Το βαρύ παράπτωμα είναι η εξαφάνιση της Ιστορίας, ως ενός από τα μαθήματα προσανατολισμού για όλες τις κατευθύνσεις.Εδώ δεν πρόκειται για μεταρρύθμιση. Αντι-μεταρρύθμιση είναι!

Η διάλυση του Λυκείου

 

Αντώνης Λιάκος

efsyn.gr

Οι μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση δεν πρέπει να έχουν ως άξονα μόνο τις δυσλειτουργίες, αλλά και τις ευρύτερες μεταβολές στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί. Δεν περιορίζονται στη θεραπεία αρνητικών, αλλά εισηγούνται και θετικές μεταβολές. Ποιες είναι αυτές ως προς το προκείμενο, δηλαδή τις εξαγγελθείσες αλλαγές στο Λύκειο;
Πρώτον, η ωριμότητα των παιδιών στις κοινωνίες μας έχει αλλάξει. Το περιβάλλον, τεχνολογικό και κοινωνικό, τα ωριμάζει ταχύτερα. Αν δεν ανταποκρίνεται το σχολείο στην ωριμότητά τους, βαριούνται και αδιαφορούν. Για τον λόγο αυτό, η σύγχρονη τάση είναι, μετά τα δύο χρόνια Νηπιαγωγείο, πέντε χρόνια Δημοτικό, η τελευταία τάξη του Δημοτικού προστίθεται σε ένα τετραετές Γυμνάσιο, επομένως έχει πέντε χρόνια για να απλώσει την εγκύκλιο παιδεία (εγκύκλιο με την ιστορική και διαχρονική σημασία του όρου), και τέλος διετές Λύκειο. Διετές Λύκειο όχι για να μειώσεις τα φροντιστήρια και την αδιαφορία των παιδιών για την τελευταία τάξη.
Ούτε για να τα βάλεις σε «δέσμες». Αυτά είναι τα αρνητικά. Διετές Λύκειο για να τα ωθήσει στην ερευνητική λογική, σε μια προσδοκώμενη πανεπιστημιακή κουλτούρα: οργάνωση, σχέδιο και στρατηγική έρευνας, τεκμηρίωση και επιχειρηματολογία αυτά κρατούν ζωντανό το ενδιαφέρον των εφήβων για τη μάθηση. Γι' αυτό, το διετές Λύκειο έχει λίγα μαθήματα, ώστε να αφιερώνεται περισσότερος χρόνος σ’ αυτά, αντί σε πολλά με εγκυκλοπαιδικό χαρακτήρα. Γι' αυτό έχει δυνατότητες επιλογών. Επειδή δεν πρόκειται για εξειδίκευση, κρατά επίσης με την ίδια λογική τις ανθρωπιστικές επιστήμες, με κορμό τη γλωσσική εκπαίδευση.
Είναι δύσκολο να μεταρρυθμιστεί η εκπαίδευση προς αυτή την κατεύθυνση; Ασφαλώς. Το είδαμε και στις αντιρρήσεις στις προτάσεις του Εθνικού Διαλόγου. Αντιρρήσεις κυρίως από τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών. Δικαιολογημένες βραχυπρόθεσμα, επειδή φοβούνται την ανεργία και την ανασφάλεια σε κάθε αλλαγή.
Αδικαιολόγητες μακροπρόθεσμα, γιατί παρόμοιο σύστημα απαιτεί περισσότερα τμήματα και με την πολιτική μιας παιδείας της συμπερίληψης, περισσότερους του ενός καθηγητές στην τάξη. Αλλά δεν είναι αυτό το κύριο ζήτημα. Η εκπαίδευση απευθύνεται και οφείλει να απευθύνεται στο σύνολο της κοινωνίας. Και μια εκπαιδευτική πολιτική που νοιάζεται τους πιο φτωχούς, τους λιγότερο ευνοημένους, επεκτείνει αυτόν τον τύπο εκπαίδευσης και στην τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, εμπλουτίζοντάς την με κινηματογράφο και τέχνες, με τις σύγχρονες δηλαδή εκδοχές των ανθρωπιστικών σπουδών, αντί να τα κρατά δέσμια ενός ενιαίου 12χρονου σχολείου.
Αντ’ αυτών τι έχουμε σήμερα; Κυριολεκτικά τη διάλυση του Λυκείου. Η πρώτη τάξη έχει τη λογική του Γυμνασίου, αλλά δεν ανήκει στο Γυμνάσιο ώστε να έχει ενιαία στρατηγική. Η δεύτερη τάξη του Λυκείου είναι κάτι σαν limbo, «τάξη προσανατολισμού». Η Γ΄ Λυκείου έγινε μια μορφή προ-πανεπιστημιακού έτους επιλογής, για να ξαναφέρει τα παιδιά από τα φροντιστήρια στην τάξη. Δεν προλαβαίνει να αντικαταστήσει και να συγκροτήσει αυτή την ερευνητική βαθμίδα στην οποία αναφερθήκαμε. Τα προβλήματα όμως δεν σταματούν εδώ. Κακώς η συζήτηση επικεντρώθηκε στα Λατινικά. Κανείς δεν μαθαίνει στο σχολείο, και όσοι μάθαμε κάποια στοιχειώδη, τα μάθαμε μέσα στο πανεπιστήμιο.
Έτσι γίνεται σε όλο τον κόσμο. Όλα τα άλλα είναι φλυαρίες και επίδειξη παλιομοδίτικης κοινωνικής διάκρισης. Το βαρύ παράπτωμα είναι η εξαφάνιση της Ιστορίας, ως ενός από τα μαθήματα προσανατολισμού για όλες τις κατευθύνσεις, και η ανάδυση στη θέση της των… Θρησκευτικών. Λυπάμαι, αλλά εδώ δεν πρόκειται για μεταρρύθμιση. Αντι-μεταρρύθμιση είναι. Εντάξει, υπήρχε μια συμφωνία με την Εκκλησία ως προς τα μάθημα των Θρησκευτικών. Αυτό σημαίνει όμως άτακτη υποχώρηση σε όλες τις απαιτήσεις; Μειώνεις όλα τα μαθήματα και κρατάς τα Θρησκευτικά κοινά;
Είναι αυτό δείγμα γραφής -δεν λέω αριστερής αλλά- προοδευτικής κυβέρνησης; Στον Εθνικό Διάλογο, είχαμε συμπεριλάβει και τα αγγλικά. Κι αυτά εξαφανίστηκαν. Εκείνο που λέγαμε επίσης είναι ότι τα γλωσσικά μαθήματα δεν είναι μόνο τεχνικές εκμάθησης της γλώσσας, αλλά και μαθήματα πολιτισμού. Η διαδικασία της προχωρημένης γλωσσικής εκμάθησης μπορεί να συνδυαστεί με την Ιστορία και τη Φιλοσοφία. Όχι με ακόμη μια δόση γεγονοτολογίας, αλλά με την ιστορική σκέψη, τη φιλοσοφική σκέψη, την εισαγωγή στα μεγάλα ζητήματα του σύγχρονου πολιτισμού όπως έχουν περάσει στην εκπαίδευση, στις τελευταίες βαθμίδες, παιδιών με κρίση.
Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία προσφέρουν χρήσιμα παραδείγματα που ανταποκρίνονται σε αυτόν τον επαναπροσανατολισμό του Λυκείου σε ώριμους εφήβους και ήδη πολίτες με δικαιώματα. Ενας παρόμοιος σχεδιασμός θα λύσει και το πρόβλημα της κοινωνιολογίας ώστε να μη γίνει άλλο ένα μάθημα αποστήθισης.
Μεταρρυθμίσεις δεν γίνονται κλείνοντας το μάτι σε διαφορετικές ομάδες. Η έμφαση στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, που θυσιάστηκε έναντι του αντιτίμου φακής της «επιστημονικής επάρκειας», θα είχε λύσει τα προβλήματα των ειδικοτήτων, εφόσον οι απόφοιτοι θα περνούσαν μέσα από αυτήν για να διδάξουν. Και οι κοινωνιολόγοι, και οι ιστορικοί, και οι φιλόλογοι. Αυτή η υποχώρηση ήταν το πρώτο δείγμα ότι τα πορίσματα του Εθνικού Διαλόγου δεν επρόκειτο καν να ληφθούν υπόψη. Γι' αυτό να μην τον επικαλούνται και για τις τωρινές αλλαγές που προτείνουν.