ΜΙΕΤ : Μια "εκσυγχρονιστική" εξώθηση σε παραίτηση (2)

 

Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και οι δυσλειτουργίες του

 Δημοσιεύθηκε στοbooksjournal.gr, Τεύχος 112

Οι πέντε παραιτηθέντες από το Δ.Σ. του ΜΙΕΤ. Τάσος Γιαννίτσης, Νικηφόρος Διαμαντούρος, Βασίλης Κάλφας, Δημήτρης Κυρτάτας, Αλέξης Πολίτης. Και ο διευθυντής του ΜΙΕΤ, Διονύσης Καψάλης. Αρχείο The Books’ Journal

Η μαρτυρία ενός μέλους του παραιτημένου διοικητικού συμβουλίου. Από τον Αλέξη Πολίτη και το Books' Journal #112, Οκτώβριος 2020, που κυκλοφορεί.

Τα πέντε τελευταία μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (Τάσος Γιαννίτσης, Νικηφόρος Διαμαντούρος, Βασίλης Κάλφας, Δημήτρης Κυρτάτας, Αλέξης Πολίτης) παραιτήθηκαν ατομικά ο καθένας, στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου 2020. Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Τράπεζας, μέλος ως εκ της θέσεώς του τού Διοικητικού Συμβουλίου, απεδέχθη τις παραιτήσεις σιωπηρά· στις 29 Σεπτεμβρίου, η εφημερίδα Καθημερινή δημοσίευσε μια ανυπόγραφη ανακοίνωση που στηριζόταν σε «κύκλους της Διοίκησης της Εθνικής», όπου διαβάζει κανείς «ότι το ΜΙΕΤ αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και της εξέλιξης της Εθνικής Τράπεζας. Η Τράπεζα είναι αυτή που πάντα το στηρίζει οικονομικά και φροντίζει για την προοπτική, τους στόχους και το μέλλον του, λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική συγκυρία και τις προκλήσεις της εποχής, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία. Μέσα στα καθήκοντα αυτά είναι και ο εκσυγχρονισμός του Ιδρύματος, το οποίο, να θυμίσουμε, ξεκίνησε την πορεία του το 1966, επί διοικήσεως Γεωργίου Μαύρου», κ.λπ.

Προφανώς από τους ίδιους κύκλους προήλθαν και οι αρχικές γραμμές: «Σε νέα φάση της σπουδαίας πορείας του φαίνεται ότι μπαίνει το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) εν αναμονή της καινούργιας σύνθεσης του Δ.Σ. μετά τις παραιτήσεις», κ.λπ.

Η Εθνική Τράπεζα φυσικά «στηρίζει οικονομικά» το ΜΙΕΤ, όπως κάθε τμήμα της άλλωστε. Όσο «για την προοπτική, τους στόχους και το μέλλον του», η Τράπεζα έχει φροντίσει ώστε αυτό να αποτελεί ευθύνη όχι δική της, παρά ενός Διοικητικού Συμβουλίου, αυτόνομου, στο οποίο μετέχει και προεδρεύει ο εκάστοτε Πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής. Το πνεύμα του δημοσιεύματος όμως είναι σαφές: η Διοίκηση περίμενε πότε θα αποφασίσουν να παραιτηθούν τα τωρινά μέλη, ώστε με μια «καινούργια σύνθεση του Δ.Σ.» να προχωρήσει «σε νέα φάση».

Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που τα μέλη του Δ.Σ. εξωθήθηκαν σε παραιτήσεις. Το κείμενο αυτό το υπογράφω εγώ, και αναλαμβάνω την ευθύνη του, αλλά μπορώ να βεβαιώσω για την απόλυτη σύμπνοια των πέντε τελευταίων μελών του Δ.Σ. ώς και τη στιγμή της παραίτησης.

Ας πιάσουμε όμως το νήμα από την αρχή. Γιατί πέντε; ‒ τα μέλη του Δ.Σ. είναι εννέα, το ένα ως εκ της θέσεώς του και τα άλλα αιρετά. Είχε λοιπόν λήξει η θητεία τριών μελών (αρχικά ενός, μετά δύο, μετά τριών), και είχαν αρχίσει οι συζητήσεις για καινούργια μέλη ή για ανανεώσεις θητείας (ας συμπληρώσω εδώ πως δεν υπάρχει ουδενός τύπου αμοιβή ή αντιμισθία). Γύρω λοιπόν στον περασμένο Φεβρουάριο, μας (με τον πληθυντικό θα εννοώ πάντα τα αιρετά μέλη) ανακοινώθηκε ότι ίσως ο ισχύων οργανισμός δεν είναι νόμιμος, και θα έπρεπε να εφαρμοστεί η αρχική πρόταση του 1966, όπου τα μέλη ήταν όλα ex officio, ο πρύτανης του ΕΚΠΑ, ο πρύτανης του ΕΜΠ, κ.ο.κ. Απορήσαμε, γιατί γνωρίζαμε τον οργανισμό, και απευθυνθήκαμε στον νομικό σύμβουλο του ΜΙΕΤ, που φυσικά απέρριψε την άστοχη πρόταση. (Η νομική συμβουλή δεν δίδεται δωρεάν.) Κατόπιν μας προτάθηκε να δεχθούμε ότι τρία από τα μέλη του Δ.Σ. θα διορίζονται από την Τράπεζα, και φυσικά δεν το δεχθήκαμε, για ευνόητους λόγους. Ο κ. Πρόεδρος με προσωπικό προς εμένα τηλεφώνημα (υποθέτω και προς τα άλλα μέλη) εζήτησε να περιμένουμε λίγο καιρό, ώστε να βρεθούν κατάλληλες υποψηφιότητες (ήξερε βέβαια ότι είχαν γίνει συζητήσεις με ονόματα, κατά τη γνώμη μου εξαιρετικά κατάλληλα). Ερώτησα πόσο να περιμένουμε και μου απάντησε επί λέξει «μερικές εβδομάδες». Αυτά, μέσα Μαρτίου 2020. Στην επόμενη συνάντηση το ξαναπρότεινε ανοιχτά σε όλους, κι αποδεχθήκαμε να καθυστερήσουμε έναν μήνα ‒ μάλιστα, επειδή η προθεσμία έπεφτε ακριβώς στις 21 Μαΐου, ημέρα της ονομαστικής εορτής του Προέδρου, ορίστηκε η επομένη για τη συνεδρίαση του Δ.Σ.

Στην ειδοποίηση για την επόμενη συνεδρίαση πληροφορηθήκαμε πως ο Πρόεδρος «δεν είχε καιρό», και έπρεπε να έχουμε μια τυπική συνεδρία για να υπογραφούν δυο-τρία πολύ βιαστικά ζητήματα χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Σημειώνω πως και ο προϋπολογισμός είχε περάσει χωρίς «να έχουμε καιρό», ενώ περί προγραμματισμού ουδέποτε βρέθηκε χρόνος. Με δυσθυμία αποδεχθήκαμε την τυπική συνεδρίαση, προσθέτοντας ρητά ότι η μη συμπλήρωση των μελών του Δ.Σ. για μακρύ χρονικό διάστημα αγγίζει τα όρια της παρατυπίας, πράγμα που τόνισε και η σύμβουλος του Προέδρου, που παρίσταται στις συνεδριάσεις του Δ.Σ. (Ναι, εδώ και δυο-τρία χρόνια, ίσως και παραπάνω, υπάρχει στις συνεδριάσεις πάντα κάποιος ή κάποια σύμβουλος.)

Στην απλή ερώτηση πότε θα γίνει η εκλογή των καινούργιων μελών, ο Πρόεδρος απάντησε ότι επειδή δεν «είναι ακόμη έτοιμος», για να είμαστε τυπικά εντάξει, μπορούμε να συμπληρώσουμε τα ελλείποντα μέλη με «προσωρινά». Απόρησε μάλιστα που εκπλαγήκαμε από την πρότασή του και χρειάστηκε ένα μέλος να του εξηγήσει ότι ουδείς έντιμος άνθρωπος θα δεχόταν να εκλεγεί «προσωρινά» για τρεις-τέσσερις μήνες. (Το ότι αυτό αντιβαίνει στον οργανισμό, είναι τυπικά εξίσου ουσιώδες.)

Υπήρξε όμως εκ μέρους του Προέδρου και μία ακόμη πρόταση. Να εκλεγεί στο ΜΙΕΤ ένας «γενικός διευθυντής», υπεύθυνος για τα οικονομικά ζητήματα. Νέα έκπληξη· το ΜΙΕΤ το διεύθυνε έως τώρα ένας απλός «διευθυντής», όχι «γενικός». Και για να προστεθεί ένας καινούργιος διοικητικός υπάλληλος θα έπρεπε να τροποποιηθεί ο οργανισμός, πράγμα που σημαίνει καθυστέρηση δύο πάνω-κάτω χρόνων. Ο Πρόεδρος ξανασκέφθηκε και έκρινε λογικό να μην είναι «γενικός» ο υπεύθυνος των οικονομικών, αλλά απλός «διευθυντής». Μα αυτό σημαίνει «διαρχία», παρατηρήσαμε, ο Πρόεδρος ξανασκέφθηκε, και η πρόταση παρεγράφη.

Έκτοτε, και επειδή, όπως είπα, είχε τεθεί ρητά ότι «πρώτο θέμα» του επόμενου Δ.Σ. θα έπρεπε να είναι η εκλογή ενός ή δύο μελών για τα συμπληρωθούν σιγά σιγά τα κενά, απλώς δεν ξαναέγινε Δ.Σ. παρ’ όλες τις υπομνήσεις. Δεν μπορώ να μιλήσω για τα άλλα μέλη, αλλά εγώ θεώρησα ότι η στάση αυτή της Διοίκησης έθιγε την αξιοπρέπειά μου.

Εκκρεμούσε ωστόσο και ένα δεύτερο ζήτημα. Ποια είναι αυτή η «νέα φάση», την οποία προφανώς εμπόδιζε το παλιό Δ.Σ.; Τόσο στις συνεδριάσεις όσο και στο ιδιωτικό τηλεφώνημα που ανέφερα προηγουμένως, το θέμα αυτό είχε τεθεί, και η απάντηση που είχα ή είχαμε λάβει ήταν εξίσου σιβυλλική με αυτή που δηλώθηκε στο δημοσίευμα της Καθημερινής: «ο εκσυγχρονισμός του Ιδρύματος», «λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική συγκυρία και τις προκλήσεις της εποχής, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία».

Η οικονομική συγκυρία είναι εύκολα κατανοητή· η επιχορήγηση της Τράπεζας μειώθηκε κατά 35% από το 2010. Όλοι γνωρίζουμε πόσο είχε πέσει η μετοχή της ΕΤΕ, και πόσο σε δύσκολη θέση βρίσκεται σήμερα η Διοίκηση. Λίγοι ωστόσο ξέρουν ότι και ο κάθε προϋπολογισμός και ο κάθε απολογισμός είναι στη διάθεση των υπηρεσιών της Τράπεζας προτού συζητηθούν και εγκριθούν από το εκάστοτε Δ.Σ. του ΜΙΕΤ (αλλά είπαμε ότι τα οικονομικά δεν συζητήθηκαν παρά πέρασαν με τη διαδικασία του «επείγοντος»), και ακόμα πιο λίγοι ότι μια επιτροπή που είχε συσταθεί προ ετών και ανέθετε σε συγκεκριμένα ανώτερα στελέχη της Τράπεζας να ελέγχουν ανά τρίμηνο την πορεία των οικονομικών δεν λειτουργεί από καιρό με ευθύνη της Τράπεζας. Όπως επίσης πολύ λίγοι ξέρουν ότι όταν η Διεύθυνση του ΜΙΕΤ, με την έγκριση του Δ.Σ., επρότεινε να μειωθεί εκ περιτροπής το ωράριο απασχόλησης των υπαλλήλων του ΜΙΕΤ, ώστε να περιοριστούν τα πάγια έξοδα για όσο διάστημα χρειαστεί, η Διοίκηση (όχι επί του τωρινού Προέδρου) φοβήθηκε τις ανώνυμες διά του ηλεκτρονικού Τύπου διαμαρτυρίες και δεν επέτρεψε το μέτρο. Όσο ήμουν εγώ πάντως μέλος του Δ.Σ., ουδέποτε αναφέρθηκε συγκεκριμένη δαπάνη που να θεωρήθηκε υπερβολική ή ό,τι άλλο. Αυτό δεν σημαίνει αυτονοήτως ότι δεν υπάρχουν, αλλά αν δεν επισημανθούν πώς θα εκλείψουν;

Απομένει το τελευταίο και πιο ουσιαστικό. Ποια είναι αυτή η «νέα φάση» προς την οποία οφείλει να οδεύσει το ΜΙΕΤ; Η Διοίκηση της Εθνικής γνωρίζει άραγε την «παλιά»; Για τον πολύ κόσμο, η κύρια παρουσία του ΜΙΕΤ στην εθνική πολιτισμική ζωή είναι τα εξαιρετικά καλοτυπωμένα, και κατά γενική ομολογία επιλεγμένα με προσοχή, πρωτότυπα και μεταφρασμένα βιβλία ‒ πολλά από τα οποία χρησιμεύουν και ως διδακτικά εγχειρίδια στα Πανεπιστήμια. Πλάι όμως στην κύρια παρουσία υπάρχουν και άλλες· η διεύθυνση υποβάλλει κάθε χρόνο ετήσιο απολογισμό (εφέτος μάλιστα υπέβαλε και για το πρώτο εξάμηνο του 2020).

Ο κοινός νους λέει ότι προκειμένου να υποδείξει η Διοίκηση στα μέλη του Δ.Σ. και στη διεύθυνση «τις προκλήσεις της εποχής», θα έπαιρνε τον κατάλογο των βιβλίων και θα επεσήμαινε ποια δεν ανταποκρίνονται «σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία». (Άκουσα, αλλά το μεταφέρω με επιφύλαξη, γιατί πρόκειται για έμμεση πληροφορία, ότι θεωρήθηκε άστοχη η δημοσίευση της καινούριας μετάφρασης του Αμφιτρύωνα του Μολιέρου από τη Χρύσα Προκοπάκη, γιατί «ο Μολιέρος είναι πολύ παλιός συγγραφέας». Ελπίζω να παράκουσα.) Για τις 58 εκδηλώσεις ‒εκθέσεις ζωγραφικής, συναυλίες, παρουσιάσεις βιβλίων, δημόσιων σεμιναρίων, που οργανώθηκαν στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, την Κόνιτσα, τον Άγιο Νικόλαο Κρήτης, τη Χαλκιδική, τη Λιβαδειά–, για την πολυσχιδή δράση του «Παλαιογραφικού Αρχείου» (κοντά στ’ άλλα και το δωρεάν σεμινάριο παλαιογραφίας, που το παρακολουθούν και φοιτητές της Φιλοσοφικής), για το Εργαστήριο για Επιμελητές Εκδόσεων, αναμφισβήτητα το καλύτερο και το μόνο που προσφέρεται δωρεάν (οι αιτήσεις είναι συνήθως πάνω από 60, επιλέγονται όμως μονάχα 20), για να μην αναφέρουμε την προσφορά του ΕΛΙΑ, που εδώ και δέκα χρόνια είναι τμήμα του ΜΙΕΤ, στην επιστημονική κοινότητα, και τόσα άλλα. Ποια άραγε από αυτά συμπορεύονται με τον κόσμο που αλλάζει ραγδαία και ποια όχι; Αναφέρθηκα στους «συμβούλους» για παρόμοια ζητήματα που διαθέτει η Εθνική· δεν θα έπρεπε λοιπόν να γίνει μια έκθεση (41 σελίδες είναι ο Απολογισμός, και 12 τα καινούργια έντυπα για το 2019) που να αξιολογεί με τον άλφα ή τον βήτα τρόπο όλα αυτά; Να αναζητήσει πόσο κόστισαν, αν άξιζαν το ποσό, να επισημάνει ελλείψεις, να κάνει μια έστω πρόταση; Μα νομίζω ότι ο αναγνώστης έχει κατανοήσει ότι δεν ενοχλούσαν τα πράγματα αλλά τα πρόσωπα.

ΥΓ. Όποιος λοιπόν θέλει να έχει μια κάποια εικόνα πέρα από τις εκδοτικές δραστηριότητες, ας διατρέξει, καλύτερα μάλιστα με το μολύβι στο χέρι, τον Απολογισμό του 2019 – δημοσιεύεται στη χάρτινη έκδοση του Books' Journal, που κυκλοφορεί.

 

 

• + Παρεμβάσεις
• + Τεύχος 112

Αλέξης Πολίτης

Ομότιμος καθηγητής νεοελληνικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Βιβλία του: Υποσημειώσεις και παραπομπές (1998), Η ανακάλυψη των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών (1999), Το μυθολογικό κενό (2000), Ρομαντικά χρόνια (2003), Εγχειρίδιο του νεοελληνιστή (2005), Αποτυπώματα του χρόνου (2006), Το δημοτικό τραγούδι (2010), Η ρομαντική λογοτεχνία στο έθνος κράτος 1830-1880 (2017).