο από μια χυμώδη, σφυρήλατη γλώσσα και από τα άχραντα μυστήρια μιας τέχνης που ξέρει να αντλεί και από τη λόγια και από τη λαϊκή ψυχή.
Στο
καινούργιο βιβλίο του «Ο Χριστός στα χιόνια - Επτά νύχτες στον κόσμο
του Αντρέι Ταρκόφσκι» (Εκδ. Άγρα), ο Παντελής Μπουκάλας συνομιλεί με
έναν ιδιαίτερο τρόπο με τις ταινίες και τα γραπτά του μεγάλου σκηνοθέτη.
Από τα βάθη των λέξεων ο αναγνώστης αποκαλύπτει πολύτιμους λίθους από
την τέχνη και την κοσμογονία των δύο συνομιλητών και ξεχασμένες αλήθειες
για τον έσω κόσμο και γι' αυτόν που μας περιβάλλει.
Με αυτή την αφορμή πιάσαμε τη συζήτηση με τον Παντελή Μπουκάλα, και από τον Ταρκόφσκι βρεθήκαμε στον Ντοστογιέφσκι, ακόμα και στον Παπαδιαμάντη, περάσαμε από τα βάθη της ποίησης στον πληθυντικό του εαυτού και ακόμα-ακόμα στην ποιότητα της Δημοκρατίας μας και σε κομβικά γεγονότα της σημερινής πραγματικότητας. «Μια πληγωμένη Δημοκρατία έχουμε» λέει. Ο Μπουκάλας, άλλωστε, είτε με την ποίηση είτε με την αρθρογραφία του είτε με την κουβέντα του, ανανοηματοδοτεί διαρκώς τη δύναμη της λέξης ως πολιτική πράξη.
Την ποιητική, την κοσμοθεωρία του Ταρκόφσκι, την έκανες ποίηση. Πώς γίνεται να σκάβεις τόσο βαθιά την ψυχή του και την ψυχή σου;
Αν έχεις ανάγκης να σκάψεις γιατί θες να ξανασυναντηθείς με τον εαυτό σου, δηλαδή με τον κόσμο, θα το κάνεις. Μπορεί να χρειαστείς καινούργιου τύπου εργαλεία, που δεν υπέθετες ότι τα ξέρεις και τα διαθέτεις, μπορεί ακόμα-ακόμα να φας και τα μούτρα σου, αλλά θα το επιχειρήσεις. Η ανάγκη, ίσως, είναι η δέκατη μούσα. Εννοώ την ανάγκη της γραφής και του λόγου.
Έχεις κατακτημένα εργαλεία στον γραπτό λόγο, σε τι νέο χρειάστηκε να καταφύγεις;
Ακόμα κι αν ένα έργο γεννιέται και ύστερα από παραγγελία, η έμπνευση είναι αυθόρμητη, αλλιώς δεν υπάρχει. Συναρτάται με κάτι, δεν εξαρτάται από αυτό, δεν στενάζει κάτω από τον βραχνά του. Ένα σχετικά συγκεκριμένο πλαίσιο δεν μηδενίζει την ελευθερία του γραφιά. Με τον ίδιο τρόπο, θα έλεγα, που η συγκεκριμένη αυστηρή μορφή ενός, λόγου χάρη, σονέτου δεν του στερεί την ελευθερία του. Η φόρμα στην ποίηση δεν είναι σκλαβιά, είναι δυνατότητα ελευθέρωσης. Για να μπορέσεις να διασταυρωθείς με έναν άλλο κόσμο, με τον κόσμο ενός άλλου δημιουργού τον οποίο θαυμάζεις, είναι υποχρεωτική η ταπείνωση, με την έννοια του σεβασμού και όχι της αυτοπεριφρόνησης. Ο στόχος σου δεν είναι να παρασιτίσεις πάνω σε ένα πλούσιο ξένο σώμα, ούτε να μιμηθείς τον τρόπο του, αλλά να ανακαλύψεις πού διασταυρώνεσαι μαζί του και απομακρύνεσαι, πού ταυτίζεσαι και πού διαφοροποιείσαι. Πού ενστερνίζεσαι κάποιες ιδέες του και πού τις αμφισβητείς. Σ' αυτή την προσπάθεια δεν είναι τίποτα δεδομένο. Δεδομένο είναι ότι θα ασχοληθείς με τον Ταρκόφσκι και το έργο του. Το τι θα ανακαλύψεις καθ' οδόν για τον ίδιο σου τον εαυτό δεν το ξέρεις. Είναι σαν να υπάρχει ένας προσδιορισμένος δρόμος, όπου όμως οι παράδρομοι είναι τόσο πολλοί, ώστε ο προορισμός να αλλάζει από βήμα σε βήμα.
[.......................................]
Δεν ανησύχησες μην σε αφορίσει το πολιτικοκοινωνικό mainstream καθώς κυκλοφορεί το βιβλίο σου για έναν Ρώσο δημιουργό τώρα, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία;
Θα εγκληματούσαμε εις βάρος του εαυτού μας εάν καταλήγαμε να εξορίσουμε από τη σκέψη μας οτιδήποτε το ρωσικό, παλιότερο ή σύγχρονο, μόνο και μόνο για να επιδείξουμε αντιπουτινισμό. Φυσικά και είμαστε κατά του Πούτιν, εδώ και πολλά χρόνια βέβαια, όχι μόλις χθες. Φυσικά είμαστε με τον Ντοστογιέφσκι όμως, με τον Μαγιακόφσκι, με τον Ταρκόφσκι, όπως είμαστε και με τους Ρώσους δημοκράτες που φυλακίζονται επειδή διαδήλωναν κατά του Πούτιν και προ εισβολής, και τώρα. Ο ρωσικός πολιτισμός είναι συστατικό του ευρωπαϊκού, δεν είναι ούτε ξένος ούτε αντίπαλος. Πάψαμε άραγε να διαβάζουμε Ευριπίδη επειδή η Αθήνα εκστράτευσε κατά της Σικελίας;
Ο σύγχρονος άνθρωπος σε τι θεό πιστεύει;
Δεν είμαι βέβαιος. Έχω την εντύπωση ότι ο καθένας πλάθει τον ιδιωτικό θεό του δίνοντάς του γνωρίσματα του εαυτού του, απλώς τις «μεγάλες μέρες», στις γιορτές και τις πανηγύρεις δηλαδή, αφήνεται στη ρουτίνα που τον στέλνει στην εκκλησία, στο τζαμί, στη συναγωγή, στην παγόδα. Δεν είναι σωστό να βγάζουμε από το μυαλό μας το γεγονός ότι η πίστη μας ορίζεται τυχαία από μια γραμμή συνόρων. Γεννιέσαι από 'δω ή από 'κει και «είσαι» χριστιανός, Εβραίος, βουδιστής. Αν το ξανασκεφτείς όμως, ώριμος πια, το πιο πιθανό είναι να συμφωνήσεις ότι το είμαι κάτι πρέπει οπωσδήποτε να μπαίνει σε εισαγωγικά. Ζούμε σε έναν πλανήτη που καταρρέει οικολογικά και όπου δεν υπάρχει κανένα πνεύμα οικουμενικότητας. Το είδαμε αυτό και απογοητευτήκαμε σφόδρα και με την πανδημία. Με τον τρόπο δηλαδή που διαχειρίστηκαν κυβερνήσεις και άπληστες φαρμακοβιομηχανίες τα εμβόλια. Το ενδιαφέρον για τον πάμφτωχο Τρίτο Κόσμο ήταν μηδαμινό. Στις πλούσιες χώρες περίσσευαν τα εμβόλια και στο τέλος έληγαν, την ίδια στιγμή που η Αφρική και η Ασία αφήνονταν στο έλεος των μεταλλάξεων. Σε έναν τέτοιο πλανήτη δύσκολα μπορείς να αποφύγεις το να γλιστρήσεις από την απογοήτευση στην απελπισία. Το νιώθουμε αυτό και στην ίδια μας τη χώρα, όπου τα αλλεπάλληλα βαρύτατα σκάνδαλα δεν συγκινούν ούτε καν το αφτί της εξουσίας (για την ψυχή της ας μην μιλάμε καλύτερα), αλλά ούτε και το αφτί της κοινωνίας στο σύνολό της. Είναι χαρακτηριστικό ότι με διάφορους τρόπους, από δημοσκοπήσεις έως κύρια άρθρα και δηλώσεις σοβαρών ή σοβαροφανών προσώπων, επιχειρείται να πειστούμε ότι το δικαίωμα στην ελεύθερη επικοινωνία και στον ασφαλή προσωπικό βίο είναι δικαίωμα πολυτελείας, οπότε μπορούμε και να συγχωρέσουμε την κραυγαλέα καταπάτησή του. Καμία ελευθερία δεν είναι πολυτέλεια και καμία καταπάτηση κανενός δικαιώματος δεν είναι συγχωρητέα ή αμελητέα.
Για ποια ποιότητα Δημοκρατίας μιλάμε σήμερα;
Ναι, δεν έχουμε χούντα, όπως δεν είχαμε χούντα και επί ΣΥΡΙΖΑ, όπως φώναζαν τότε πολλοί. Μια πληγωμένη Δημοκρατία έχουμε, σχεδόν σε όλες τις πτυχές της. Δικαιώματα αμφισβητούνται, οι ανεξάρτητες Αρχές περιφρονούνται ή ακυρώνονται, η αστυνομία εξακολουθεί να αυθαιρετεί ατιμώρητα όποιος τυχοδιώκτης ή οπορτουνιστής πολιτικός κι αν την καθοδηγεί, είτε Χρυσοχοΐδη τον λένε είτε τον λένε Θεοδωρικάκο, η Ακροδεξιά στην τριαδική της υπόσταση, εντός της κυβερνήσεως (Γεωργιάδης, Βορίδης, Πλεύρης), συνεχίζει να δρα καθοριστικά, ενώ πλέον βλέπουμε να αμφισβητούνται διά ροπάλου ακόμα και θεμελιώδη δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην πρώτη στέγη.
Θα ήθελα το σχόλιό σου για δύο εικόνες. Τον ναζιστικό χαιρετισμό του Πλεύρη στο δικαστήριο και τη σιγή της έδρας, και το γκρέμισμα της πόρτας του σπιτιού της συναδέλφου μας Ιωάννας Κολοβού.
Σου θυμίζω ότι αυτή τη στιγμή πρωθυπουργός της Ιταλίας είναι η κυρία Μελόνι, μπροστά στην οποία, όσο κι αν μεταμφιέστηκε τώρα, ο Μιχαλολιάκος ίσως μας φαινόταν ήπιος. Εννοώ ότι η Ακροδεξιά έχει σηκώσει παντού το κεφάλι και εξαιτίας μιας Αριστεράς που συνεχίζει να αισθάνεται ιδεολογικά και ιστορικά ηττημένη, εξαιτίας της ευκολίας με την οποία τα οικολογικά κόμματα μετατρέπονται σε τυπική εξουσία όταν συμμετέχουν σε κυβερνήσεις. Θα λέγαμε πολύ απλά ότι ο πατήρ Πλεύρης βρίσκει και τα κάνει. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι είναι ανεκτή από τη Δημοκρατία μια Δικαιοσύνη εθελόκωφη. Όσο για την εικόνα της εισβολής στο σπίτι της Ιωάννας, μας παγώνει το γεγονός ότι έχουμε να κάνουμε με μια κυβέρνηση παγερά αδιάφορη για οποιαδήποτε κοινωνική αντίδραση, πολιτική εναντίωση ή δημοσιογραφική επίκρισή της και, στο τέλος-τέλος, για τον πόνο οποιουδήποτε αδύναμου πολίτη που δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα. Η πρωθυπουργική ειρωνεία και τα, τουλάχιστον επιπόλαια, λογοπαίγνια με τα οποία αντιμετωπίζεται κάθε ένσταση για την αξία του «καλαθιού του νοικοκυριού» υποδηλώνει ότι η ενσυναίσθηση, που τόσο συχνά χρησιμοποιεί η κυβερνητική ρητορική, είναι απλώς ένα φο μπιζουδάκι πάνω στη στολή της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου