Η αγάπη για τα βιβλία: Οι γενναίοι βιβλιοθηκονόμοι του Σεράγεβου

 

Περί βιβλιοθηκών... και πολέμων

Η Αυγή: Εντυπη εκδοση

Δημοσίευση: 22 Ιουλίου 2019

 

"The Love of Books: The Brave Librarians of Sarajevo" λέγεται το ντοκιμαντέρ που παρήγαγε το δίκτυο Al Jazeera. Οι γενναίοι βιβλιοθηκάριοι του Σαράγεβο. Πίσω στον χρόνο, στον αιματηρό εμφύλιο στη...

«The Love of Books: The Brave Librarians of Sarajevo» λέγεται το ντοκιμαντέρ που παρήγαγε το δίκτυο Al Jazeera. Οι γενναίοι βιβλιοθηκάριοι του Σαράγεβο. Πίσω στον χρόνο, στον αιματηρό εμφύλιο στη Βοσνία, το μίσος και η μισαλλοδοξία είχαν πολλούς αποδέκτες. Ένας από αυτούς, τα βιβλία και οι βιβλιοθήκες. Ο Mustafa Jahic, διευθυντής το 1992 της Gazi Husrey-Beg Δημοτικής Βιβλιοθήκης, έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία να αφηγηθεί. Μια ιστορία για το πόσο δύσκολο είναι να προστατεύσεις μια βιβλιοθήκη, ειδικά σε περίοδο πολέμου. Η ιστορία της βιβλιοθήκης είναι μεγάλη.
Το 1537 ο Οθωμανός κυβερνήτης Gazi Husrey-Beg ιδρύει έναν Μαντρασά για την εκπαίδευση των ανθρώπων της περιοχής. Ό,τι χρήματα περίσσεψαν από την κατασκευή «θα χρησιμοποιηθούν για την αγορά καλών βιβλίων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν από τους αναγνώστες του Μαντρασά και θα αντιγραφούν γι’ αυτούς που εμπλέκονται με την επιστήμη», λέει ο κυβερνήτης τότε.
Η Βιβλιοθήκη που δημιουργήθηκε μεταφέρθηκε στο Σαράγεβο το 1935, στα γραφεία του Μουφτή, δίπλα στο τζαμί Careva. Και παρέμεινε εκεί μέχρι το 1992. «Η βιβλιοθήκη περιέχει τις μνήμες των γενεών για πάνω από 1.000 χρόνια» μας λέει ο Osman Lavic, φύλακας των χειρογράφων. Περιέχει πάνω από 100.000 τεκμήρια, από χειρόγραφα έως έντυπα. Κάποια αραβικά, γραμμένα στη Φεζ ή στη Βαγδάτη, κάποια στα τουρκικά. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν η Εθνική Βιβλιοθήκη της Βοσνίας καταστράφηκε παντελώς, κτήριο και συλλογή, η διατήρηση των τεκμηρίων έγινε δουλειά αυτών που τα αγαπούν. Άρχισαν να μετακινούν τη συλλογή για να την γλιτώσουν. Συσκεύαζαν σε κουτιά τα τεκμήρια, και κουτί το κουτί, ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά και ακροβολισμένους ελεύθερους σκοπευτές ξεκίνησε η μεταφορά της προς ασφαλέστερη τοποθεσία. Πολλά μεταφέρθηκαν στο διπλανό τζαμί. Τα χειρόγραφα μετακινήθηκαν συνολικά οκτώ φορές. 500 από τα πιο πολύτιμα χειρόγραφα κρύφτηκαν σε θησαυροφυλάκιο στην Τράπεζα Privredna. «Θα ήταν καλύτερα να πεθάνει κανείς με τα βιβλία, παρά να ζήσει χωρίς αυτά» λέει ο Abbas Lutumba Husein, νυχτοφύλακας της βιβλιοθήκης εκείνη την περίοδο. «Τα βιβλία είναι το ίδιο σημαντικά με τους ανθρώπους. Είναι τα πιο σημαντικά πράγματα στο Σαράγεβο» λέει η Dzehva Dudo, καθαρίστρια της βιβλιοθήκης τότε.
Αξίζει να αναζητήσετε το φιλμ στο διαδικτυακό τόπο του Al Jazeera, ένα φιλμ δημιουργημένο από τους Sam Hobkinson, Nidal Magrabi και Nicolas Kent. Η βιβλιοθήκη άνοιξε ξανά το 2014, σε νέο κτήριο, κυρίως με τη χορηγία του κράτους του Κατάρ, ύψους 8,8 εκατομμυρίων δολαρίων.
Η αγάπη των βιβλίων μετατρέπει τους ανθρώπους σε ήρωες. Οι βιβλιοθήκες διαφυλάσσουν για αυτούς τις μνήμες τους και την ύπαρξή τους. Και αξίζει να πεθάνει κανείς γι’ αυτό.
Καλλίμαχος
kallimachos.avgi@gmail.com

"Protecting a library is not an easy task," says Mustafa Jahic, "especially during wartime." 

It was 1992, the siege of Sarajevo had begun, and Jahic - then the director of the Gazi Husrev-Beg public library - had in his care a priceless, ancient collection of hand-written books and illuminated manuscripts.
 "The Gazi Husrev-Beg library contains the memories of all the generations of the last 1,000 years. More than 100,000 items. Everything from manuscripts to printed books," says Osman Lavic, the library's keeper of manuscripts.
 "Some were written by Arabs, perhaps in Fez or Baghdad, and then rewritten by a Turk living in the Caucasian Republic and then purchased by Bosnians. So if you followed the trail of the books you’d see the beauty in their diversity, their multi-ethnic and multicultural nature," he says. But when the city was attacked by the Serbian army, the preservation of books and manuscripts became the least of peoples' problems. Bosnia's National Library was shelled and burned to the ground, its entire contents destroyed. 
"The culture of our people, the identity, the history of Bosnia, for centuries in one place. And suddenly it was being swallowed by the fire and the flames," says firefighter Ismet Tucak, who responded to the blaze at the National Library. Fearing the Gazi Husrev-Beg library would be attacked next, Jahic's staff took the momentous decision to move their most precious works to safety. Dodging Serbian snipers and street violence, the small band of book-lovers - including the cleaner and the Congolese nightwatchman - moved the manuscripts, one box at a time, to preserve a valuable part of their written history. 
 "As we were carrying the boxes, Sarajevo was under shell fire," cleaner Dzehva Dudo recalls. "We were running from one building to another." Jahic remembers the team working "discretely, without much talking". "The conditions of war are very special. You have to take decisions at every moment. You improvise," he says.
 In a brave act of collective personal defiance and self-sacrifice, the library staff risked their lives to rescue over 10,000 precious books and manuscripts while the Bosnian War raged around them. 
"It would have been better to die together with the books than to live without them," says Abbas Lutumba Husein, who was the night-watchman at the time. The others agree. "The books are as important as people," Dudo says.

Al Jazeera English

 "They are the most important things in the city of Sarajevo."