Μικροί ντετέκτιβ - αστυνομικά για παιδιά

---

της Μαρίζας Ντεκάστρο

 Πηγή: oanagnostis.gr
Εξαιρετικά αστυνομικά για εφήβους γράφονται εδώ και χρόνια από Έλληνες συγγραφείς με θέματα και ήρωες της ηλικίας τους. Τελευταία διαβάζουμε πολλά μικρά μυθιστορήματα αστυνομικής πλοκής (Ελλήνων και ξένων συγγραφέων) για μικρότερα παιδιά όπου παιδιά 6-10 ετών μετατρέπονται σε πράκτορες και ντετέκτιβ ‘σειρών’ που λύνουν μυστήρια αλά Κλουζ. Θησαυροί, έργα τέχνης, κλοπές, αρχαιοκαπηλία είναι στην ημερήσια διάταξη. Αλλά όχι μόνο: τα παιδιά ντετέκτιβ ασχολούνται με παιδικά μυστήρια για τσίχλες, γλυκά, γάλατα, τυριά, πατίνια, θέματα που έχουν σχέση με τη δική τους καθημερινότητά τους και τις διαπροσωπικές σχέσεις της ηλικίας τους. Οι ήρωες, πάντα παιδιά και οι κακοί είναι οι άνθρωποι της γειτονιάς ή άλλα παιδιά, ενώ οι χώροι της δράσης τους είναι οικείοι (σχολείο, σπίτι, γειτονιά). Είναι γραμμένα με χιούμορ το ποίο γίνεται φορέας κοινωνικών μηνυμάτων και κριτικής για την οικογένεια, την κοινωνία, τους δασκάλους, τους ανθρώπους που είναι κοντά τους.
Η παρουσία της αστυνομίας στα μυθιστορήματα για εφήβους (βλ. Λυχναρά, Κουτσάκης, κ.ά.) είναι συστηματική, ενώ στις παιδικές ιστορίες ελάχιστη και γιατί είναι τα ίδια διαλευκάνουν τις υποθέσεις παίζοντας. Στις παιδικές ιστορίες μυστηρίου οι συγγραφείς ακολουθούν ένα από τα πιο σταθερά μοτίβα της παιδικής λογοτεχνίας: τις ζωηρές παιδικές παρέες (βλ. Ένιντ Μπλάιτον, Έριχ Καίστνερ, κ.ά.), στα μυθιστορήματα για εφήβους το πλαίσιο είναι επίσης μια νεανική ομάδα (μαθητές γυμνασίου/λυκείου) και οι ήρωες δρουν κατά κάποιο τρόπο αυτόνομα γιατί είναι σχεδόν ενήλικοι. Στα παιδικά βιβλία, οι μικροί επίδοξοι ντετέκτιβ αφενός βασίζουν τη δράση τους στη συνεργασία μεταξύ τους και αφετέρου τα μυστήρια που λύνουν στα μέτρα τους και σχεδόν ποτέ δεν κινδυνεύουν πραγματικά όπως συμβαίνει στα εφηβικά μυθιστορήματα.
***
Δύο βιβλία για τα μικρότερα παιδιά που μπορούν να διαβαστούν συνδυαστικά γιατί τολμάω να πω ότι είναι μια τέλεια εισαγωγή στην αστυνομική λογοτεχνία για λιλιπούτιους αναγνώστες!
Ευτυχία Γιαννάκη, Μυστήριο στη Λίμνη Λαμπίκο (εικ. Σοφία Τουλιάτου, Ικαρος, 2019).
Η αγαπημένη λίμνη Λαμπίκο του νησιού Πίτσι Πίτσου άδειασε! Τι κάνει λοιπόν ένας σωστός ντετέκτιβ για να διαλευκάνει το μυστήριο, είτε είναι ο Ηρακλής Πουαρώ, είτε ο  Μικρός Μπλε Πιτσιμπουίνος; Παρατηρεί, σημειώνει πληροφορίες, ψάχνει αποδείξεις, κάνει υποθέσεις, ρωτάει τους υπόπτους αν έχουν άλλοθι, συνδυάζει τα στοιχεία και το μυστήριο λύνεται! Η στρατηγική των ντετέκτιβ βήμα βήμα, γραμμένη για μικρά παιδιά από την Ευτυχία Γιαννάκη των αστυνομικών για ενήλικες και έξοχα εικονογραφημένη από τη Σοφία Τουλιάτου.
Άντζελα Κιόγκαν, Επιθεωρητής Φλόκος (εικ. Κρις Λαμ Σαμ, Πατάκης, 2019).
Είναι μια βόλτα στο μουσείο πάντοτε απολαυστική; Ναι, αλλά…. Που χάθηκε το φρύδι του ναυάρχου; Πώς βγήκε από τον πίνακα; Και τι ονειρευόταν η σαρανταποδαρούσα; Ο επιθεωρητής Φλόκος και ο Νέλσον όπως ο Σέρλοκ και ο Γουάτσον ψάχνουν το χαμένο φρύδι στην πινακοθήκη σε μια μικρή ιστορία τέχνης και μυστηρίου. Οι συγγραφείς έχουν αναμφίβολα καταπληκτικές ιδέες για να μιλήσουν στα μικρά παιδιά!
***
Μιράντα Βατικιώτη, Η Συμμορία της Μπλε Κάλτσας – Η πιο ωραία ιστορία  και Ο Βαγγέλης ζει (εικ. Δ. Κ. Πανταζής, Αίολος, 2019).
Γίνεται μια αστυνομική ιστορία να είναι ωραία; Ναι, γιατί έχει ψέματα κι αλήθειες, ερωτήματα που ξεπηδούν κάθε στιγμή, καταλήγει σε ένα δίκαιο τέλος που δείχνει τη σωστή αντιμετώπιση για τα πράγματα χωρίς διδακτισμό. Οι ωραίες αστυνομικές ιστορίες για παιδιά γράφονται σε ωραία γλώσσα-όπως μιλάμε- και τα βάζουν στη θέση των ηρώων ντετέκτιβ. Μια κλασική παρέα -αγόρια, κορίτσια, με διαφορετικές προσωπικότητες- που εξελίσσονται και δεν καθηλώνονται στον αρχικό ρόλο τους- συστήνουν τη Συμμορία της Μπλε Κάλτσας και αποφασίζουν να εκδώσουν ένα περιοδικό. Χτίζουν ένα δεντρόσπιτο στον κήπο ενός από τα παιδιά, μοιράζουν υπευθυνότητες (ρεπορτάζ, αρχισυνταξία, κλπ) και οπ! πέφτουν πάνω στο μυστήριο! Πρέπει λοιπόν να ερευνήσουν τη σκοτεινή ιστορία με τον νικητή του διαγωνισμού διηγήματος του σχολείου. Ο κλέψας του κλέψαντος στη συγγραφή! Ανάμεσα στα μικροσυμβάντα της ηλικίας τους (σχολείο, οικογένεια) η λύση του μυστηρίου είναι κάτι σαν το αλατοπίπερο που νοστιμεύει την κάθε μέρα που περνάει. Η Μιράντα Βατικιώτη ξέρει από παιδιά, δουλεύει μαζί τους, και γράφει αστυνομικά για μεγάλους. Ελπίζω πως η συμμορία της θα έχει καλό μέλλον!
***
Ευγένιος Τριβιζάς, Το κουδούνι του τρόμου (εικ. Stephen West, Ελληνικά Γράμματα, 2019).
Ο Ευγένιος Τριβιζάς ξέρει να στήνει ιστορίες και μάλιστα να γράφει παιδικά θρίλερ όπως το τελευταίο του μυθιστόρημα Το κουδούνι του τρόμου! Όλα ξεκινούν από τις αταξίες του Νικολάκη, ενός μικρού τέρατος που θυμίζει πολύ τον Μπέμπη τον αρχιλήσταρχο και τον Ανδρείο Αχιλλέα του Γρηγορίου Ξενόπουλου (εκδ. Αφοι Βλάσση, 1999). Η σκανταλιά που τον συναρπάζει είναι να χτυπάει τα κουδούνια των σπιτιών και να το σκάει. Έλα όμως που το δάχτυλό του κολλάει στο κουδούνι ενός παλιού αρχοντικού και κανείς δεν τον βοηθάει γιατί όλοι βαρέθηκαν τις αταξίες του. Μόνο που το αρχοντικό είναι το σπίτι του τρόμου που… από εκεί και πέρα ξεδιπλώνονται δυο παράλληλες τρομαχτικές ιστορίες, με ήρωα πάντα τον Νικολάκη και τους παλαβούς κυνηγούς σπανίων ζώων και του δισεκατομμυριούχου  εργοδότη τους. Δεν έχει νόημα να αποκαλύψουμε την υπόθεση παρά μόνο να πούμε ότι φαντασία του Τριβιζά δεν έχει χάσει τη φρεσκάδα της και εξακολουθεί να είναι οργιώδης, η επινοητικότητα των καταστάσεων, τα διάσπαρτα κοινωνικά σχόλια είναι γεμάτα χιούμορ. Κανείς και τίποτα δεν μένει στο απυρόβλητο σ’ αυτό το μυθιστόρημα. Χρειάζεται να προχωρήσει πολύ στην ανάγνωση ο αναγνώστης και να συνδέσει διάσπαρτα στοιχεία της ιστορίας για να καταλάβει το μήνυμα που είναι οικολογικό και αφορά την προστασία των άγριων ζώων και των ζώων υπό εξαφάνιση!
                                                             ***
Εύη Πίνη, Το μυστικό του δούλου, Συνωμοσία την Αγορά της αρχαίας Αθήνας (Πατάκης, 2019).
Επανέκδοση της ιστορίας μυστηρίου στην Αθήνα, στα τέλη του 5^ου π.Χ. αιώνα. Ο ηλικιωμένος Θρακιώτης δούλος Χυτρίων, ο μάγειρας των πρυτάνεων που εδρεύουν στη Θόλο, ανακατεύοντας υλικά στις χύτρες του και παρασκευάζοντας νοστιμιές, ανακατεύει και σερβίρει παλιές ιστορίες στο βουλευτή Καλλίμαχο που παρασύρεται από το ταλέντο του εύγλωττου μάγειρα και ψάχνει να βρει το μυστικό που κρύβει. Η συγγραφέας επιλέγει να στήσει την πλοκή μέσα σε μια αρχαία κουζίνα, γιατί όπως ξέρουμε το καλό φαγητό βοηθάει να ανοίξουν τα στόματα. Και πράγματι ανοίγουν και το μυστικό φανερώνεται! Η αρχαιολόγος Εύη Πίνη αναμετρήθηκε με μεγάλο όγκο ιστορικών πληροφοριών και τις μασκάρεψε ώστε να μην μοιάζουν με μάθημα για την καθημερινή ζωή στην αρχαία Αθήνα. Οι ήρωες του μυθιστορήματος είναι φανταστικοί, όλες οι υπόλοιπες λεπτομέρειες θα μπορούσαν να είναι υπαρκτές. Υποσημειώσεις όπου χρειάζονται περισσότερες διευκρινίσεις και ένα παράρτημα με συνοπτικές ιστορικές πληροφορίες ολοκληρώνουν το βιβλίο.
***
“Science Bob” Pflugfelder- Steve Hockensmith, Νικ και Τέσλα, Αφηνιασμένος ρομποτοστρατός (εικ. Scott Garrett, μτφρ. Κώστας Καρανικολός, Κλειδάριθμος, 2019).

image description

Ο μεγάλος Σέρβος επιστήμονας Νίκολας Τέσλα έδωσε το όνομά του στην εξαιρετικά έξυπνη σειρά Νικ και Τέσλα, των εκδ. Κλειδάριθμος. Στα μυθιστορήματα της  σειράς η επιστήμη της φυσικής γίνεται παιχνίδι και μυθιστόρημα. Μυθιστόρημα γιατί υπάρχει δράση και παιχνίδι γιατί τα μυστήρια που καλούνται να λύσουν οι ήρωες στηρίζονται σε πειράματα και κατασκευές που μπορούν οι αναγνώστες να πραγματοποιήσουν με καθημερινά υλικά.  Όπως ας πούμε να φτιάξουν ρομπότ. Συναρπαστικά βιβλία από ένα δάσκαλο επιστημονικών μαθημάτων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης κι ένα συγγραφέα αστυνομικών.
***
Και από τη λογοτεχνία στο παιχνίδι!
Sally Morgan, Οι υποθέσεις του Σέρλοκ Χολμς, (εικ. Federica Frenna, αποδ. Ειρήνη Παϊδούση, Μεταίχμιο, 2019).
Δύο τομίδια με τέσσερις ιστορίες επίλυσης μυστηρίων το καθένα στο στιλ του Σέρλοκ. Απολύτως παιδαγωγικά και καθόλου εύκολα. Δηλαδή όχι μόνο χρειάζεται να ακονίσει ο αναγνώστης την παρατηρητικότητά του, που είναι το πρώτο σε τέτοια παιχνίδια μυστηρίου, αλλά πρέπει να εκτιμήσει και να συνδυάσει στοιχεία και μικρές λεπτομέρειες ώστε να οδηγηθεί στη λύση. Ως πλοκή μας παρουσιάζεται η περιγραφή της κατάστασης, η οποία παρουσιάζει συνοπτικά τα γεγονότα. Από κει κι ύστερα ο αναγνώστης πρέπει να τη φανταστεί με τη βοήθεια πλήθους τεκμηρίων που καταθέτει ο ντετέκτιβ που ασχολείται με την υπόθεση. Ταυτόχρονα, και αβίαστα, τα παιδιά βουτούν στην κοινωνία του 19^ο αι. και βλέπουν μέσω της εικονογράφησης (για να μην πω μαθαίνουν) συνήθειες, ενδύματα, επαγγέλματα, ακόμα και την κοινωνική διαστρωμάτωση της Αγγλίας της εποχής. Φαντάζομαι ότι ευσυνείδητοι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να κάνουν υπέροχα μαθήματα ιστορίας με τούτα τα βιβλία!
Κι άλλα μυστήρια:
Γιορν Λιρ Χορστ, Επιχείρηση Αντρας με τα μαύρα, Επιχείρηση καταιγίδα,  εκδ. Κέδρος.
Φανή Τερζόγλου, Η Φρου Λαφάν στην υπηρεσία του στέμματος, εκδ. Ψυχογιός.
Γιώργος Κωνσταντινίδης-Σωτήρης Μητρούσης, Ένα μυστήριο για τον Μπούφο, (8 τίτλοι) εκδ. Μίνωας.
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ – ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ
Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ λατρεύει τις αστυνομικές ιστορίες και  περιμένει για μια ακόμα χρονιά τους φανατικούς μικρούς ντετέκτιβ στο Θέατρο Τρένο στο Ρουφ τις τέσσερις Κυριακές του Οκτωβρίου!
6/10 Μυσ-τυριο στο Όριεντ Εξπρές, του Πάνου Χριστοδούλου
13/10 Η πιο Ωραία Ιστορία, της Μιράντας Βατικιώτη
20/10 Το τηλεπαιχνίδι της συμφοράς, του Άρη Δημοκίδη
27/10  Ένα μυστήριο για τον Χταπόδιο Σέιφ, του Βαγγέλη Ηλιόπουλου