Μια βιβλιοθήκη στη Νέα Υόρκη διδάσκει δημοκρατία

Η προσφορά της «Εφ.Συν.» τα δύο επόμενα Σάββατα

 Βένα Γεωργακοπούλου

Σε εποχές που η δική μας Εθνική Βιβλιοθήκη, πανέμορφα εγκατεστημένη στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, προσπαθεί να ολοκληρώσει αλλά και να επαναπροσδιορίσει τη λειτουργία της με έναν νέο, σύγχρονο, εμπλουτισμένο ρόλο, το ντοκιμαντέρ του Φρέντερικ Γουάιζμαν «Ex Libris: New York Public Library» αποκτά για μας ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Αλλά, έτσι κι αλλιώς αυτή η ταινία του κορυφαίου, μυθικού και ακούραστου στα 89 χρόνια του Αμερικανού ντοκιμαντερίστα, από την πρώτη στιγμή που προβλήθηκε το 2017 στο 74ο Φεστιβάλ Βενετίας κερδίζοντας και το βραβείο της Fipresci, κατέλαβε μια εξέχουσα θέση στη μακριά σειρά των εμβληματικών του ντοκιμαντέρ. Πάντα είχαν έναν απολύτως καθορισμένο στόχο, την ενδελεχή έρευνα και προβολή δημόσιων θεσμών και ιδρυμάτων με μεγάλη σημασία (από ψυχιατρικά νοσοκομεία και πάρκα μέχρι την Κομεντί Φρανσέζ). Φτάνει να έχουν ταυτόχρονα μια προσφορά στους ανθρώπους, φτάνει να είναι παραδείγματα του πώς η κοινωνία μπορεί να οργανώνεται με δημοκρατικούς και ευφάνταστους τρόπους.

Και προσοχή, ο Γουάιζμαν δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική, δεν προβάλλει ποτέ μια ιδεολογία, δεν κάνει κήρυγμα ή ακτιβισμό. Τι ανάγκη, όμως, τα έχει όλα αυτά, όταν αναβλύζουν πάντα από τη μεγάλη οθόνη τα πιο χειροπιαστά παραδείγματα ανθρώπινου μεγαλείου, κοινωνικής παρέμβασης και δημοκρατίας; «Η βιβλιοθήκη είναι ο πιο δημοκρατικός απ’ όλους τους θεσμούς», εξηγεί ο σκηνοθέτης.

«Ολοι είναι ευπρόσδεκτοι. Ολες οι φυλές, οι εθνικότητες και οι κοινωνικές τάξεις συμμετέχουν ενεργά στη ζωή της βιβλιοθήκης». Ειδικά της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης. Θα γίνει ολοφάνερο σε όσους απολαύσουν το «Ex Libris» επί δύο συνεχή Σάββατα (στις 31 Αυγούστου και στις 7 Σεπτεμβρίου) αγοράζοντας την «Εφημερίδα των Συντακτών» μαζί με την τόσο ξεχωριστή προσφορά της.

Η μεγάλη διάρκεια του ντοκιμαντέρ (τρεις ώρες και δεκαεφτά λεπτά) ευθύνεται για το μοίρασμά του σε δύο dvd, αλλά όσοι το έχουν ήδη δει (προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης του 2018) ξέρουν ότι ρουφιέται, σαν να μη μιλάει για έναν θεσμό ιστορίας ενός αιώνα και πάνω (ιδρύθηκε το 1895), που το κεντρικό του επιβλητικό κτίριο στο Bryant Park του Μανχάταν φυλάσσεται από δύο μαρμάρινα λιοντάρια, που διαθέτει 53 εκατομμύρια βιβλία και εξαπλώνεται σε 92 (!) διαφορετικούς χώρους και παραρτήματα εξυπηρετώντας πάνω από 3,5 εκατ. Νεοϋορκέζους στο Μανχάταν, το Μπρονξ και το Στάτεν Αϊλαντ.

Είναι η μαγική ματιά του Φρέντερικ Γουάιζμαν που κάνει τη διαφορά. Για μία ακόμα φορά, σαν να εκπλήσσεται και ο ίδιος με ό,τι ανακαλύπτει, κι ας μην υπάρχει ούτε η φωνή του ούτε η παρουσία του στην ταινία ούτε αφηγήσεις ούτε σχόλια ούτε συνεντεύξεις ούτε τίποτα, αφήνει την κάμερα και τον θεατή να ζει κυριολεκτικά μέσα στη βιβλιοθήκη και στις άπειρες ζωές της.

Διότι αυτός ο τεράστιος ιδιωτικός, ανεξάρτητος από την κυβέρνηση οργανισμός, η δεύτερη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη των ΗΠΑ (μετά του Κογκρέσου), που ζει αποκλειστικά από τις δωρεές φιλάνθρωπων πάμπλουτων Αμερικανών και κάποια κρατικά κονδύλια, με προϋπολογισμό πάνω από 300 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο, δεν απευθύνεται μόνο σε λόγιους, ερευνητές, φοιτητές, μανιακούς της γνώσης.

Το ντοκιμαντέρ του Γουάιζμαν, σαν μια σειρά από ταινιούλες μικρού μήκους, καταγράφει τον έναν μετά τον άλλο τους κόσμους της, εστιάζοντας συνήθως σε πρόσωπα. Στις συνεδριάσεις του διοικητικού της συμβουλίου -καμιά σχέση με γραφειοκράτες-, που έχει πολλά να λύσει, το μέλλον να σχεδιάσει (ας πούμε, τι θα γίνει με τα e-books;), αλλά και να αποφασίσει με ποιο διακριτικό και ανθρωπιστικό τρόπο θα λύσει τις ενδεχόμενες «εισβολές» αστέγων σε κάποια απομονωμένα κτίρια.

Στις ομιλίες και «εκδηλώσεις» με διασημότητες (την Πάτι Σμιθ, τον Ρίτσαρντ Ντόκινς, τον Ελβις Κοστέλο). Στα αναγνωστήρια, τα γραφεία, τις αποθήκες. Στα παιδιά που παίζουν μαθαίνοντας. Στους μετανάστες και πρόσφυγες που αναζητούν εκπαιδευτικό υλικό που θα διευκολύνει την ένταξή τους σε μια πολυεθνική, πολυπολιτισμική μεγαλούπολη, που θα τους βοηθήσει, ίσως, να περάσουν με επιτυχία κάποια συνέντευξη για δουλειά, νιώθοντας προστατευμένοι και καλοδεχούμενοι. Στους τυφλούς που συμμετέχουν σε μαθήματα του συστήματος Braille.

Ο Φρέντερικ Γουάιζμαν γύρισε την ταινία πριν εκλεγεί ο Τραμπ. Οταν, όμως, κατάλαβε ότι το «Εx Libris» άρχισε να παίρνει στα μάτια των συμπατριωτών του μια αγωνιστική διάσταση, παραδέχτηκε: «Ο Τραμπ μετέτρεψε την ταινία μου σε πολιτική, γιατί αντιπροσωπεύει, στο μυαλό μου, όλα αυτά στα οποία δεν πιστεύει, δεν καταλαβαίνει. Μια βιβλιοθήκη δεν επιτρέπει διακρίσεις, δεν είναι εναντίον των μεταναστών, δεν πολεμά την ελεύθερη πρόσβαση όλων στην υγεία, δεν κόβει τα κονδύλια για την εκπαίδευση και την επιστήμη».

ΤΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ  ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΜΑΘΕΙΣ
Φυσικά, προτρέπουμε τους  φίλους και τις φίλες να το προμηθευτούν 
με την ελληνική μετάφραση στην εξαιρετική , όπως πάντα έκδοση του Σαββάτου