Κώστας Γαβράς: " Όσο ανοίγει η ψαλίδα τόσο μικραίνει η Δημοκρατία"
Διεθνούς φήμης σκηνοθέτης, που έχει συνταιριάξει μέσα του τις δύο πατρίδες: την Ελλάδα, από την οποία δραπέτευσε, και τη Γαλλία, που τον φρόντισε όχι ως ξένο, αλλά ως δικό της άνθρωπο.
Απωθημένο του «που δεν έκανε όλες τις ταινίες που σκέφτηκε», όνειρό του «να πεθάνει ανώδυνα στον ύπνο του, όπως οι γονείς του». Ετοιμάζει τη νέα του ταινία, που αφορά την ψαλίδα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, αγωνιά για το μέλλον της ενιαίας Ευρώπης, χαρακτηρίζοντας καταστροφική την πορεία της, φοβάται για την άνοδο της Ακροδεξιάς, ενώ προκρίνει την επιλογή Τσίπρα για την Ελλάδα, «καθώς δεν προέρχεται από πολιτική οικογένεια, έχει πλέον κυβερνητική εμπειρία και εκπροσωπεί μια φιλοσοφία πιο κοινωνική, πιο δίκαιη, πιο ανοιχτή». Τον συναντήσαμε πριν επισκεφθεί στον Γαλατά το σπίτι του Μίκη Θεοδωράκη, που επιθυμία του μουσικοσυνθέτη ήταν να γίνει ίδρυμα για μελέτη του έργου του. Επιθυμία των Κρητικών είναι να συμμετέχει και ο Γαβράς στην προσπάθεια αυτή. «Με αγάπη και θαυμασμό απέραντο. Σ’ ευχαριστώ Μίκη. Κ.Γ. 24.10.2022» έγραψε στο βιβλίο επισκεπτών.
«Πήγαινε εκεί που είναι αδύνατο να πας» λέτε στην αυτοβιογραφία σας. Πώς εσείς, ένα παιδί από τις Καλύβες της Πελοποννήσου, που φύλαγε κατσίκες για να έχει γάλα η οικογένεια, φτάσατε να γίνετε «παγκόσμιος» σκηνοθέτης;
«Δραπέτευσα» από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1955, γιατί τότε η Ελλάδα δεν μου έδινε τίποτε. Το μέλλον μου ήταν σκοτεινό. «Να μάθετε γράμματα» μου έλεγε η μάνα μου και με τη λύπη που είχε, μου είπε πως «δεν έχει τόπο, παιδί μου, εδώ για σένα». Στη Γαλλία με δέχτηκαν ανθρώπινα, με σεβασμό. Για πρώτη φορά ένιωσα την αποδοχή. Αυτή η αποδοχή μού δημιούργησε αυτοπεποίθηση. Μετά ήρθε η συνεχής εργασία. Πρέπει να έχεις πάθος, συνέπεια και συνέχεια σ’ αυτό που κάνεις. Αυτά είναι και τα κλειδιά με τα οποία έκανα το αδύνατο πραγματικότητα.
Πολλές μητέρες ακόμη και σήμερα δίνουν αυτή την ευχή στα παιδιά τους, που μεταναστεύουν στο εξωτερικό. Τι πήγε στραβά;
Οι περισσότεροι θεατές της ταινίας «Ενήλικοι στην αίθουσα» στην Ευρώπη ήταν νέοι επιστήμονες που αναγκάστηκαν να φύγουν από την Ελλάδα την περίοδο της κρίσης. Έμεναν και για συζήτηση. Υπολογίζεται ότι περίπου 300.000 εγκατέλειψαν τη χώρα που τους σπούδασε. Η Ελλάδα έγινε φτωχότερη απ’ αυτό. Επένδυσε να τους μορφώσει, αλλά δεν τους αξιοποίησε. Δυστυχώς, το σύστημα στην Ελλάδα δεν επιτρέπει στα παιδιά να έχουν μέλλον. Νομίζω πως δεν άλλαξαν πολλά από τα δικά μου χρόνια…
Πώς συνυπάρχουν μέσα σας οι δύο πατρίδες; Ισότιμα;
Οταν έφυγα το 1955 από την Ελλάδα, ήμουν πικραμένος. Ξανάνιωσα κάτι να χτυπάει μέσα μου για την πατρίδα όταν διάβασα το «Ζ» του Β. Βασιλικού και αποφάσισα να το μετατρέψω σε ταινία. Σαν να ξύπνησε μέσα μου η ελληνική συνείδηση. Γύρισα όλον τον κόσμο προβάλλοντας την ταινία. Καμάρωνα όταν με αποκαλούσαν «Έλληνα». Όμως συστήνομαι ως Γάλλος σκηνοθέτης, γιατί ό,τι έμαθα η Γαλλία μού το πρόσφερε. Μου έμαθε τη γλώσσα, μου έδωσε φοιτητική ταυτότητα, πάσο για φθηνό συσσίτιο, μου έμαθε την τέχνη του κινηματογράφου. Της το χρωστώ. Έχω δύο πατρίδες. Ισότιμες και οι δύο.
Σήμερα οι πρόσφυγες βρίσκουν κλειστές πόρτες παντού και είναι αντιμέτωποι με επαναπροωθήσεις.
Τεράστιο πρόβλημα το προσφυγικό. Έχω διαβάσει πολύ αρνητικά πράγματα για τη συμπεριφορά της Ελλάδας απέναντι στους πρόσφυγες. Μα δεν σκέφτονται οι Έλληνες ότι υπήρξαν πρόσφυγες και μετανάστες σε όλον τον κόσμο; Μάλιστα, κάποιους μετανάστες -όπως εγώ- μας υποδέχτηκαν με αγάπη. Άλλους με φόβο. Αφήστε που στην Ελλάδα υπάρχει και η παράμετρος του Χριστιανισμού, που διακηρύσσει την ανθρωπιά και τον σεβασμό απέναντι στον άλλον. Μπορεί εγώ να μην πιστεύω, όμως αυτοί που δηλώνουν χριστιανοί τι κάνουν; Φυσικά και η Ελλάδα δεν μπορεί να τους δεχτεί όλους. Αυτό είναι πολιτικό θέμα. Όμως αυτό που μπορούν να δείχνουν οι Έλληνες είναι ο σεβασμός. Μαθαίνω ότι τους αντιμετωπίζουν είτε ως περιττούς είτε ως δούλους. Επίσης, η Ευρώπη κλείνει οριστικά τις πόρτες της στους ξένους. Και εδώ το ευρωπαϊκό ιδεώδες της αλληλεγγύης χάνεται. Σκέφτομαι ότι αυτοί που εγκατέλειψαν τις χώρες τους πέρασαν θάλασσες και ερήμους, πέρασαν την κόλαση και έφτασαν κάπου, έχουν μέσα τους κάτι το καταπληκτικό. Ας τους σεβαστούμε. Στη Γαλλία, που έχει 5 εκατομμύρια Άραβες, συζητείται συνεχώς το προσφυγικό ζήτημα. Από τους ακροδεξιούς και ένα μέρος της Δεξιάς με αρνητικό και ξενοφοβικό πρόσημο, ενώ από την Αριστερά με θετικό, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Όμως νομίζω πως η Αριστερά στη Γαλλία βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση.
Ποια είναι η εικόνα της Ελλάδας στη Γαλλία;
Η εικόνα της Ελλάδας από αυτή των Ελλήνων είναι διαφορετική. Έχει σημασία και το ποιος διατυπώνει την κρίση. Η άποψη για την Ελλάδα είναι θετική. Μας ακολουθεί το ένδοξο παρελθόν των αρχαίων Ελλήνων. Οι Ευρωπαίοι έχουν αυτή την παιδεία. Γνωρίζουν αυτή την ιστορική μας διαδρομή. Σε ό,τι αφορά την ελληνική κυβέρνηση, η υπόθεση των υποκλοπών, των μυστικών υπηρεσιών και των παρακολουθήσεων των πολιτικών αντιπάλων αντιμετωπίστηκε με πολλά επικριτικά σχόλια από τα μίντια. Όχι από όλα. Υπάρχουν και αυτοί που εκφέρουν θετική γνώμη γιατί υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα. Όταν, για παράδειγμα, η Ελλάδα αγοράζει πολεμικά αεροπλάνα από τη Γαλλία και μάλιστα ιδιοκτήτης εφημερίδας -όπως η Le Figaro- είναι και ιδιοκτήτης της πολεμικής βιομηχανίας αυτών των αεροπλάνων, τότε τα σχόλια αντιλαμβάνεστε ότι είναι μόνο θετικά για την κυβέρνηση. Ωστόσο, έχει χαλαρώσει η αγριότητα με την οποία αντιμετώπιζαν οι Ευρωπαίοι τους Έλληνες την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Αλέξη Τσίπρα. Τότε αποκαλούσαν του Έλληνες κλέφτες, αποκρύπτοντας οι πολιτικές ηγεσίες στους Ευρωπαίους πολίτες ποιος δημιούργησε και γιγάντωσε το ελληνικό χρέος. Πάντως όχι οι Έλληνες πολίτες που τους έβριζαν ως «κλέφτες»…
Ποια πολιτική διέξοδο προκρίνετε εσείς για την Ελλάδα;
Δεν βρίσκω άλλη λύση σήμερα από την ανάγκη επιστροφής του Αλέξη Τσίπρα στην κυβέρνηση. Είναι η μόνη θετική διέξοδος για να αλλάξει η δύσκολη κατάσταση της χώρας. Η σημερινή διακυβέρνηση της χώρας για μένα δεν είναι η λύση.
Γιατί ΣΥΡΙΖΑ; Νομίζω πως αυτό που αντιπροσωπεύει ο Τσίπρας είναι μια φιλοσοφία και πολιτική πιο ανθρώπινη, πιο ανοιχτή.
Δεν ξέρω πια τι είναι Αριστερά. Έννοια αόριστη για μένα. Αυτό που έχει να λύσει ως πρόβλημα ο Τσίπρας είναι να απαντήσει γιατί το «Όχι» του δημοψηφίσματος έγινε «Ναι». Αυτό νομίζω πως είναι η σκοτεινή πλευρά του Τσίπρα.
Όμως πια έχει μεγάλη εμπειρία κυβερνητική. Κατανόησε πολλά πράγματα της πολιτικής. Τον παρακολουθώ και βρίσκω ενδιαφέροντα αυτά που λέει.
Γιατί εγώ προκρίνω τον Τσίπρα και την ομάδα του; Γιατί είναι «νέοι» στην πολιτική. Ο Τσίπρας δεν ανήκει σε καμία οικογένεια. Αυτό το σύστημα που υπάρχει στην Ελλάδα, παιδιά και εγγόνια πολιτικών να συνεχίζουν την πολιτική καριέρα, πρέπει να αλλάξει κάποια μέρα. Και μόνο γι’ αυτό, για το ότι δεν ανήκει σε καμία πολιτική οικογένεια, αξίζει για να ψηφιστεί ο Τσίπρας.
Δεν γνωρίζω αν ο Τσίπρας μπορεί να δημιουργήσει καλύτερες συμμαχίες στην Ευρώπη. Η Δεξιά ενώνεται, δεν ξέρω αν μπορεί να ενωθεί η Αριστερά με τη Σοσιαλδημοκρατία. Το τι «θα έπρεπε» να γίνει δεν το ξέρω. Και εγώ έχω μέσα μου πολλά «θα έπρεπε». Όμως οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί και οι αντιλήψεις για το πώς πρέπει να είναι οι κοινωνίες είναι τόσο διαφορετικές.
Εγώ προσπαθώ να πάρω απόσταση από τα γεγονότα. Δεν θέλω να με ακολουθούν, όμως τους καλώ να σκεφτούν το εξής: κάποιοι, έτσι όπως προχωρά η οικονομία, κερδίζουν τεράστια ποσά και άλλοι πεθαίνουν ή ζουν με 700 ευρώ. Αυτή η «ψαλίδα» είναι απαράδεκτη. Δεν μπορεί να υπάρχει τόσος πλούτος και να τοποθετείται σε μικρά νησιά, σε φορολογικούς παραδείσους, όταν πεθαίνουν άνθρωποι. Τα μισά από αυτά τα δισεκατομμύρια των πλουσίων που βρίσκονται στους φορολογικούς παραδείσους θα μπορούσαν να συντηρήσουν ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό προέκυψε από μια έρευνα ενός συνεργάτη μου.
Αν είχαμε τη θέληση να τους τα πάρουμε, θα σώζαμε την ανθρωπότητα. Αν…
Οι πλούσιοι σήμερα κυριαρχούν και κυβερνούν. Αυτό είναι και το θέμα της επόμενης ταινίας που ετοιμάζω. Αυτό το σενάριο γράφω. Όσο ανοίγει η ψαλίδα τόσο μικραίνει η Δημοκρατία. Όσο εξαφανίζεται η μεσαία τάξη τόσο συρρικνώνεται η Δημοκρατία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου