Ο Έλληνας ασθενής απ’ την ανάποδη
Ένας αναγνωρισμένος καρδιολόγος, ο Θάνος Πιπιλής, και ένας πολυτεχνίτης εικονογράφος, ο Αλέξης Χατζηαλεξίου, παλιοί συμμαθητές, ένωσαν τα χαρίσματά τους για να αποτυπώσουν με πολύ χιούμορ (και πολλή επιείκεια) την ιδιοσυγκρασία των ασθενών μπροστά στις δυσκολίες και στα απρόοπτα. Έτσι γεννήθηκαν οι 34 ιστορίες σαν σκετς, που συγκροτούν το απολαυστικό, διαχρονικό και πολύ επίκαιρο «Ιατρικό ημι-Απόρρητο» (εκδ. Καπόν). Προσοχή, μας λέει ο γιατρός-συγγραφέας: Αν κάπου αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας, θα πρόκειται για σατανική σύμπτωση!
«Δεν ξέρω τι είναι αυτή η παρασυμπαθητικοτονία που λέτε γιατρέ. Εγώ ξέρω ότι εκτός από υπέρταση της άσπρης μπλούζας έχω και υπόταση της… μαύρης μπλούζας!»
Είναι ένας ασθενής σε δίκλινο, που μόλις χειρουργήθηκε επιτυχώς για κρίση χολοκυστίτιδας. Είναι Μεγάλη Πέμπτη, και βλέπει τον ιερέα του νοσοκομείου να μπαίνει φουριόζος με το δισκοπότηρο της Θείας Μετάληψης και να κοντοστέκεται μπροστά του αγέλαστος…
Οπότε λιποθυμά. «Πεθαίνω και δεν μου έχουν πει τίποτε!» Αλλά ο παπάς κατευθυνόταν στον διπλανό του, ασθενή «ειλικρινά θρησκευόμενο» που πάντα τηρούσε το έθιμο να μεταλαβαίνει τη Μ. Εβδομάδα. Ο… λιπόθυμος ήξερε ότι όποτε βρισκόταν σε ιατρείο πάθαινε υπέρταση. Συνειδητοποίησε ότι συμβαίνει και το αντίθετο: μια δυσάρεστη σκέψη, ένα δυσάρεστο θέαμα μπορούν να προκαλέσουν αντανακλαστικά μεγάλη πτώση της πίεσης.
Τριάντα τέσσερις σύντομες ιστορίες αφηγείται ο καρδιολόγος Θάνος Πιπιλής στο Ιατρικό ημι-Απόρρητο (εκδ. Καπόν), όλες τους με μια καίρια χιουμοριστική αποστροφή, όλες εικονογραφημένες με έμπνευση από τον Αλέξη Χατζηαλεξίου, όλες αυτοβιογραφικές.
Και όλες με επίκεντρο την υπόθεση της υγείας που μας καίει, που μας τρομάζει, που νομίζουμε ότι την κατέχουμε χωρίς να ξέρουμε καλά καλά ούτε τον εαυτό μας, όμως πάντα είμαστε έτοιμοι με το παραμικρό να αμφισβητήσουμε τους ειδικούς… Φαίνεται ανάλαφρο το περιεχόμενο σ’ αυτό το βιβλιαράκι των 128 σελίδων, αλλά ανάλαφρο (συνειδητά) είναι μόνο το ύφος του συγγραφέα σε τούτη την αξιοσημείωτη, πρώτη λογοτεχνική του εμφάνιση, που δίνει νόημα σ’ αυτό που λέμε «θεραπευτικό γέλιο».
Σε μια χρονική στιγμή όπου η συνθήκη της πανδημίας καταδεικνύει καθημερινά τις δοκιμασίες με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωποι οι γιατροί, οι νοσηλευτές και οι νοσηλεύτριες, ο Πιπιλής στρέφει το βλέμμα μας στην αήττητη ελληνική νοοτροπία σχετικά με την υγεία, στην ανελέητη καθημερινότητα όσων τιμούν υπεύθυνα τον όρκο του Ιπποκράτη και στις αθεράπευτες ιδιαιτερότητες του Ελληνα ασθενή.
Κι όλα αυτά χωρίς να διστάσει να θίξει, με υπαινικτικό πάντα τρόπο, πολύ ευαίσθητα ζητήματα: όπως το οικονομικό που είναι και ταξικό και πολιτισμικό σε σχέση με την παροχή των υπηρεσιών υγείας, το γραφειοκρατικό που κάποιες φορές συγκρούεται με το συνειδησιακό, το θέμα της λάθος διάγνωσης και της ιατρικής αμέλειας, ενώ φτάνει να συζητά ακόμα και το κλισέ του μυστικού της μακροζωίας.
Οι ιστορίες του διασταυρώνονται με στιγμιότυπα της προσωπικής του διαδρομής. Με την πρώτη του «διάγνωση»… όταν παιδάκι μύρισε («πιφφφ») το σπασμένο πόδι της γιαγιάς του μέσα στον γύψο, με τα «τυχερά» στην Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική όταν ήταν φοιτητής στην Αθήνα, με τις… ανταλλαγές ρόλων κατά τη θητεία του στην Αεροπορία, με το αγροτικό του σε χωριό της Βοιωτίας όπου οι μισοί κάτοικοι ήσαν βέβαιοι πως η σωστή θεραπεία ήταν εκείνη που τους είχε δώσει ο… προηγούμενος αγροτικός γιατρός και οι υπόλοιποι ντρέπονταν να εξεταστούν!
Ιδιαίτερα διδακτική σε σχέση με την ελληνική νοοτροπία (και τα στοχευμένα πεσκέσια) ήταν και η μετεκπαίδευσή του στο Λονδίνο και στην Οξφόρδη, την εποχή που ο «Ελληνας ασθενής» πήγαινε στην Αγγλία για μπάι πας όπως πας… παραλία και ορκιζόταν αποκλειστικά στους Αγγλους γιατρούς!
Εξηντάρης σήμερα, ο Θάνος Πιπιλής είναι ενταγμένος σε ένα μεγάλο ιδιωτικό νοσοκομείο κι έχει στο ενεργητικό του σημαντικές επιστημονικές εργασίες. Εδώ όμως δεν θα τον ακούσουμε να ακκίζεται για την πείρα ή τις επιτυχίες του. Το αντίθετο. Καλλιεργεί την τέχνη του βρετανικού understatement, θυμάται τις γκάφες του, τη δυσπιστία που αντιμετώπισε, στέκεται σε ό,τι του προκάλεσε αμηχανία, ανακούφιση ή προβληματισμό στις σχέσεις του με τους ασθενείς…
Πάντα με ένα αστείο αυτοσχόλιο. Εκεί παρεισφρέει και το δίδαγμα των δασκάλων του: ότι «η διάγνωση βασίζεται κατά 80% στο ιστορικό και στην ακρόαση». Έτσι κι ο ίδιος, σαν να κυκλοφορεί σ’ αυτό το βιβλίο με τα ακουστικά κρεμασμένα στον λαιμό. Διότι και ως γιατρός και ως συγγραφέας δεν παύει να αφουγκράζεται την αγωνία των ανθρώπων, είτε δικαιολογημένη είτε αδικαιολόγητη.
Χιούμορ ιατρικό, κριτικό και λυτρωτικό
Δεν είναι δηλητηριώδες ούτε δηκτικό ούτε ειρωνικό το χιούμορ του Πιπιλή. Είναι αναστοχαστικό και φιλοσοφημένο. Δεν μας κουνάει το δάχτυλο, δεν μας ξεβρακώνει, δεν μας κολλάει στη γωνία, δεν μας γελοιοποιεί. Είναι αιχμηρό, τόσο ώστε να μας κεντρίζει να κάνουμε την αυτοκριτική μας. Αυτή την κατεύθυνση ακολουθεί και ο εικονογράφος Αλέξης Χατζηαλεξίου, πολυτάλαντος κατασκευαστής ξύλινων παιχνιδιών και οπτικών εφέ για το θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, ο οποίος εντάσσει στα καίρια κωμικά σκίτσα του και τον αφηγητή (που ήταν συμμαθητής του), αποδίδοντας με μια μονοκοντυλιά τα χαρακτηριστικά του.
Στο Ιατρικό ημι-Απόρρητο, ο καρδιολόγος Πιπιλής δεν τα βάζει με το σύστημα και τους μηχανισμούς. Περιγράφει χαρακτήρες και ήθη που έχουν διαμορφωθεί από την ελληνική πραγματικότητα. Όμως δεν υιοθετεί ούτε τις δύσπεπτες παρατηρήσεις του χειρουργού Παύλου Πολάκη στις δημόσιες αντιπαραθέσεις του ούτε τα εξωφρενικά παραδείγματα του ορθοπεδικού Γιώργου Δενδρινού στα κατεδαφιστικά ιατρικά μυθιστορήματά του.
Το δικό του χιούμορ μάς αφυπνίζει αλλά και απευθύνεται στην επιείκειά μας. Δεν είναι το μαύρο χιούμορ της μεγάλης λογοτεχνίας των χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ ούτε το γκροτέσκο χιούμορ του Καραγκιόζη. Είναι ένα χιούμορ κριτικό και λυτρωτικό, εμπλουτισμένο με ευρηματικά λογοπαίγνια. Χαρακτηριστική η μίμηση χρησμού της Πυθίας με το: «Στην Ελλάδα έλα όχι ξανά πρόβλημα προβλέπω». Ανάλογα με τη θέση ενός κόμματος στη στίξη της φράσης, διαφοροποιείται η ιατρική παραίνεση στον κοκορόμυαλο Αμερικανό τουρίστα, ο οποίος παραλίγο να πεθάνει στη διάρκεια της κρουαζιέρας του στα ελληνικά νησιά, από λάθος αυτο-διάγνωση!
Άλλοι γιατροί δεν κυκλοφορούν σε τούτο το βιβλίο, μόνο, αχνά, ο πατέρας του αφηγητή. Την παράσταση κλέβουν οι διαφορετικοί τύποι ασθενών με τα χούγια τους που περιγράφονται παραστατικά: οι ξερόλες και οι κατά φαντασίαν ασθενείς, οι προκατειλημμένοι (…που ρίχνουν το φταίξιμο πάντα στο ΕΣΥ και ποτέ στις καταχρήσεις τους), οι προληπτικοί (που κάνουν τεστ κοπώσεως φορτωμένοι με φυλαχτά), εκείνοι που ζητούν ιατρικές συμβουλές στο πόδι (ακόμη και σε μια κηδεία) κ.ά.
Και τριγύρω, ο μικρόκοσμός τους (η σύζυγος που μιλά «αντ’ αυτού» κ.ά.), ακόμα και τα κατοικίδιά τους. Μια υπενθύμιση του συγγραφέα ότι η ενσυναίσθηση του γιατρού (μήπως και η ευθύνη του;) αγκαλιάζει την υγεία και την ευζωία τόσο των μονάδων όσο και των συνόλων: των ασθενών, των οικείων τους, της κοινωνίας.
Τελικά, στο βιβλίο πρωταγωνιστεί η σχέση όλων μεταξύ τους. Αυτή διασφαλίζει τη διαδικασία της θεραπείας. Ας μην το ξεχνάμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου