ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΓΟΗΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΣΤΙΣ ΜΑΖΕΣ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΩΜΑ

ΜΑΡΚΕΤΟΣ ΝΙΚΟΣ
Τιμή Έκδοσης
€14.84





Η επανεμφάνιση ακροδεξιών και φασιστικών κομμάτων στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ και η επιρροή που έχει στις μέρες μας η φασιστική ρητορεία, μας καλεί εκ νέου να κατανοήσουμε το φαινόμενο.
Πώς μέσα στον ανθρώπινο ψυχισμό καρποφορεί το φασιστικό κήρυγμα και ποιες είναι οι ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις της καταπίεσης, της βίας και της τρομοκρατίας που ασκεί ένα φασιστικό καθεστώς, όπως φάνηκε και από τα ιστορικά παραδείγματα του 20ού αιώνα;
Σήμερα απέναντι στην ανθρωπότητα βρίσκεται ένα παντοδύναμο σύστημα, αυτό που είναι οι παγκόσμιες αγορές και οι νόμοι τους και ο μέσος άνθρωπος πείθεται ότι δεν μπορεί να εναντιωθεί σ' αυτές, ούτε να αξιώσει τίποτα περισσότερο, πέρα από αυτό που του υπαγορεύουν τα ΜΜΕ και ο φόβος του οικονομικού αφανισμού. Όταν ο φόβος πάρει διαστάσεις απειλής αφανισμού, ή κατακερματισμού, ιδιαίτερες ψυχολογικές διεργασίες συντελούνται σε ασυνείδητο επίπεδο. Οι φόβοι του παρόντος ξυπνούν φόβους της πρώιμης παιδικής ηλικίας και ενεργοποιούνται οι ίδιοι μηχανισμοί που ενεργοποιήθηκαν από το πρώιμο και ανώριμο Εγώ για την ανακούφιση του βρέφους. Ο ενήλικος, υπό τα κράτος μιας θανάσιμης απειλής, αντιδρά ενστιχτώδικα. Παλινδρομεί σε προγενέστερα στάδια της ψυχολογικής του ανάπτυξης.
Σε έντονα ψυχοπιεστικές καταστάσεις, όπου ο φόβος περιπλέκεται με θυμό, οργή, μίσος, ματαίωση, ταπείνωση, εξάρτηση, μπορεί να υπαναχωρήσουν οι ώριμοι τρόποι διαχείρισης τέτοιων συναισθηματικών καταστάσεων και αναλαμβάνουν δράση αρχαϊκοί μηχανισμοί. Οι αντιδράσεις και οι πράξεις του υποκειμένου, δεν υπόκεινται πλέον σε συνειδητή επεξεργασία, αλλά υπαγορεύονται από το ασυνείδητο και γι' αυτό φαίνονται παράλογες. Η φασιστική προπαγάνδα αξιοποιεί και χειραγωγεί το ασυνείδητο, απαντώντας με απλό τρόπο σε αρχαϊκές ανάγκες. Αυτούς τους μηχανισμούς επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει το παρόν δοκίμιο, για να νοηματοδοτήσουμε την βία των φασιστικών ομάδων, τον ρατσισμό, την συμπεριφορά του οπαδού, την λατρεία στον ηγέτη, ή την παθητική συναίνεση και υποταγή στο φασιστικό κράτος και την στροφή προς τον μυστικισμό.

Περιεχόμενα

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΙΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΗ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
2 ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
3 ΤΟ PATTERN ΤΗΣ ΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ
4 ΑΝΔΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΑΣΙΣΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
5 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑ! ΦΑΣΙΣΜΟΣ
6 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΤΗΤΑ
7 ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
8 ΥΠΟΤΑΓΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
9 ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΑΣΙΣΜΟΣ
10 ΜΙΣΟΣ ΚΑΙ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ
11 ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΣΑΝ ΕΣΧΑΤΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑΣ
12 ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΦΑΣΙΣΜΟΣ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΟΡΩΝ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
****************************************

Από την παρουσίαση του βιβλίου του ΝΙΚΟΥ ΜΑΡΚΕΤΟΥ "ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ" στο ΑΕΤΟΠΟΥΛΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ του ΔΗΜΟΥ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ.
Οι ομιλίες:
α/ του ψυχιάτρου Νίκου Μαρκέτου
β/ του ιστορικού Σπύρου Μαρκέτου
γ/του ψυχιάτρου Δημήτρη Πλουμπίδη
δ/ του πολιτικού ακτιβιστή του ΣΥΡΙΖΑ Πάνου Λάμπρου
 

****************************************

Ψυχολογία του Φασισμού

Ο Παναγιώτης Πούτος γράφει, στο dimartblog.com,  για το βιβλίου του ψυχιάτρου Νίκου Μαρκέτου Ψυχολογία του Φασισμού: Διερεύνηση της διείσδυσης και της επιρροής του φασισμού στο κοινωνικό σώμα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κοροντζή.

---

* * *
Στις Βάκχες του Ευριπίδη η ομάδα των μαινάδων διαμελίζει τον βασιλιά Πενθέα. Η μητέρα του, η Αγαύη, δεν τον αναγνωρίζει και μεταφέρει θριαμβευτικά το κεφάλι του, πιστεύοντας πως είναι το κεφάλι ενός λιονταριού. Αυτή η ομάδα των μαινόμενων γυναικών παρουσιάζεται ως το πρότυπο της φασιστικής ομάδας στο βιβλίο Ψυχολογία του Φασισμού του ψυχιάτρου Νίκου Μαρκέτου: σε αυτές τις ομάδες το Εγώ εκμηδενίζεται, οι ανθρώπινες σχέσεις εκτός της ομάδας εξαφανίζονται και κατά συνέπεια η ανθρώπινη ιδιότητα του Άλλου εξαλείφεται.

Το βιβλίο κυκλοφορεί σε περίοδο κατά την οποία η εκλογική άνοδος της Ακροδεξιάς προβληματίζει ακόμα πιο έντονα από ό,τι πριν δύο δεκαετίες. Ως μελέτη του φασισμού αποτελεί διεξοδική παρουσίαση της ψυχολογικής βάσης του φαινομένου. Από τον πρόλογο ο συγγραφέας περιγράφει τη στροφή του ατόμου προς τον φασισμό ως παλινδρόμηση σε προγενέστερα στάδια της ψυχολογικής του ανάπτυξης, όπου ενεργοποιούνται οι ίδιοι μηχανισμοί άμυνας στους οποίους κατέφευγε το ανώριμο και πρώιμο Εγώ: «ο φασισμός αξιοποιεί και χειραγωγεί το ασυνείδητο απαντώντας με απλό τρόπο σε αρχαϊκές ανάγκες».

Στα εισαγωγικά κεφάλαια, εκτός από την παρουσίαση του ιστορικού και πολιτικού πλαισίου, επιχειρείται η σύνδεση με την ψυχολογία. Στο κεφάλαιο σχετικά με την ιδεολογία και την πολιτική τονίζεται η συγχώνευση θρησκείας και ιδεολογίας και η χρήση των τελετουργιών ως ιεροποιημένων πολιτικών πράξεων. Στο κεφάλαιο σχετικά με την προπαγάνδα περιγράφονται λειτουργίες που ενισχύουν την ένταξη των ατόμων σε φασιστικές ομάδες: το άτομο γοητεύεται από τη φαντασιακή συμμετοχή στο συλλογικό ναρκισσισμό και η μάζα τού επιτρέπει να βγάλει τα απωθημένα ένστικτά του, ενώ μέσω της εξιδανίκευσης το ανέφικτο ιδεώδες Εγώ τού κάθε μέλους υποκαθίσταται από τον Ηγέτη.

Η περιγραφή των παραπάνω ψυχολογικών μηχανισμών κάνει σαφές πως ο φασισμός δεν είναι ένα μοναδικό φαινόμενο που εμφανίστηκε στον Μεσοπόλεμο, αλλά μία κατάσταση στην οποία μπορούμε να βρεθούμε ξανά, αν την ευνοήσουν οι συνθήκες. Η υπεροχή που προσφέρει η φασιστική ομάδα θα είναι πάντοτε ένα μέσο επιβεβαίωσης του ανδρισμού «που αποδυναμώνεται από τις κοινωνικές ταπεινώσεις και την ανατροπή των στερεοτύπων των φύλων». Η ματαίωση της ζωής, οι απειλές που βιώνουν τα άτομα, θα τροφοδοτούν πάντοτε τη ναρκισσιστική οργή αυτών των ομάδων, η οποία λειτουργεί ως ένας τρόπος απομάκρυνσης του τραυματικού πόνου. Η ταύτιση με κάποια ιδέα (όπως το Έθνος) πάντοτε θα «αποτελεί μια λύση, αν το επιμέρους έργο της ταυτότητας φαίνεται πολύ περίπλοκο».

Η προσέγγιση της ψυχολογικής βάσης του φασισμού βοηθά στην βαθύτερη κατανόηση του φαινομένου και μέσω αυτής ο συγγραφέας επιστρέφει στην ιστορική, κοινωνική και πολιτική του διάσταση: «Οι άνθρωποι είναι πολύ πιο πιθανό να υιοθετήσουν ακραία κοινωνικά συστήματα, όταν οι δικές τους ομάδες έχουν αποτύχει και όταν φαίνεται να χρειάζονται αυταρχικούς ηγέτες για να βάλουν τάξη […] τα θεμέλια των αυταρχικών ομάδων συχνά βασίζονται στην αποτυχία των πιο δημοκρατικών. Η συστημική άποψη βλέπει τους ανθρώπινους χαρακτήρες σαν λειτουργίες στις σχέσεις. Όπως κάθε σύστημα γεννά τα θεμελιακά στοιχεία που θα το αναπαραγάγουν, έτσι και το σημερινό σύστημα των σχέσεων εκμετάλλευσης και εξουσίας γεννά αυταρχικούς και υποτακτικούς, θηρευτές και θηράματα».