Στο περιγιάλι το ιδιωτικό

Βαρβάρα Παπαδοπούλου*

Εναν χρόνο πριν πεθάνει, ο σπουδαίος Αουγκούστο Μποάλ, θεμελιωτής του «θεάτρου των καταπιεσμένων», προσκλήθηκε να κάνει ένα εργαστήριο στο πλαίσιο της 5ης Μπιενάλε του Βερολίνου. Στο θεατρικό αυτό είδος οι συντελεστές αναπαριστούν μια ιστορία καταπίεσης μέσα από χαρακτήρες-κλειδιά, θέτοντας το κύριο θέμα. Ακολούθως σταματούν και το κοινό προτείνει τις διαφορετικές πιθανές εξελίξεις της υπόθεσης τις οποίες αναπαριστούν οι ηθοποιοί προς επίτευξη της θεατρικής «κάθαρσης».

Στο κλείσιμο του εργαστηρίου, οι τρεις-τέσσερις ομάδες των συμμετεχόντων παρουσίασαν δημόσια ισάριθμες ιστορίες καταπίεσης αναδεικνύοντας αντίστοιχα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Το κοινό θα διάλεγε την ομάδα με το πιο φλέγον θέμα και πάνω σε αυτό θα χτιζόταν η υπόλοιπη παράσταση. Με εντυπωσίασε ότι το κοινό του Βερολίνου, εν έτει 2008, σχεδόν ομόφωνα διάλεξε την ομάδα που αναδείκνυε το ζήτημα του δημόσιου χώρου μέσα από μια ιστορία για πρόσβαση στον δημόσιο αιγιαλό την οποία έκλεινε αυθαίρετα ένας ιδιώτης επιχειρηματίας.

Η σύγκρουση ατομικού και δημόσιου συμφέροντος είναι αναπόφευκτο μέρος της πραγματικότητας του καπιταλιστικού κόσμου. Εχει γεννήσει κινήματα, έχει ανοίξει τον δρόμο για τη νομική κατοχύρωση των δημόσιων αγαθών. Τι γίνεται, όμως, όταν η νομοθεσία υπάρχει αλλά απουσιάζουν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί που δίνουν σάρκα και οστά στον νόμο;

Καλοκαίρι του 2019, σε μια χώρα με τεράστιο για το μέγεθός της αρχιπέλαγος και συνολική ακτογραμμή, μοιάζει να μην ερεθίζει τα αντανακλαστικά της κοινωνίας η καταπάτηση των αιγιαλών. Πρόσφατο το παράδειγμα της νήσου Γραμβούσας, νότια της Αμοργού. Σε έναν παράδεισο, προστατευόμενο ως ζώνη Natura, με σαφώς περιγεγραμμένες από σχετικό ΦΕΚ τις νόμιμες δραστηριότητες που μπορούν να ασκηθούν, ιδιώτης έχει εγκαταστήσει ξαπλώστρες και ομπρέλες και ανενόχλητος κερδοσκοπεί.

Η διαμαρτυρία και η κινητοποίηση κατοίκων και φίλων του νησιού -στην πλειονότητά τους μη ντόπιων- δεν έχει ευαισθητοποιήσει τη δημοτική αρχή, η οποία επιλέγει να μην αντιμετωπίσει το θέμα ως προτεραιότητα, υπό το πρόσχημα ότι κατά τον νόμο δεν υποχρεούται να το φέρει στο δημοτικό συμβούλιο. Την ίδια ώρα περισσή είναι η σπουδή δίωξης των λιγοστών ελεύθερων κατασκηνωτών σε απομακρυσμένες παραλίες της Αμοργού, δίνοντας το στίγμα των πραγματικών προτεραιοτήτων των τοπικών αρχών.

Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στο όποιο κέρδος ενός ιδιώτη μέσα στη σύντομη τοπική τουριστική σεζόν. Το μείζον ζήτημα είναι η εξοικείωση με την αυθαιρεσία που προκύπτει όταν αυτή δεν πατάσσεται έγκαιρα, η ολοένα και αυξανόμενη ανοχή στον περιορισμό του δημόσιου αγαθού, ο οποίος σταδιακά περιπίπτει στη σφαίρα του αυτονόητου.

Ο λόγος δεν αφορά, απλά, την παρθένα παραλία της Γραμβούσας, αλλά τον δημόσιο χώρο συνολικότερα, η προάσπιση του οποίου είναι ζήτημα καίριο της δημοκρατίας. Οι δεσμοί κοινότητας των μικρών κοινωνιών, με όλο τον θαυμαστό πολιτισμό σχέσεων που έχουν παραγάγει μέσα στον χρόνο, ενίοτε ευνοούν τη συνενοχή και την ανοχή προς την ανομία. Σε μείζονος σημασίας ζητήματα ωστόσο, όπως αυτό του δημόσιου χώρου ή της προστασίας του περιβάλλοντος, δεν υπάρχει περιθώριο για παζάρια.

*Καλλιτέχνις, ακτιβίστρια