Ο Καζαντζάκης, ο Βάρναλης και το ΚΚΕ

Εύα Νικολαΐδου

efsyn.gr

---

Έλλη Αλεξίου, Εύα Νικολαΐδου στην ΕΡΤ , 1983

«Εκμυστηρεύσεις της Έλλης Αλεξίου»

Την Έλλη Αλεξίου, αυτή τη σπουδαία συγγραφέα, δημοσιογράφο και παιδαγωγό, είχα την τύχη να τη γνωρίσω από κοντά. Να συνομιλήσω μαζί της. Να θαυμάσω το λαμπερό πνεύμα της. Την κοριτσίστικη διάθεσή της ακόμα και στα 90. Να με γεμίσουν με ζεστασιά οι συμβουλές της.

Από τις εξομολογήσεις της σε κάθε συνάντησή μας, ένιωθα ότι αποκρυσταλλώνονταν μέσα μου οι αγώνες της, η σπουδαία διαδρομή της ζωής της, η αγάπη της για τον συνάνθρωπο και την εκπαίδευση, που την υπηρέτησε επί 40 χρόνια. Έζησε δίπλα στον Νίκο Καζαντζάκη από παιδί, γιατί δεν τους ένωνε μόνο η φιλία αλλά και η συγγένεια, καθώς ο πρώτος του γάμος ήταν με την αδελφή της τη Γαλάτεια.

Ο Νίκος Καζαντζάκης γέμιζε την οικογενειακή ατμόσφαιρα των παιδικών και νεανικών της χρόνων. Συζητούσαν πάντα για τις ψυχικές του ιδιότητες, τις ανατάσεις και τις πτώσεις της ζωής του. «Σ’ όλη του τη ζωή -λέει η Έλλη Αλεξίου- αντιπαθούσε τους αδύνατους και ελκυόταν προς τους δυνατούς. Δεν μπορούσε ν’ αντικρίσει τους θανάτους. Σε κανέναν αγαπημένο του δεν παρευρέθηκε όταν πέθανε. Ο Νίκος δεν ήτανε ούτε φίλος ούτε εχθρός. Γιατί και φίλος να είσαι και εχθρός πρέπει να διαθέσεις χρόνο. Ήταν ένας άνθρωπος αμέτοχος, κλεισμένος σ’ έναν πύργο ατομικό, των ατομικών του ενδιαφερόντων. Ο Νίκος ήταν μεγάλων οριζόντων συγγραφέας και οραματιστής. Οι φιλοσοφίες, που τις είχε ξεσκονίσει, δεν τον ικανοποιούσαν, διότι καταλάβαινε ότι για να δοθεί σε μια ιδέα, πρέπει αυτή να είναι υψηλή. Ταν μια ιδέα είναι της ζωής παρηγορητική, αυτό το θεωρεί πτωχοπροδρομισμό».

Ο έρωτας είναι ένα από τα ωραιότερα αισθήματα του ανθρώπου. Δεν είναι απλώς ένα γέμισμα ζωής, αλλά είναι και μια μέθοδος ζωής, είναι είδος κινητήριας δύναμης

Πρώτο της ερωτικό σκίρτημα στα 17 της ο ποιητής Κώστας Βάρναλης και τελευταίο στα 90 της ο Νίκος Βαρδιάμπασης. Για τον Κώστα Βάρναλη θυμάται: «Δεν υπήρχε μεταξύ μας θάρρος. Εγώ τουλάχιστον ήμουνα διαρκώς σε μια ταραχή, σε μια σεμνή, αμίλητη ταραχή. Τότε τα ήθη και έθιμα ήταν εντελώς διαφορετικά. Αν μου λέγανε “Πώς περάσατε με τον Κώστα Βάρναλη οσάκις ήσασταν μαζί;” Σιωπή! Δεν μιλάγαμε. Ημασταν και οι δύο συγκινημένοι. Ενα ποίημά του, το “Ενας-Ολοι”, το είχε γράψει για μένα. Ήταν ένας απλός άνθρωπος του λαού. Εν τη μεγάλη του σκέψη ήταν απλός. Ο Καζαντζάκης δεν εκτιμούσε τους αμόρφωτους ανθρώπους, ο Βάρναλης τους λυπότανε. Μέσα του γινόταν μια διαδικασία συμπόνιας. Στα έργα του ποτέ δεν αναζήτησε το ωραίο μόνο για το ωραίο. Μέσα στα δημιουργήματά του βρήκαν θέση κι απαράμιλλη έκφραση όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα, οι πόθοι και οι ελπίδες του κόσμου».

Σύντροφος της ζωής της ήταν ο Βάσος Δασκαλάκης, που τον παντρεύτηκε το 1920. «Ο Βάσος», λέει, «ήταν εγωιστής. Ομως, κι αν τον ενοχλούσε κάτι, δεν το εξέφραζε. Ζήλευε τ’ αδέλφια μου. Δεν ήθελε να μειώνεται στο περιβάλλον. Μετά τον χωρισμό μας έγραψε ένα διήγημα, το “Ένα ασήμαντο επεισόδιο”, που πήρε άριστες κριτικές».

Στη δύση της ζωής της λάτρευε, θαύμαζε υπερβολικά τον Νίκο Βαρδιάμπαση. Τον γνώρισε από μια εκπομπή που είχε στο ραδιόφωνο, για την «Ιστορία μιας λέξης». Μαγεύτηκε από τη φωνή, το πνεύμα, τις γνώσεις του και τον καλούσε τακτικά στο σπίτι της για συντροφιά. «Εγώ», μου έλεγε, «ζω τώρα τον ρομαντικό έρωτα. Ο έρωτας είναι ένα από τα ωραιότερα αισθήματα του ανθρώπου. Δεν είναι απλώς ένα γέμισμα ζωής, αλλά είναι και μια μέθοδος ζωής, είναι είδος κινητήριας δύναμης».

Είχε το χάρισμα να γίνεται αγαπητή απ’ όλες τις ηλικίες. Ενα απόγευμα, στο σπίτι της, Θεσπρωτέως 1 (πάροδος της λεωφόρου Αλεξάνδρας), την επισκέφθηκαν παιδάκια του Δημοτικού για να τη γνωρίσουν επειδή διδάσκονται στα σχολεία μερικά βιβλία της. Κουβέντιαζε μαζί τους σαν να είχε κοντά της ώριμους ανθρώπους και τόνισε στα παιδιά ότι ποτέ δεν τιμώρησε, στη διάρκεια της θητείας της ως δασκάλα, κανέναν μαθητή.

Η γνώμη της για την τιμωρία ως μέσο παραδειγματισμού ήταν η ακόλουθη: « Απ’ ό,τι έχω μελετήσει σε βιβλία παιδαγωγικής, δεν μπόρεσα ποτέ να βρω ούτε το όνομα αυτού του σπουδαίου εφευρέτη, ούτε και τα επιχειρήματα που θα ήταν ικανά να με πείσουν για το ορθό του μέτρου. Η δική μου πείρα λέει πως όσο ένα παιδί είναι δυσμεταχείριστο τόσο πιο πολύ πρέπει να το 'χω κοντά μου. Εκτός πια κι αν διορίζεται κανείς εκπαιδευτικός μόνο για να εξασφαλίσει έναν μισθό».

Το σπίτι της θύμιζε μουσείο. Προσωπικά της αντικείμενα, χειρόγραφα, ενθύμια από διάφορες χώρες, δώρα από φίλους, το πιάνο της και κορνιζαρισμένα ποιήματα που αγάπησε. Ήθελαν να τη γνωρίσουν και γνωστοί ηθοποιοί, οι οποίοι υποδύονταν ρόλους σχετικούς με την εκπαίδευση, μεταξύ αυτών τακτικά την έβλεπε η Έλλη Λαμπέτη. Γνωστό κέρασμα, όταν την επισκεπτόσουν, το λικέρ «Γαλάτεια», που το έφτιαχνε η ίδια αυτοσχεδιάζοντας με κρητική ρακή και λεμόνι. Πίστευε στην ανθρώπινη αξία. Δεν ανήκε στο ΚΚΕ για να καρπωθεί ή να αναδειχθεί μέσα από αυτό. Όταν ορκιζόταν, έλεγε «Στον λόγο της κομματικής μου τιμής».

Στο βιβλίο «Εκμυστηρεύσεις της Έλλης Αλεξίου», που επανεκδόθηκε το 2019 από τη «Σύγχρονη Εποχή», περιλαμβάνονται όλες οι συνομιλίες μας τα τελευταία χρόνια της ζωής της, συγκεντρωμένες όλες σε κασέτες μαγνητοφώνου που κάθε φορά, όταν ακούω τη φωνή της αναλλοίωτη, νιώθω την παρουσία της δίπλα μου.

Το ενδιαφέρον στο βιβλίο αυτό κερδίζει η σελίδα με το κομματικό της βιβλιάριο και η ταυτότητα της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, τα οποία χάρισε στο ΚΚΕ η ανιψιά της, Μελίνα Σιδηροπούλου, στο 5ο Επιστημονικό Συνέδριο του κόμματος. Μέσα σ’ αυτή τη σελίδα διαπιστώνεις συμπυκνωμένο τον αγώνα της ζωής της.

Αυτές τις εκμυστηρεύσεις της τις κρατάω μέσα μου με ευγνωμοσύνη. Ακόμα και την αιώνια πια σιωπή της που είναι πολύτιμη.

(PDF) ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ ΑΛΕΞΙΟΥ | steve lambikis ...