Μανόλης Ι. Κορρές: η "ψυχή" των αναστυλώσεων

Μανόλης Ι. Κορρές

Ακαδημαϊκός

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1948. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (1972), και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πολυτεχνείο του Μονάχου (1975-77), Διδάκτωρ του Freie Universität του Βερολίνου (1991) και του ΕΜΠ (1992). Μηχανικός στα Έργα Συντήρησης Μνημείων της Ακρόπολης (1975, 1977-1979), Προϊστάμενος του Τμήματος Αναστηλώσεων στη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού (1981), Προϊστάμενος του Έργου «Παρθενών» της Α΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (1983-1999). Αναπληρωτής Καθηγητής (1999) και πρωτοβάθμιος Καθηγητής (2006-2015) στο ΕΜΠ. Δίδαξε αρχαία αρχιτεκτονική, ιστορική τοπογραφία, αναστήλωση, εκτός από το ΕΜΠ και στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, στα Πανεπιστήμια Pensylvania και Berkeley των ΗΠΑ, και σε πανεπιστήμια  και ερευνητικά κέντρα της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας. Έχει συμμετάσχει στη μελέτη, συντήρηση, αναστήλωση και ανάδειξη πολλών ιστορικών μνημείων σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ειδικότερα στην Αθήνα, εργάστηκε στο Ερέχθειο, στο ιερό του Διονύσου, στο Διονυσιακό θέατρο στις νότιες παρειές της Ακρόπολης (υπεύθυνος έργου 1980-1983) και κυρίως στον Παρθενώνα (κατά το διάστημα 1983-1999 υπεύθυνος εργασιών αναστήλωσης και ανάδειξης του μνημείου). Διετέλεσε ή είναι  μέλος των Επιτροπών Συντήρησης των Μνημείων της Ακρόπολης (EΣMA), του Διονυσιακού Θεάτρου, της ακρόπολης Λίνδου, του Επικουρίου Απόλλωνος, της Υποεπιτροπής Συντήρησης των Γλυπτών του Παρθενώνα, της Επιτροπής Μαραθώνα. Υπήρξε Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Ανέγερσης του Μουσείου Ακρόπολης και μέλος κριτικής επιτροπής Διεθνούς Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για την αποκατάσταση του ναού του Αυγούστου στο Pozzuοli της Καμπανίας, στη νότιο Ιταλία. Τακτικό μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ, 2006-). Αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Βερολίνου και  της Koldewey Gesellschaft. Χρυσό Μετάλλιο της Ακαδημίας της Ρώμης (2013), Αργυρό Μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής (1995), Χάλκινο Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών (1989), βραβείο Alexander von Humboldt (2003), Premio Internazionale di Archeologia, città di Ugento (Premio Zeus, 2006). H Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε για το βιβλίο του Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις (2014). Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1998). Κ ύ ρ ι α  α υ τ ο τ ε λ ή  έ ρ γ α: Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνος, τ. 2β (Αθήνα 1989)· Οικοδομική των αρχαίων κιόνων (Αθήναι 1991)· Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα (Αθήνα 1993)· Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνος (Αθήνα 1994)· Εκτέλεση, Περιεχόμενο και Αξία των Χαρτών της Αττικής του Κάουπερτ (Αθήνα 2008)· Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις (Αθήνα 2014)· (Με Κατερίνα Τζανάκη)  Η Κοίτα της Μέσα Μάνης και η αρχιτεκτονική της. Πρόταση προστασίας και ανανεώσεως του οικισμού (Αθήνα 1976)· (Με Χ. Μπούρα και με τη συνεργασία και των Θ. Σκουλικίδη – Ν. Μπελογιάννη – Εύης Παπακωνσταντίνου – Δ. Χαραλάμπους – Κ. Ζάμπα) Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνα (Αθήνα 1983)· (Με Ν. Τογανίδη – Κ. Ζάμπα – Θ. Σκουλικίδη κ.ά.) Μελέτη Αποκαταστάσεως του Παρθενώνα, τ. 2α (Αθήνα 1989)· (Με C. Hadjiaslani) Die Explosion des Parthenon (Berlin 1990).

Τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2017.

Πηγή: academyofathens.gr

Μανόλης Κορρές: Η τεχνολογική κληρονομιά του Αρχιμήδη

Σπύρος Μανουσέλης

Πηγή: efsyn.gr

---

Ο περίφημος «κοχλίας του Αρχιμήδους» στην είσοδο της έκθεσης

Στον χώρο εκθέσεων «Zivasart Gallery» πραγματοποιείται μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση αυθεντικών εργαλείων της προβιομηχανικής τεχνολογίας από τη συλλογή του Βασίλη Μιχελά. Την επιμέλεια, τον σχολιασμό και τα συνοδευτικά σχέδια στα εκθέματα που παρουσιάζονται έχει αναλάβει ο διάσημος μελετητής των αρχαιοελληνικών τεχνημάτων, καθηγητής Μανόλης Κορρές. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μας εξηγεί γιατί ο πραγματικός πρωταγωνιστής της έκθεσης είναι η τεχνολογική κληρονομιά του Αρχιμήδη, κορυφαίου μαθηματικού αλλά και επινοητή μερικών από τις πιο ευφάνταστες μηχανές των ελληνιστικών χρόνων.

Ο Μανόλης Κορρές, ως ανήσυχος ιστορικός της αρχαιοελληνικής αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας, είχε όχι μόνο την επιμέλεια αυτής της μοναδικής τεχνολογικής και αισθητικής έκθεσης, αλλά ανέλαβε και να την εμπλουτίσει με τα κατατοπιστικά κείμενα και τα σχέδιά του σχετικά με την προσφορά του Αρχιμήδη στη δομή και τις εφαρμογές αυτών των ιδιοφυών εργαλείων. Η έκθεση με τίτλο «Αρχιμήδης: ο κοχλίας, η τροχαλία και το αίνιγμα της Ραβέννας», ξεκίνησε στις 10 Ιουνίου και θα διαρκέσει έως 20 Σεπτεμβρίου.

● Ενα από τα προτερήματα της έκθεσης των προβιομηχανικών τροχαλιών και του κοχλία είναι ότι ανατρέπει την ιδεαλιστική άποψη πως ο Αρχιμήδης ήταν μόνο ένας πολύ μεγάλος μαθηματικός που αδιαφορούσε ή υποτιμούσε τις πρακτικές εφαρμογές των Μαθηματικών. Μια παραπλανητική άποψη, που προκύπτει από ορισμένη ανάγνωση του σχετικού με το θέμα κειμένου του Πλουτάρχου και της περιεχόμενης σε αυτό αναφοράς στον Πλάτωνα, που διαχωρίζει τη θεωρητική από την πρακτική σκέψη του Αρχιμήδη. Ποια ήταν, κατά τη γνώμη σας, η πραγματική προσφορά του Αρχιμήδη στην τεχνολογία;

Νομίζω ότι ο Πλούταρχος δεν μεροληπτεί υπέρ της θεωρίας. Στο βιβλίο του για τον Πελοπίδα και τον Μάρκελλο, όπου περιγράφει και την πολιορκία των Συρακουσών, τα σχόλιά του για τα πρακτικά επιτεύγματα του Αρχιμήδους είναι πλήρη θαυμασμού και υψηλής εκτίμησης – έως υπερβολής θα έλεγα, επειδή στην πραγματικότητα η καταστροφή πλοίου, ακόμη και με σημερινό μεγάλης ανυψωτικής ικανότητας γερανό θα ήταν ελάχιστα πρακτική. Είναι πιθανότερο ότι οι γερανοειδείς μηχανές του Αρχιμήδους δεν ανύψωναν τα πλοία, αλλά υπηρετούσαν κυρίως τη μακρόθεν σύλληψη και το βίαιο τράβηγμά τους, με άγκιστρα, αλυσίδες, σκοινιά και βαρούλκα, ώστε, όπως το περιγράφει ο Πλούταρχος, αυτά να συγκρούονται με τους βράχους της παραλίας, όπου έστω και ελάχιστος κυματισμός επιδείνωνε τη διάρρηξη του πετσώματος και επιτάχυνε την αχρήστευσή τους – πιθανολογώ και κάποιους άλλους βράχους (τεχνητούς υφάλους) σπαρμένους κρυφά στα ρηχά.

Σε αυτό το πλαίσιο ο Πλούταρχος δείχνει ότι δεν του διαφεύγει η επιστημολογική διάκριση θεωρίας και πράξης. Την περιγράφει πολύ δίκαια και τονίζει την ορθότητα της υψηλής αφαίρεσης των Μαθηματικών και το αδόκιμον της χρήσεως μηχανικών βοηθημάτων κατά την προσπάθεια θεωρητικής επίλυσης μαθηματικών προβλημάτων. Η χρήση τέτοιων βοηθημάτων συγκρούεται με την αυστηρή μέθοδο της Γεωμετρίας και δικαίως ενοχλούσε τον Πλάτωνα.

Ενα άλλο σημείο που εύστοχα τονίζει ο Πλούταρχος είναι ότι ο Αρχιμήδης ήταν κατά κύριο λόγο μέγας μαθηματικός και η ενασχόλησή του με τα μηχανικά ήταν γι’ αυτόν μάλλον ένα ευχάριστο πάρεργο. Ακόμη και έτσι τα μηχανολογικά επιτεύγματά του ήταν ακαταμάχητα, δείγματα μιας υπεράνθρωπης κατά τον Πλούταρχο ευφυΐας.

Οσο για την προσφορά του Αρχιμήδους στην τεχνολογία αυτή είναι διττή: αφ’ ενός μέσω καθαυτών καθαυτά των αντικειμένων στα οποία αφιέρωσε ειδικές μελέτες, αφ’ ετέρου εκ του γεγονότος ότι στη συνείδηση του ευρύτερου κοινού, από την αρχαιότητα έως σήμερα, αυτή η ενασχόληση του μεγίστου των επιστημόνων κατά κανόνα προσέδιδε στη μηχανολογία μια νέα αίγλη και ένα γόητρο που πολύ συνέβαλε στην προσέλκυση του ενδιαφέροντος ενός ευρύτερου κύκλου ταλαντούχων και συνεπώς στην ταχύτερη εξέλιξή της.

● Μηχανές όπως ο κοχλίας, η τροχαλία, υδροκίνητα μηχανήματα, ωρολογιακοί μηχανισμοί μάλλον προϋπήρχαν και δεν επινοήθηκαν από τον Αρχιμήδη. Γιατί ωστόσο ένας τόσο μεγάλος μαθηματικός γοητεύεται από αυτά τα τεχνήματα, ώστε να αποφασίσει να μελετήσει τις μαθηματικές και φυσικές αρχές της λειτουργίας τους και να βελτιώσει τις εφαρμογές τους;

Επί χιλιετίες, ακόμη και σήμερα, παρά τη νυν άνευ προηγουμένου υψηλή αφαίρεση και αυτόνομη θέσπιση των Μαθηματικών, αυτά χρησιμοποιούν τον υλικό κόσμο ως προσφιλές (ενίοτε υποχρεωτικό) πεδίο πραγμάτων, φαινομένων, διαδικασιών ή προβλημάτων άξιων μαθηματικής περιγραφής, ταξινόμησης κατανόησης και εξήγησης.

Με άλλες λέξεις, ως πεδίο εκκίνησης για λίαν συναρπαστικές μαθηματικές εξερευνήσεις και δημιουργίες, οι οποίες μεταξύ άλλων υπηρετούν και τις ανάγκες ακριβούς υπολογισμού ποσοτήτων και μεγεθών σε καθημερινές διαδικασίες παντός είδους, άρα και της μηχανολογίας. Ετσι και ο Αρχιμήδης, όπως τόσοι άλλοι μαθηματικοί, αφιέρωσε κάποιες σημαντικές μελέτες του στη μηχανολογία.

● Η πρώιμη μηχανοτεχνία, η επινόηση λίθινων ή ξύλινων εργαλείων και όπλων, συνοδεύει το ανθρώπινο είδος από τις απαρχές της ιστορίας του και συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη όλων των ανθρώπινων πολιτισμών. Τι μπορεί να προσφέρει στον σύγχρονο θεατή αυτή η έκθεση; Με άλλα λόγια, ποιους στόχους θέσατε, ως ιστορικός της αρχαίας αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας, όταν αναλάβατε την επιμέλεια της έκθεσης αλλά και τον εκτενή σχολιασμό των εκθεμάτων με τα κείμενα και τα σχέδιά σας;

Οπως εξηγώ στον πρόλογο του καταλόγου αυτής της έκθεσης, τα πρωταρχικά στοιχεία της μηχανικής τεχνολογίας συνδυάζονται από τους ανθρώπους της πράξης και της θεωρίας, με αποτέλεσμα ένα απέραντο πεδίο εφαρμογών και αντικειμένων, προϊόντων μιας πορείας δεκάδων αιώνων. Ο,τι όμως εξ αρχής χαρακτήριζε όλη αυτή την πορεία είναι πως τα προϊόντα της δεν αποτελούσαν μόνο μέσα εξυπηρέτησης πρακτικών αναγκών.

Στοιχειώδης γνώση της φύσης του ανθρώπου δείχνει ότι μέσω μιας διαδικασίας υπέρβασης αυτά τα προϊόντα ήταν επίσης και είναι εικόνες διανοητικών συλλήψεων. Εικόνες τόσο συναρπαστικές, ώστε να εμπνέουν ενδιαφέρον και επιθυμία φροντίδας.

Η προσέλευση εκατοντάδων ενδιαφερομένων στην έκθεση δικαιώνει την ιδέα και την προσπάθεια της οργάνωσής της. Η ιδέα εκπορεύθηκε από τον Βασίλη Μιχελά, που επί δεκαετίες συλλέγει και φροντίζει όλα αυτά, μερικά πολύ σπάνια και πάντως εξόχως ενδιαφέροντα, ακόμη και μόνο με αισθητικά κριτήρια. Η ιδέα έγινε πράξη χάρη στον Νίκο Ζήβα, προικισμένο δημιουργό έξοχων καλλιτεχνικών έργων και επίσης συλλέκτη με βαθύτατη γνώση και αγάπη για τα παλιά. Ηταν επομένως τιμή και μαζί χαρά να συμπράξω.

Ο στόχος φαίνεται αρκετά καλά στο ίδιο το αποτέλεσμα. Τα αντικείμενα, περίπου εκατό, συνθέτουν ενότητες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία κατανοούνται καλύτερα χάρη στην κατάλληλη διάταξή τους. Σε δύο σχέδια παρέχεται μια αληθινά λειτουργική διάταξη των μερών του κοχλία του Αρχιμήδους και χάρη στο ομοίωμα που εκτίθεται κοντά στην είσοδο ο επισκέπτης αμέσως μυείται στις αρχές λειτουργίας αυτής της αντλίας.

Με ελάχιστη δύναμη χειρίζεται ο ίδιος τον κοχλία και έκπληκτος αντιλαμβάνεται ότι αυτό το αρχαίο μηχάνημα παραμένει ακόμη ασυναγώνιστο! Εν αντιθέσει προς τα μάγκανα κάθε είδους, το βάρος του ανερχόμενου ύδατος δεν καταπονεί τα χέρια και το σώμα του χειριστή του, αλλά μόνον την κάτω έδρα του άξονα.

Εάν ο χειριστής διακόψει στη μέση τη διαδικασία, το νερό δεν επιστρέφει, ούτε αναγκάζει τον κοχλία να πάρει ανάποδες στροφές, όπως στα κοινά μάγκανα με κάδους, όπου αναγκαστικά απαιτείται ισχυρή καστάνια για την αποτροπή ατυχήματος.

Αλλά όπως είπα, εκτός από τον κοχλία υπάρχουν πολλά ακόμη άξια προσοχής. Για αυτά ο ενδιαφερόμενος βρίσκει τις βασικές πληροφορίες και εξηγήσεις στον κατάλογο της έκθεσης: 80 σελίδες με κείμενα, φωτογραφίες και σχέδια. Εξ αυτών μια σειρά έντεκα αδημοσίευτων πριν σχεδίων εξηγεί την ανέγερση του πιο παράξενου και αινιγματικού αρχαίου κτιρίου με χρήση μηχανών που πρώτος ανέλυσε επιστημονικά ο Αρχιμήδης.

● Εκτός από την αξιοθαύμαστη τεχνολογική και εργονομική τους αξία, αυτά τα χειροποίητα προβιομηχανικά εργαλεία αποκτούν, στα μάτια μας, και μια επιπρόσθετη αισθητική σημασία. Μήπως αυτά μας υπενθυμίζουν την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της αισθητικής των σημερινών «απρόσωπων» τεχνημάτων, πέρα από την αποκλειστικά χρηστική τους αξία;

Εχετε δίκιο! Η αισθητική δεν είναι ασυμβίβαστη προς την εργονομία ή τη μηχανική. Κάθε άλλο!… Οι μηχανικές κατασκευές κατά κανόνα διαθέτουν αισθητικές αξίες, οι οποίες σε έναν βαθμό έγκεινται στην αιτιότητα, ως διανοητική αξία. Επειδή αυτή η αιτιότητα γίνεται αντιληπτή ήδη με την πρώτη ματιά, η διανοητική ομορφιά της συνεκδοχικά λειτουργεί σαν να ήταν οπτική ομορφιά.

Τούτο βέβαια ισχύει και για τα σημερινά κατασκευάσματα, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό με τα παλαιά, επειδή εκείνα τα σχεδίαζαν με σαφή πρόθεση οπτικής έκφρασης της μηχανικής λειτουργίας τους ή μιας ανάλογης μορφοπλαστικής ιδέας.

Εκτός αυτού, τα παλαιά οφείλουν μεγάλο μέρος της ομορφιάς τους στα φυσικά υλικά, ιδίως στα γυμνά, εξόχως σκληρά ξύλα, τα οποία με τη μακρά χρήση έχουν αποκτήσει αλλού στιλπνές και αλλού καταπονημένες επιφάνειες, κατά τρόπο ανταποκρινόμενο στον χειρισμό και τη θέση, δηλαδή κατά τρόπο και πάλι δηλωτικό μιας αιτιότητας, με τις ίδιες όπως πριν διανοητικές και συνεκδοχικά αισθητικές συνέπειες. Εννοείται ότι πέραν αυτών αυτή καθαυτήν η όψη της εσωτερικής δομής κάθε άγριου ξύλου, όπως π.χ. της ελιάς, αμέσως γοητεύει τον ευαίσθητο παρατηρητή.

Αλλά επειδή τα αντικείμενα αυτά, οι τεράστιες ξύλινες βίδες με τα ακανόνιστα περικόχλιά τους, είναι τόσο ωραία εκτεθειμένα στον χώρο τους, όπως άλλωστε και τα μεταλλικά, νομίζω ότι μια επίσκεψη στην έκθεση της «Zivasart» είναι πολύ προτιμότερη από την αναγκαστικά αποσπασματική μορφή των απαντήσεών μου στις ερωτήσεις σας.

Ποιός είναι

Ο Μανόλης Κορρές, γεννημένος το 1948, σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) από το οποίο πήρε πτυχίο Αρχιτεκτονικής το 1972. Από το 1975 έως το 1977 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πολυτεχνείο του Μονάχου, κοντά στον καθηγητή Gοttfried Gruben. Το 1992 πήρε το διδακτορικό του από το ΕΜΠ, για την εργασία του «Συμβολή στην οικοδομική μελέτη των αρχαίων κιόνων». Το 1999 εξελέγη αναπληρωτής καθηγητής και το 2006 πρωτοβάθμιος καθηγητής στο ΕΜΠ, από το οποίο συνταξιοδοτήθηκε το 2015.

Για το πρωτοποριακό του έργο και τη συνολική του προσφορά στον τομέα των αναστηλώσεων πολλών σπουδαίων αρχαιολογικών κτηρίων, έχει κερδίσει το διεθνές βραβείο «Feltrinelli» της Ιταλικής Ακαδημίας (Nazionale dei Lincei), έχει επίσης τιμηθεί με Χάλκινο Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών της οποίας έγινε και μέλος, με το Αργυρούν Μετάλλιο της Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής των Παρισίων και με το μετάλλιο Τάγματος του Φοίνικος.

Η συλλογή προβιομηχανικών εργαλείων του Β. Μιχελά

Ζητήσαμε από τον Βασίλη Μιχελά, τεχνικό και συντηρητή παλαιών μηχανισμών, να μας παρουσιάσει ο ίδιος τη σημασία των εκθεμάτων της συλλογής του που εμφανίζονται στη «Zivasart Gallery».

● Τι ενδιαφέρον έχει για εσάς η συλλογή των προβιομηχανικών εργαλείων και μηχανών και τι προσφέρει στους σημερινούς θεατές η έκθεσή τους;

Η συλλογή αποτελείται κυρίως από θραύσματα και εξαρτήματα μηχανισμών που έχουν ενδιαφέρον όχι μόνο για μένα ως τεχνικό αλλά για όλους μας, κάτι που θα διαπιστώσουν όσοι θα έχουν τον χρόνο να επισκεφθούν την έκθεση. Αυτό γιατί το 90% των αντικειμένων που εκτίθενται είναι κατασκευασμένα πριν από την εμφάνιση της ηλεκτρικής ενέργειας -πριν από περίπου 2,5 αιώνες- από τεχνικούς της εποχής, με παραδοσιακές μεθόδους.

Τα εκθέματα από ξύλο ελιάς, δρυός, πουρναριού, κυπαρισσοειδών κ.λπ., έχουν ακόμα τα σημάδια των κοπτικών εργαλείων για τη διαμόρφωσή τους, καθώς και τα σημάδια από τη χρήση τους επί πολλά χρόνια. Τα μεταλλικά τους μέρη και τα ελάσματα των μηχανισμών είναι από σφυρήλατο πρωτογενές σίδηρο των μεταλλουργείων της εποχής και όχι από σύγχρονη βιομηχανική ανακύκλωση μετάλλων.

Παρατηρώντας αυτά τα θραύσματα τεχνημάτων συνειδητοποιούμε ότι αποτελούν τη συνέχεια της αρχαίας τεχνολογίας αλλά και την εξέλιξή της, μέσα από εξαρτήματα πολύ μεγαλύτερων διαστάσεων από τα σημερινά.

Για παράδειγμα, ένας κοχλίας και ένα περικόχλιο που παράγουν σύσφιγξη σε ένα ελεοπιεστηρίο του 18ου αιώνα, εκτός του ότι είναι από ξύλο έχουν μήκος 1,5 μέτρο και διάμετρο 25 πόντους! Σήμερα, ο κοχλίας ονομάζεται «βίδα» και το περικόχλιο «παξιμάδι», και αυτά παράγουν σύσφιγξη είναι όμως μεταλλικά και μπορούν να έχουν πολύ μικρότερες διαστάσεις, μόλις μερικών χιλιοστών (π.χ. τα βιδάκια).

Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση του όρου «βίδα» (αντί για κοχλίας) προέρχεται από τη λατινική «vite» και σημαίνει έλιξ της αμπέλου, ενώ ο όρος «παξιμάδι» (δηλαδή το περικόχλιο) οφείλεται στο τετράγωνο σχήμα του που θυμίζει το «παξιμάδι» που τρώμε και ως όροι καθιερώθηκαν στη νεοελληνική γλώσσα από τις συντεχνίες των σιδηρουργών και των μεταλλουργών.

● Από τη συλλογή σας παρουσιάζονται στην έκθεση σπάνιοι κοχλίες και τροχαλίες. Γιατί επελέγησαν τα δύο συγκεκριμένα αντικείμενα και τι μαθαίνουμε για την τεχνολογική τους ιστορία;

Η έκθεση επιτρέπει στον επισκέπτη να διαπιστώσει τη διαχρονική παρουσία του κοχλία και της τροχαλίας στην ανθρώπινη τεχνολογία, αλλά και την εξέλιξή τους στον χρόνο. Στην είσοδο της έκθεσης, οι επισκέπτες μπορούν να δουν ένα πλήρες και λειτουργικό ομοίωμα της πιο διάσημης ιστορικά περίπτωσης κοχλία, δηλαδή τον «κοχλία του Αρχιμήδη»- αυτός ο κοχλίας μαζί με το κέλυφός και τον άξονά του είναι ένας μηχανισμός άντλησης υδάτων.

Στην περίπτωση του ελαιοτριβείου ή της μηχανής παραγωγής οίνου, ο κοχλίας έχει, αντίθετα, τη χρήση βίδας σύσφιγξης. Στην περίπτωση του τρυπανιού (αρίδα) όλος ο κοχλίας μαζί με τον άξονά του μετατρέπεται σε τρυπάνι, αφού στις άκρες του υπάρχουν αιχμηρές ακμές για να δημιουργεί τρύπες. Στην περίπτωση ενός σύγχρονου ηλεκτροκινητήρα, ο κοχλίας είναι ο κινητήριος άξονας οδοντωτών γραναζιών ή τροχαλιών.

Σε παλαιότερες εποχές, ο κοχλίας και η τροχαλία είχαν πολύ μεγαλύτερο μέγεθος, ήταν ορατά σε μηχανουργεία, σε εργοτάξια, πάνω σε ανυψωτικές μηχανές και γερανούς.

Σήμερα, υπάρχουν σε σμίκρυνση και μολονότι τα χρησιμοποιούμε καθημερινά, συχνά δεν είναι ορατά, όπως π.χ. στα ηλεκτρικά παράθυρα των αυτοκινήτων μας. Επίσης, χρησιμοποιούνται πλέον παντού: στην παγκόσμια βιομηχανία, στα πολυώροφα κτίρια (ανελκυστήρες), σε ιατρικά μηχανήματα, σε αεροπλάνα, ελικόπτερα, drones και αμέτρητες άλλες εφαρμογές τους.

.:BiblioNet : Κορρές, Μανόλης, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ