"Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά", του Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν
- bookpress.gr
Για το μυθιστόρημα του Robert Penn Warren «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Πόλις).
_____________
Η λίστα του Robert McCrum στην εφημερίδα «The Guardian» –ανάμεσα στις πολλές λίστες που κυκλοφορούν– για τα 100 καλύτερα μυθιστορήματα στην αγγλική γλώσσα περιλαμβάνει (νο. 67, με χρονολογική σειρά) το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά (1946), συμπερίληψη με την οποία συμφωνούν και πολλοί άλλοι κριτικοί (το περιοδικό «Time» το κατέταξε στα 100 καλύτερα από το 1923 κι εξής, η Modern Library το ανέδειξε 36ο καλύτερο μυθιστόρημα του 20ού αιώνα κ.λπ.). Κι αν ελέγξουμε ποια από αυτά έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, θα ανακαλύψουμε ότι είναι ένα από τα ελάχιστα που είχε απομείνει αμετάφραστο.
Κι είναι όντως ένα μεγάλο ερώτημα αυτό το «γιατί», αν σκεφτεί κανείς ότι είναι ένα καταξιωμένο έργο (βραβείο Πούλιτζερ το 1947), που έχει μεταφερθεί δύο φορές στην κινηματογραφική οθόνη (το 1949 με σκηνοθέτη τον Robert Rossen και το 2006 από τον Steven Zaillian), έχει παιχτεί πολλές φορές στο θέατρο κι έχει διασκευαστεί για την τηλεόραση. Όλα αυτά, βέβαια, δεν μετράνε αυτά καθαυτά, αν δεν επιβεβαιώσουμε ότι το ελληνικό κοινό μπορεί να δει μέσα στο μυθιστόρημα όχι μόνο μια αόριστη γραμματολογική αξία, αλλά και μια βάση για να αντιληφθεί την κοινωνικοπολιτική κατάσταση όχι μόνο της Αμερικής αλλά και τη δική του.
Πολιτικό μυθιστόρημα
Κι όντως το θέμα του μυθιστορήματος δεν είναι ένας κυβερνήτης σε μια μικρή νότια Πολιτεία των ΗΠΑ, αλλά η ίδια η πολιτική, ιδωμένη μέσα από το ψυχολογικό πρίσμα ενός κοντινού του ανθρώπου. Ο κυβερνήτης είναι ο Γουίλι Σταρκ, αφηγητής είναι ο πρώην δημοσιογράφος και νυν σύμβουλός του Τζακ Μπέρντεν κι όλα ξεκινάνε από τη στιγμή που ο τελευταίος αναλαμβάνει να ξεψαχνίσει το παρελθόν του δικαστή Μόνταγκιου Ίρβιν, για να βρει κάτι σάπιο. Η μύτη, λοιπόν, του διαβήτη μπαίνει σ’ αυτό το σημείο κι η γραφίδα του απλώνεται κυκλικά (και αναδρομικά) προς την ιδεαλιστική ανιδιοτελή δράση του Σταρκ μέσα στη δεκαετία του ’20 και την αναρρίχηση του άσημου καταρχάς δικηγοράκου στον κυβερνητικό θώκο, σε δύο θητείες τη δεκαετία του ’30. Με ανάλογες αναδρομές ο Μπέρντεν αφηγείται τη ζωή του θείου του Κας Μάστερν, που πέθανε τελικά μέσα στον Εμφύλιο, ενώ προηγουμένως η δράση του είχε συνέπειες στη ζωή των άλλων. Και φυσικά το ψάξιμο που επιχειρεί ο μυστικοσύμβουλος βγάζει λαβράκι, καθώς ο δικαστής Ίρβιν είχε πριν από είκοσι περίπου χρόνια διαφθαρεί με οικομικό αντάλλαγμα για τις «υπηρεσίες» του.
Η δημοκρατία γύρω από έναν «βασιλιά» δεν είναι ακριβώς δημοκρατική, ο «βασιλιάς» καταστρατηγεί τη νόμιμή του ισχύ, αφού κατευθύνει μαριονέτες, όσο κι αν έχει ξεκινήσει από ιδεαλιστικές πρακτικές και συμπεριφορές, και το παρασκήνιο υπονομεύει την επιφάνεια, καθώς η διαπλοκή, ο εκβιασμός και η διαφθορά είναι πάντοτε παρόντα.
Το καλογραμμένο μυθιστόρημα του R.P. Warren, που αναφέρεται στη δημοκρατία του Μεσοπολέμου, δεν παύει να είναι αντιπροσωπευτικό της γενικότερης πολιτικής σήψης και του αριβισμού που διακρίνει την πολιτική και την εξουσία. Η δημοκρατία γύρω από έναν «βασιλιά» δεν είναι ακριβώς δημοκρατική, ο «βασιλιάς» καταστρατηγεί τη νόμιμή του ισχύ, αφού κατευθύνει «μαριονέτες», όσο κι αν έχει ξεκινήσει από ιδεαλιστικές πρακτικές και συμπεριφορές, και το παρασκήνιο υπονομεύει την επιφάνεια, καθώς η διαπλοκή, ο εκβιασμός και η διαφθορά είναι πάντοτε παρόντα.
 |
|
| Ο
Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν, ποιητής, πεζογράφος, κριτικός και πανεπιστημιακός
δάσκαλος, είναι ο μόνος Αμερικανός συγγραφέας που τιμήθηκε τόσο με το
βραβείο Πούλιτζερ ποίησης (δύο φορές, το 1957 και το 1979) όσο και με το
Πούλιτζερ μυθιστορήματος (για το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά,
το 1947). Το βιβλίο γνώρισε δύο κινηματογραφικές μεταφορές (η πρώτη σε
σκηνοθεσία Ρόμπερτ Ρόσσεν, τιμήθηκε με το Όσκαρ καλύτερης ταινίας) και
δύο τηλεοπτικές (η πρώτη από τον Σίντνεϊ Λιούμετ). |
|
Η πολιτική, ωστόσο, παρόλο που είναι πανταχού παρούσα, συχνά παραμερίζει μπροστά στα ψυχολογικά διλήμματα και τις ευαισθησίες, κυρίως του αφηγητή. Ενώ κι ο ίδιος ξέρει ότι συμμετέχει με τις έρευνές του στους εκβιασμούς του αφεντικού του, προσπαθεί να τα έχει καλά με τη συνείδησή του και αναζητά στηρίγματα προς δύο κατευθύνσεις: Αφενός, δίνει ευκαιρίες στους ανθρώπους να αμυνθούν, όπως έκανε με τον Δικαστή Ίρβιν, μολονότι –σε ένα είδος αριστοτελικής περιπέτειας– οδήγησε στα αντίθετα αποτελέσματα και στην αποκάλυψη στοιχείων για τη δική του ζωή. Αφετέρου, με μνημονικές εξακτινώσεις, όπως με τον πρόγονό του, Κας Μάστερν, το αγνό ξεκίνημα του Γουίλι Σταρκ, την προδοσία του απ’ αυτόν όσον αφορά τη νεανική του αγάπη κ.λπ., επιχειρεί να αναδείξει τις εσωτερικές συγκρούσεις, τον διχασμό του –όσο θεωρεί ότι η ιστορία του Σταρκ είναι κομμάτι της δικής του ιστορίας– και σε κάποια κρίσιμη φάση τις αποστάσεις που παίρνει από το Αφεντικό.
Ο ίδιος ο Γουίλι Σταρκ αναδεικνύεται σε σημαίνουσα λογοτεχνική μορφή. Δεν είναι κακός, αφού κάνει πολλά με στόχο το κοινό καλό (χτίζει νοσοκομείο, επιβάλλει φορολογικά μέτρα κατά των πλούσιων, στηρίζει την πολιτειακή ομάδα μπέιζμπολ)· συνάμα όμως ως στυγνός πολιτικός και κυνικός στις αποφάσεις και τις πράξεις του παίζει το παιχνίδι των εκβιασμών, του πολιτικού τσαμπουκά και της αδίστακτης πυγμής. Έτσι, συμπαθής και αντιπαθής συνάμα, τίθεται στο κέντρο μιας σύγχρονης τραγωδίας, όπου η ύβρις συναντά την τίσιν, η αλαζονεία βρίσκει για όλους την τιμωρία της (όχι μόνο ο δικαστής Ίρβιν αυτοκτονεί, αλλά κι ο γιος του κυβερνήτη μένει παράλυτος, ενώ κι ο ίδιος ο πρωταγωνιστής τιμωρείται κατάστηθα) κι ο αναγνώστης «δι’ ελέου και φόβου» φτάνει σε μια οδυνηρή κάθαρση.
Πολιτικό και ψυχολογικό, γραμμένο με δεξιότητα, αφηγηματική (λόγω της σοφής μίξης παρόντος και παρελθόντος όπως και της εξιστόρησης γεγονότων και σκέψεων), και τραγωδιακή με την εξαιρετική αυξομείωση της έντασης, το μυθιστόρημα προβληματίζει για τα όρια της δημοκρατίας αλλά και για τις αντοχές της ψυχής.
* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Πυθαγόρας» (εκδ. Καστανιώτη).
Η ΤΑΙΝΙΑ
Το Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά (αγγλ. Αll The King's Men) είναι μια δραματική ταινία του 1949 σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Ρόσεν. Πρωταγωνιστής της ταινίας είναι ο Μπρόντερικ Κρόφορντ στο ρόλο του πολιτικάντη Γουίλι Σταρκ. Η ταινία βραβεύτηκε με Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, ενώ απέσπασε συνολικά τρία βραβεία Όσκαρ. Το 2001 η ταινία χαρακτηρίστηκε από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική» και επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών. [............]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου