Διαφθορά: πόλεμος σε τι;
Σοφία Βιδάλη*Η διαφθορά είναι ένα φαινόμενο ομπρέλα που περικλείει πολλούς τύπους εγκλημάτων και αποτελεί ουσιαστικά ένα μέσον, ένα modus operandi ενός γενικότερου σχεδίου, έναν κρίκο σε μια αλυσίδα παρανομίας, ακόμα και όταν πρόκειται για μικρο- υποθέσεις. Το ιδιαίτερο γνώρισμά της, η δυσκολία αποκάλυψης όλου του εύρους ενός τέτοιου συστήματος κάθε φορά, δυσκολία που βρίσκεται σε συνάρτηση με το κοινωνικό status των εμπλεκόμενων.
Ιδίως η μεγάλη διαφθορά αποτελεί πλέον ένα όχημα που χρησιμοποιείται από πολύ μεγάλο φάσμα παράνομων οργανώσεων, νόμιμων ή μη επιχειρήσεων. Συμβαίνει έτσι το παράδοξο, η διαφθορά να βρίσκεται στο απόλυτο κέντρο των διωκτικών αρχών, αλλά το πραγματικό έγκλημα για το οποίο συμβαίνει, να βρίσκεται σε «δεύτερο πλάνο» καθώς συχνά προσεγγίζεται, ως μια δυσλειτουργία σε μια κατά τα άλλα λειτουργούσα κοινωνία., ενώ η έκτασή της αποτελεί μυστήριο, καθώς μετράται με δείκτες αντίληψης των ειδικών, δηλαδή αναξιόπιστα. Ωστόσο, γνωρίζουμε πλέον ότι ιδίως η μεγάλη διαφθορά αποτελεί συστατικό στοιχείο του καπιταλισμού, μέσω των οποίου το κράτος (και οι υπηρεσίες του) ελέγχεται από το κεφάλαιο. Σήμερα, το ζητούμενο είναι να ανακοπεί το αυτονόητο της παρουσίας της διαφθοράς στην κοινωνική, οικονομική και στην πολιτική ζωή.
Βασικές συνιστώσες
Για να γίνει αυτό είναι ανάγκη να κατανοηθούν βασικές συνιστώσες της διαφθοράς: Η πρώτη είναι η ανομοιογένεια. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και οι συνέπειές της είναι ανομοιογενή στις διάφορες εκδοχές του καπιταλισμού (ανεπτυγμένο ή περιφερειακό, αποικιακού τύπου καπιταλιστικό σύστημα), καθώς οι αστικοί θεσμοί δεν έχουν τον ίδιο βαθμό αφομοίωσης στις παραπάνω περιπτώσεις. Τα ποικίλα παραδείγματα φορολογικών παραδείσων επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό.
Η δεύτερη είναι οι σχέσεις που την συγκροτούν. Πέρα από τη δογματική του ποινικού δικαίου, η διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα όπως και το οικονομικό είναι σχέσεις: μέσα από τις σχέσεις δημιουργούνται συγκαλύψεις, προστασία, εξουδετέρωση των κανόνων, παράκαμψη του νόμου. Και οι σχέσεις διαμορφώνουν ιδεολογία, δηλαδή πεποιθήσεις και κίνητρα παράκαμψης ή καταστρατήγησης του νόμου. Στη διεθνή σκακιέρα ξέρουμε πλέον ότι για να αποκαλυφθούν τέτοιες σχέσεις, ακολουθείται η πολιτική παρακολούθησης της διαδρομής χρημάτων. Έτσι το ενδιαφέρον στράφηκε στις εξωχώριες οντότητες και στις δαιδαλώδεις ηλεκτρονικές μεταφορές. Όμως οι σχέσεις που είναι προαπαιτούμενό τους είναι το δυσκολότερο πρόβλημα, καθώς εμπλέκονται με κοινές ανάγκες, συναισθήματα, οικογενειακούς και πολιτικούς δεσμούς, φιλίες, ατέρμονες προσδοκίες με άξονα τον πλούτο και την εξουσία.
Η τρίτη συνιστώσα είναι η επίδρασή της διαφθοράς σε γενικότερες λειτουργίες του κράτους. Δεν πρόκειται για ηθικό, αλλά πολιτικό ζήτημα: η αποδιάρθρωση του δημόσιου τομέα είναι βασική προϋπόθεση για την χωρίς όρους εξάπλωση του κεφαλαίου, ιδίως σε χώρες οικονομικά εξαρτημένες ή σε χώρες που το κράτος έχει εκπέσει της λειτουργίας του (failed state). Η Ελλάδα για το 2022 είναι τελευταία σε μια κατάταξη κρατών για τα οποία μετράται ο δείκτης αποτυχίας του κράτους: με δείκτη ευαλωτότητας 53,9, ενώ άλλα κράτη όπως οι χώρες που στιγματίστηκαν στην κρίση του 2007 έχουν πολύ χαμηλότερο δείκτη (Πορτογαλία 25,3, Ιρλανδία 20,6, Ιταλία 43,8, Ισπανία 40,7 https://worldpopulationreview.com/country-rankings/failed-states).
Η πολιτική της «οικονομικής αστυνόμευσης»
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι κρίσιμη μια αλλαγή πλεύσης στις δημόσιες πολιτικές και η υπέρβαση της λογικής των ελέγχων, ως κύριου εργαλείου αποκάλυψης υποθέσεων διαφθοράς. Η καθήλωση σε μια λογική ελέγχου (που έχει επιβληθεί διεθνώς), όχι μόνον δεν αντιμετωπίζει τη διαφθορά, αλλά είναι ακριβώς ένας τρόπος εξισορρόπησής της, διασφάλισης της μεγάλης διαφθοράς και εφησυχασμού της κοινής γνώμης. Έτσι η πολιτική της «οικονομικής αστυνόμευσης» που προτάχθηκε και για την Ελλάδα, προσχηματικά μόνον θα μπορούσε να λειτουργήσει, αφού δεν μπορεί να αλλάξει την ισορροπία ανάμεσα στο κράτος και την αγορά.
[...........................]
ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου