Πόσο αμερόληπτη, αντικειμενική και ουδέτερη είναι η ελληνική Δικαιοσύνη;

Το κράτος των δικαστών

Κώστας Δουζίνας

Πηγή: tvxs.gr

 

«Σύνταγμα είναι ό,τι πει το Ανώτατο Δικαστήριο» έλεγε ο Όλιβερ Χολμς, ο σημαντικότερος Αμερικανός δικαστής του 20ού αιώνα. Η στήλη PhilosophyXS θα παρουσιάσει τις επόμενες εβδομάδες μια κριτική θεώρηση της ιδεολογίας και λειτουργίας του “κράτους δικαίου”, της διάκρισης των εξουσιών πέρα από τις κοινοτοπίες που ακούμε στα τηλεοπτικά παράθυρα.

Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής δίνει αφορμή να ξεκινήσει για μια σημαντική συζήτηση για τη σχέση δικαίου και πολιτικής που δεν έχει γίνει στην Ελλάδα με σοβαρούς όρους. Όσοι έλεγαν ότι το κράτος δικαίου δεν επιτρέπει τις διαδηλώσεις έξω από το δικαστήριο γιατί έτσι παραβιάζεται η διάκριση των εξουσιών δεν καταλαβαίνουν την έντονη και εσωτερική σχέση πολιτικής και δικαίου. Δεν πρέπει να λέμε ότι «Δεν είναι Αθώοι», μας μάλωναν ο Κανέλλης, ο Λοβέρδος, ο Πορτοσάλτε γιατί «ασκούμε πίεση» στο δικαστήριο, κάτι που επανέλαβε και ο Κασιδιάρης μετά την καταδίκη του προετοιμάζοντας την έφεση. Ξέχασαν βέβαια οι σφοδροί υποστηρικτές του κράτους δικαίου τι έλεγαν κατά των δικαστών που έκαναν τη δουλειά τους στην υπόθεση Novartis. Όταν οι δικαστές αποφασίζουν τα καλά και συμφέροντα το κράτος δικαίου ευδοκιμεί, όταν στρέφονται εναντίον μας αποτελούν προκατειλημμένους βιαστές του δικαίου. Η υποκρισία δεν μπορεί να καλύψει, αντίθετα αποκαλύπτει μια  κατάσταση γνωστή στην επιστήμη αλλά αποσιωπούμενη από τους δημοσιολογούντες: οι ιδεολογικές διαφορές υπάρχουν και εμφανίζονται με έντονο τρόπο στο δίκαιο, στα δικαστήρια και στους δικαστές. 
 
Το παράδειγμα των ΗΠΑ
 
Η πιο ολοκληρωμένη συζήτηση για αυτά τα θέματα γίνεται στην Αμερική και στα επιστημονικά περιοδικά και στις εφημερίδες.  Αρκεί να δούμε τι γίνεται στις ΗΠΑ, το ιδανικό κράτος δικαίου για τους δικούς μας εκσυγχρονιστές, με την επιλογή νέων μελών του Ανώτατου Δικαστήριου. Οι Αμερικάνοι ασχολούνται με την ιδεολογία, πολιτικές προτιμήσεις ακόμη και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του υποψήφιου. Το 2018 ο πρόεδρος Trump επέβαλε τον δικό του υποψήφιο, τον Brett Kavanough, στο Ανώτατο Δικαστήριο έπειτα από άγρια διαμάχη στο Κογκρέσο.  Σήμερα γίνεται το ίδιο με την εκλεκτή του Τραμπ Amy Coney Barrett. Οι πολιτικές απόψεις των δικαστών αποτελούν το βασικό λόγο επιλογής ή απόρριψης τους. Η Barrett θα κάνει το δικαστήριο το μεγαλύτερο υποστηρικτή της «πλουτοκρατίας και της διαπλοκής», γράφει μία εφημερίδα, ενώ άλλη καλωσορίζει την αναμενόμενη ανατροπή της συνταγματικά εγγυημένης ελευθερίας των αμβλώσεων. 

Η σημασία των πολιτικών απόψεων των υποψηφίων και των δικαστών είναι προφανής. Απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου με ψήφους 5 υπέρ και 4 κατά κατοχύρωσε την εκλογή του προέδρου G. W. Bush απορρίπτοντας την προσφυγή του υποψήφιου των Δημοκρατικών Al Gore. Ένας δικαστής με την ψήφο του αποφάσισε ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος. Αυτός είναι και ο λόγος που στις προεδρικές εκλογές η δυνατότητα του προέδρου να επιλέξει δικαστές αλλάζοντας την ιδεολογική σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου αποτελεί κεντρικό διακύβευμα. Αναγνωρίζεται, λοιπόν, ότι η ερμηνεία του συντάγματος δεν είναι «αντικειμενική» και ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις των δικαστών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην επιλογή τους. Κανένας σοβαρός σχολιαστής δεν χρησιμοποιεί τις υποκρισίες των δικών μας περί “διάκρισης των εξουσιών” και ουδετερότητας των δικαστών για να σιγάσει τους αντιπάλους. 

Ελληνική ιδιαιτερότητα;

Θα μου πείτε άλλο οι ΗΠΑ άλλο η Ελλάδα.  Αυτό, όμως, θα ίσχυε αν οι δικαστές στην Ελλάδα είχαν ανακαλύψει μία μέθοδο ερμηνείας, άγνωστης στον υπόλοιπο κόσμο, που εγγυάται την ορθότητα των αποφάσεών τους. Αυτό βέβαια δεν ισxύει. Το ιδεολογικό φίλτρο των δικαστών λειτουργεί και εδώ αλλά όχι με την Αμερικάνική απλοϊκή αλλά τίμια διαφάνεια. Να δώσω δύο παραδείγματα από την θητεία μου στην Βουλή. Ως καθηγητής δικαίου και φιλοσοφίας είχα την μοναδική ευκαιρία να παρατηρώ την λειτουργία του δικαίου από κοντά και να κρατάω ημερολόγιο για την συγγραφή βιβλίου για τον τρόπο λειτουργίας του κράτους. το πρώτο. Πρώην διευθυντής έκδοσης δεξιάς εφημερίδας διηγείται πως έβαζε επανειλημμένα στην πρώτη σελίδα εν γνώσει του αναληθή δημοσιεύματα για ανάμειξη δημοσίων προσώπων σε τρομοκρατία ξέροντας ότι θα αντιμετώπιζε μηνύσεις για συκοφαντία. Όταν τον ρώτησα πώς έπαιρνε τέτοιο ρίσκο , μού απάντησε γελώντας ότι κάθε φορά φιλοκυβερνητικός δικαστής αναλάμβανε την υπόθεση και δεν υπήρχε κίνδυνος καταδίκης, όπως και δεν έγινε σε καμία περίπτωση. Όταν λέω ότι αυτό με σοκάρει, απαντάει ότι αυτό που γίνονται στην Αγγλία δεν ισχύουν εδώ. 

Στην διάρκεια ακροάσεως στην Βουλή υποψηφίων για διευθυντική θέση στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ρώτησα υποψήφια γνωστή για τις της προοδευτικές θέσεις γιατί δεν είχε συμμετάσχει στην σύνθεση καμμίας σχεδόν από τις πολλές υποθέσεις που είχαν αποφασιστεί κατά της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Η απάντηση άφησε την αίθουσα άφωνη. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου αποφασίζει την σύνθεση για κάθε υπόθεση χωρίς κάποια κριτήρια , κάτι που θα έπρεπε να αλλάξει, η επιλογή με κλήρωση ίσως είναι ένας καλύτερος τρόπος. Η δικαστής άφησε να εννοηθεί ότι ο πρόεδρος χρησιμοποιεί το προνόμιο για να επιλέγει δικαστές που πρόσκεινται στις απόψεις του.

[.........................]

 Το Συμβούλιο της Επικρατείας ήταν η πιο αποτελεσματική αντιπολίτευση στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως θα γίνει και το Αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο με τη νέα σύνθεση σε κυβέρνηση των Δημοκρατικών.  Ας δούμε μερικές αποφάσεις της περιόδου 2015-9 που έγιναν αντικείμενο κριτικής. Το πρώτο και δεύτερο μνημόνιο ήταν συνταγματικά (ΣΤΕ) [1]. Ο νόμος Παππά για την αδειοδότηση τηλεοπτικών καναλιών αντισυνταγματικός (ΣΤΕ) [2]. Ο νόμος Μπαλτά για την επιλογή διευθυντών στα σχολεία αντισυνταγματικός (Συμβούλιο της Επικρατεας [ΣτΕ]). Αντισυνταγματική η πρακτική του Δημοσίου να παρατείνει την δυνατότητα φορολογικού ελέγχου φυσικών και νομικών προσώπων που εμπλέκονται στις λίστες φοροδιαφυγής [3]. Η παράταση των συμβάσεων συμβασιούχων στους ΟΤΑ αντισυνταγματική (Απόφαση Ελεγκτικού  Συνεδρίου 10 Μαϊου 2017).   Η μείωση  αποδοχών των δικαστικών λειτουργών, στρατιωτικών και αστυνομικών είναι αντισυνταγματικές αναδρομικά, ενώ των πανεπιστημιακών όχι (Μισθοδικείο και ΣΤΕ) [4]. Το ΣΤΕ κατάργησε την υπουργική απόφαση που επέβαλε σε δικαστές την υποβολή δηλώσεων “πόθεν έσχες” και ριζική μεταβολη των όρων [5]. Η μη καταβολή δεδουλευμένων, ακόμη και μακροχρόνια, από εργοδότες δεν αποτελεί βλαπτική μεταβολή της συμβατικής σχέσης (Άρειος Πάγος) [6]. Παράνομες κρίθηκαν οι μειώσεις των αποδοχών των ένστολων, των γιατρών του ΕΣΥ και των καθηγητών ΑΕΙ που είχαν επιβληθεί με νόμο του 2012 της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου (ΣΤΕ). Οι αναδρομικές αποζημιώσεις καταβλήθησαν στο τέλος του 2018 και αρχη του 2019 και ανήλθαν στο ποσό των 2.9 δις ευρώ. Το 2017, το ασφαλιστικό σύστημα μπήκε σε ένα νέο σπιράλ απαιτήσεων και δημοσιονομικής επιβάρυνσης με αφορμή πρωτόδικες αποφάσεις για αναδρομικές πληρωμές στα ειδικά μισθολόγια των συνταξιούχων.[.................................]