Επτασφράγιστο μυστικό η νομική γνωμοδότηση που πυροδότησε το κλείσιμο των ελληνικών τραπεζών

Του δρος Μιχάλη Ι. Σημαντήρα

---

H αντανάκλαση της θεσμικής αδιαφάνειας της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Στις 28 Iουνίου 2015 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προκειμένου να εκβιάσει την ελληνική κυβέρνηση και την ετυμηγορία του ελληνικού λαού ενόψει του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου αποφάσισε να διακόψει τον Μηχανισμό Εκτακτης Ρευστότητας [Emergency Liquitity Assistance (ELA)] προς τις ελληνικές τράπεζες, παρά την αντίδραση του τότε πρωθυπουργού της Γαλλίας Μανουέλ Βαλς – απόφαση που εξανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση να κηρύξει αυθημερόν τραπεζική αργία (έως 20 Ιουλίου) και την επομένη να επιβάλει περιορισμούς στις τραπεζικές συναλλαγές (capital controls), με ανυπολόγιστο κόστος για την ελληνική οικονομία.

Δεδομένου ότι τότε ο κ. Ντράγκι παρέκαμψε τις νομικές υπηρεσίες της ΕΚΤ αναθέτοντας, επί πληρωμή, τη σύνταξη της απαιτούμενης νομικής γνωμοδότησης σε ιδιωτική νομική εταιρεία, όπως επίσης η εμμονή του να μη δημοσιοποιήσει το περιεχόμενό της, παρά τις επίπονες προσπάθειες του Γιάνη Βαρουφάκη και του Γερμανού ευρωβουλευτή Φάμπιο Ντε Μάσι και τη συμπαράσταση ειδικών και προσωπικοτήτων, όπως παραθέτω παρακάτω, ενισχύουν τις αμφιβολίες περί νομιμότητας της ανωτέρω απόφασης της ΕΚΤ.

Τον Ιούλιο του 2015 οι Γιάνης Βαρουφάκης και Φάμπιο ντε Μάσι ζήτησαν αντίγραφο της νομικής γνωμοδότησης από τον κ. Ντράγκι, δεδομένου ότι συντάχθηκε με χρήματα των Ευρωπαίων πολιτών για να ρίξει φως στη νομιμότητα μιας τόσο κρίσιμης απόφασης που θέτει ερωτήματα για την πολιτική ανεξαρτησία της ΕΚΤ και για το κατά πόσον η λαϊκή κυριαρχία χωρών σε «πρόγραμμα» είναι συμβατή με τη δυνατότητα της ΕΚΤ να κλείνει τις τράπεζές τους, όταν οι κυβερνήσεις τους δεν «συμμορφώνονται» με τις επιταγές της.

Ο κ. Ντράγκι απάντησε εγγράφως ότι αρνείται να δημοσιοποιήσει την εν λόγω νομική γνωμοδότηση, επικαλούμενος την «υποχρέωσή του να προστατεύσει» την εμπιστευτικότητα της γνωμοδότησης της ιδιωτικής νομικής εταιρείας.

Με την παραλαβή της άρνησης του κ. Ντράγκι ανέθεσαν οι Γιάνης Βαρουφάκης και Φάμπιο ντε Μάσι στον έγκριτο καθηγητή Δημόσιου, Ευρωπαϊκού & Διεθνούς Δικαίου Ανδρέα Φίσερ-Λεσκάνο (Πανεπιστήμιο Βρέμης, Γερμανία) να παράσχει νομική γνωμοδότηση με το εξής ερώτημα: «Δικαιολογείται νομικά η άρνηση του κ. Ντράγκι να δημοσιοποιήσει τη νομική γνωμοδότηση περί της νομιμότητας των αποφάσεων της ΕΚΤ που προκάλεσαν το κλείσιμο των ελληνικών τραπεζών;».

Η γνωμοδότηση του καθηγητή Φίσερ-Λεσκάνο ήταν κατηγορηματική: «Η ΕΚΤ δεν διαθέτει νομικά επιχειρήματα ώστε να μπορεί να αρνηθεί τη δημοσιοποίηση των γνωμοδοτήσεων που ζήτησε σχετικά με τις ενέργειές της και, συνεπώς, η άρνηση του κ. Ντράγκι παραβιάζει τις αρχές διαφάνειας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και το δικαίωμα των πολιτών στην ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφόρηση (freedom of information)».

Βάσει της γνωμοδότησης του καθηγητή Φίσερ-Λεσκάνο, οι Γιάνης Βαρουφάκης και Φάμπιο ντε Μάσι συγκέντρωσαν σε πανευρωπαϊκή καμπάνια πάνω από 30 χιλιάδες υπογραφές με βάση τις οποίες υπέβαλαν επίσημο αίτημα (mass freedom of information request) προς τον πρόεδρο της ΕΚΤ για δημοσιοποίηση της σχετικής νομικής γνωμοδότησης.

Το αίτημα προσυπέγραψαν ο Μπενουά Αμόν (υποψήφιος τότε του Σοσιαλιστικού Κόμματος για τη γαλλική προεδρία), η καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών Γκεζίνε Σβαν [υποψήφια του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας (SPD) για την προεδρία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (2004 & 2009), πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Βιαντρίνα, Φρανκφούρτη/Οντερ, Γερμανία (1999-2008), πρόεδρος της Σχολής Διακυβέρνησης (2009-2014) & Πλατφόρμας Διακυβέρνησης, Χούμπολντ-Βιαντρίνα, Βερολίνο (από το 2014)] και η Κάτια Κίπινγκ [συμπρόεδρος του Κόμματος της γερμανικής Αριστεράς (DΙΕ LΙΝΚΕ)]. Επίσης, τη συνυπέγραψαν διακεκριμένοι καθηγητές γερμανικών, βρετανικών και αμερικάνικων πανεπιστημίων.

Η απάντηση της ΕΚΤ ήταν για ακόμα μία φορά αρνητική. Οι Γιάνης Βαρουφάκης και Φάμπιο ντε Μάσι απευθύνθηκαν πλέον στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΔΕΕ). Στις 12 Μαρτίου 2019 απεφάνθησαν οι τρεις δικαστές του ως εξής: «Αντίθετα με την άποψη των εναγόντων, η ΕΚΤ δικαιολογημένα έλαβε υπ’ όψιν της τον υποθετικό αντίκτυπο που θα είχε η κοινοποίηση της γνωμοδότησης στον χώρο σκέψης της [“its space to think”] το 2015 αλλά και μετά το 2015».

Με βάση την ανωτέρω απόφαση οι πολίτες δεν δικαιούνται να μάθουν αν η ΕΚΤ έπραξε νόμιμα προκαλώντας το κλείσιμο των ελληνικών τραπεζών στις 28 Ιουνίου 2015. Επειδή, μια τέτοια κοινοποίηση «θα περιόριζε τη δυνατότητα της ΕΚΤ να διατηρεί ικανό χώρο σκέψης».

Οι τρεις δικαστές του ΔΕΕ αποδέχθηκαν πλήρως το σαθρό σκεπτικό της ΕΚΤ, χωρίς την παραμικρή νομική αιτιολόγηση. Το επιχείρημα ότι, εάν οι Ευρωπαίοι πολίτες διάβαζαν τη νομική γνωμοδότηση, την οποία αυτοί πλήρωσαν, περί της νομιμότητας των πράξεων της ΕΚΤ, θα περιοριζόταν η δυνατότητα της ΕΚΤ να (συν-)σκέφτεται, δεν μπορεί να πείσει ούτε καν τους πλέον καλοπροαίρετους. Οι ενάγοντες Γιάνης Βαρουφάκης και Φάμπιο ντε Μάσι άσκησαν έφεση στο αρμόδιο δικαστήριο και αναμένεται η εκδίκασή της.

Η 28η Ιουνίου 2015 επιβεβαίωσε την τερατώδη και ανάρμοστη ισχύ της ΕΚΤ και τον εκβιασμό της ευρωζώνης ευρύτερα επί της δημοκρατικά εκλεγμένης ελληνικής κυβέρνησης.

Η αδιαφανής λειτουργία της ΕΚΤ από μη εκλεγμένους κεντρικούς τραπεζίτες που συσκέπτονται και αποφασίζουν τη λήψη αυθαίρετων μέτρων για έναν ολόκληρο λαό κεκλεισμένων των θυρών, προκαλώντας το άδικο κλείσιμο των τραπεζών ενός κράτους-μέλους, πλήττει τη δημοκρατία και απαξιώνει την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Η συνέχιση της θεσμικής αδιαφάνειας, της μη λογοδοσίας και γενικά του δημοκρατικού ελλείμματος στους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι βασικά προβλήματα που θα κρίνουν το μέλλον της.

epistoles@efsyn.gr