Ιδιωτική εκπαίδευση: Ο κλάδος των αγώνων και της αγωνίας για τους εργαζόμενους

Βαϊνανίδη Χρύσα

Πηγή: avgi.gr

---

Ο νόμος Φίλη έχει βάλει φρένο στο καθεστώς ασυδοσίας, αλλά δεν έχουν εξαλειφθεί τα φαινόμενα εκμετάλλευσης
«Οι ιδιοκτήτες κάνουν αγώνα με τα λεφτά τους για τα λεφτά τους, οι εκπαιδευτικοί κάνουν αγώνα με το δίκιο τους για την Παιδεία». Με αυτή τη φράση περιέγραψε τους αγώνες του για την ιδιωτική εκπαίδευση για πάνω από 15 ολόκληρα χρόνια ο ιστορικός ηγέτης και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδος (ΟΙΕΛΕ) Γιώργος Φυσάκης. Ένας χώρος που, σύμφωνα με τους εκπαιδευτικούς, αποτελεί έναν από τους πιο σκληρούς και ανταγωνιστικούς κλάδους, γεμάτο πίεση και άγχος, ακόμα και με στενή “παρακολούθηση” από τους σχολάρχες. Για του λόγου του αληθές, χαρακτηριστικό για την κατάσταση που επικρατεί ακόμη και σήμερα στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης είναι το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι εκπαιδευτικοί που μίλησαν στην εφημερίδα μας προτίμησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους.
Ανασφάλεια
“Υπάρχει ένα μόνιμο αίσθημα ανασφάλειας, το οποίο βιώνει ακόμη και σήμερα ένας εκπαιδευτικός, μολονότι ο νόμος Φίλη - Γαβρόγλου ήταν καθοριστικός για την ιδιωτική εκπαίδευση και προστατεύει σε μεγάλο βαθμό τους εκπαιδευτικούς” δηλώνει στην “Α” φιλόλογος που εργάζεται σε ιδιωτικό σχολείο της Αττικής. Όπως εξηγεί, ο φόβος αυτός λειτουργεί αποτρεπτικά για τους εκπαιδευτικούς που θα ήθελαν να εκφράσουν δημόσια τα παράπονά τους, τη δυσαρέσκεια τους ή τα αιτήματά τους. “Σε περιπτώσεις, μάλιστα, που ένας εκπαιδευτικός αποφασίζει να απευθυνθεί στο σωματείο του, το κάνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην γίνεται αντιληπτός από τη διοίκηση του σχολείου ή τους συναδέλφους του”, προσθέτει.
Μερικές μόνο από τις περιπτώσεις εργοδοτικής αυθαιρεσίας που βίωσαν οι εκπαιδευτικοί, κυρίως την περίοδο 2010-2015, ήταν η υποδηλωμένη εργασία, οι απλήρωτες υπερωρίες, τα «δοκιμαστικά» μαθήματα, ο φόβος της απόλυσης και οι αναιτιολόγητες καταγγελίες συμβάσεων, την ώρα που, σύμφωνα με την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών (ΟΙΕΛΕ), το «μαύρο» χρήμα συσσωρευόταν στα ταμεία των σχολαρχών.
Ο ασκός του Αιόλου
Σύμφωνα με το άρθρο 16 του συντάγματος (παρ. 8), η παιδεία, που κατά παραχώρηση του συντάγματος παρέχεται από τα ιδιωτικά σχολεία, είναι δημόσιο και κοινωνικό αγαθό. Επομένως η Πολιτεία οφείλει να εποπτεύει το σύνολο των ιδιωτικών σχολείων και το περιεχόμενο της παρεχόμενης εκπαίδευσης, αλλά και τις εργασιακές συνθήκες των εκπαιδευτικών, ως ασπίδα απέναντι στη ζούγκλα της ελεύθερης αγοράς που επιχειρεί να μετατρέψει τη γνώση σε εμπόρευμα και τους εκπαιδευτικούς σε ιδιωτικούς υπαλλήλους χωρίς εργασιακά δικαιώματα.
Η πρώτη ρωγμή στον νόμο που εξασφάλιζε στοιχειωδώς την εποπτεία της ιδιωτικής εκπαίδευσης (ν. 682/77, Καραμανλής - Ράλλης) έγινε το 2010, επί υπουργίας Άννας Διαμαντοπούλου, η οποία θεσμοθετεί την απόλυση χωρίς αιτιολόγηση ενός εκπαιδευτικού ανά βαθμίδα. “Ο νόμος Διαμαντοπούλου ήταν η κλωστή που ξήλωσε το πουλόβερ της κρατικής εποπτείας στα ιδιωτικά σχολεία, καθώς εισήγαγε την έννοια της αναιτιολόγητης απόλυσης στην ιδιωτική εκπαίδευση” εξηγεί στην “Α” ο γ.γ της ΟΙΕΛΕ Γιώργος Χριστόπουλος.
Τρία χρόνια αργότερα, η ρωγμή γίνεται ρήγμα. Ο τότε υπουργός Παιδείας Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος μεταφέρει με εγκύκλιο τις εργασιακές σχέσεις των ιδιωτικών εκπαιδευτικών στο υπουργείο Εργασίας, με το ενιαίο μισθολόγιο, ενώ το 2014 με τον Ν. 4254/2014 οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί υπάγονται πλήρως στο υπουργείο Εργασίας ανοίγοντας και επισήμως τον δρόμο για τις μαζικές και αναιτιολόγητες απολύσεις.
Ήδη από το 2012-2013, σύμφωνα με την ΟΙΕΛΕ, οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών σχολείων κέρδιζαν ετησίως περίπου 30 εκατομμύρια ευρώ, την ώρα που οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί και τα ασφαλιστικά ταμεία ζημιώνονταν κατά 28 και 20 εκατομμύρια ευρώ αντιστοίχως τον χρόνο. Σύμφωνα με τον γ.γ. της ΟΙΕΛΕ, “ο υπουργός - προστάτης των σχολαρχών Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος ολοκλήρωσε το “έργο” του νόμου Διαμαντοπούλου κατ’ επιταγήν των επιχειρηματιών της εκπαίδευσης”, χαρακτηρίζοντας κατάπτυστο το νομοθέτημα.
Έκρηξη ανομίας
Η κατάσταση στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης έγινε ανεξέλεγκτη: το υπουργείο Παιδείας δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ποιοι διδάσκουν μέσα στα σχολεία, τα φαινόμενα υποδηλωμένης εργασίας οξύνονται, με τους εκπαιδευτικούς να βρίσκονται όμηροι των ολιγόμηνων συμβάσεων και των ελαστικών σχέσεων εργασίας.
Σύμφωνα με την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών (ΟΙΕΛΕ), ο κατάλογος της ασυδοσίας γίνεται ολοένα και μεγαλύτερος εξαιτίας των νόμων Διαμαντοπούλου - Αρβανιτόπουλου: σχολάρχες ιδρύουν παρανόμως φροντιστήρια μέσα στα σχολεία, εκπαιδευτικοί εργάζονται είτε χωρίς τα τυπικά προσόντα είτε δεν δηλώνονται (μαύρη εργασία και φοροδιαφυγή), το εκπαιδευτικό αγαθό αρχίζει και αλλοιώνεται (νόθευση βαθμολογίων, έκδοση παράνομων τίτλων σπουδών), ενώ πολλά ιδιωτικά σχολεία παραχάραξαν -εφόσον δεν υπήρχε κανένας έλεγχος- το πρόγραμμα κυρίως στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου, όπου αφαιρούσαν τα μαθήματα Γενικής Παιδείας και λειτουργούσαν ουσιαστικά ως φροντιστήρια.
Την ίδια ώρα, στα γραφεία της ΟΙΕΛΕ φτάνουν στοιχεία για κτηριακές παρανομίες των σχολείων και οικονομικές κομπίνες. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις ήταν εκείνες ιδιωτικών σχολείων που έκαναν τη λεγόμενη “κομπίνα ονόματος”. Τι έκαναν; Άλλαζαν εν μιά νυκτί όνομα και εμφανίζονταν την επομένη ως νέα σχολεία προκειμένου να απαλλαγούν από τις οφειλές τους σε εφορία, ασφαλιστικά ταμεία και εργαζόμενους.

Επαναφορά της νομιμότητας
Στην πολιτική απόφαση να επανέλθει η νομιμότητα και να μπει φρένο στο καθεστώς της ασυδοσίας που είχε εγκαθιδρυθεί στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης προχωρά το 2016 ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης.
Ο νόμος 4415/2016 (ο οποίος επικαιροποιήθηκε επί Κώστα Γαβρόγλου) έρχεται να εξασφαλίσει αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας για τους εκπαιδευτικούς ορίζοντας, μεταξύ άλλων, πλήρες ωράριο και αποζημιώσεις και βάζοντας φραγμό στις αναιτιολόγητες απολύσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση συνέβαλε και η επικύρωση από τη Βουλή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, ο οποίος προβλέπει την προστασία του εργαζόμενου από την αναιτιολόγητη καταγγελία της σύμβασής του. Με άλλα λόγια, οι εργοδότες υποχρεώνονται πλέον να αιτιολογούν επαρκώς τις καταγγελίες σύμβασης.
Παράλληλα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν φαινόμενα αδήλωτης ή υποδηλωμένης εργασίας αλλά και να διασφαλιστεί η ποιότητα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών, τα ιδιωτικά σχολεία υποχρεούνται να δηλώνουν όχι μόνο το προσωπικό τους αλλά και όλο το φάσμα των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων πέραν του υποχρεωτικού ωρολογίου προγράμματος (π.χ. ενισχυτική διδασκαλία), οι οποίες θα διδάσκονται από πιστοποιημένο και νόμιμα πληρωμένο προσωπικό. Σύμφωνα, μάλιστα, με την ΟΙΕΛΕ η συγκεκριμένη ζώνη λειτουργίας των ιδιωτικών σχολείων (η μετά τη λήξη του επίσημου ωρολόγιου προγράμματος λειτουργία) αποτελούσε μέχρι τότε γκρίζα ζώνη ακραίας φοροδιαφυγής και παραβίασης της εργατικής νομοθεσίας.
“Είναι σημαντικό ότι υπάρχει ένας νόμος, σύμφωνα με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί δεν είναι απλώς υπάλληλοι, αλλά εκπαιδευτικοί που εκτελούν δημόσια λειτουργία, δημόσια υπηρεσία. Η εκπαίδευση είναι δημόσιο και κοινωνικό αγαθό, αν αυτό το αγαθό μετατραπεί σε αγοραίο πράγμα, τότε αλλάζει ολόκληρη η διαδικασία της εκπαίδευσης”, μας λέει ο Γ., εκπαιδευτικός σε ιδιωτικό σχολείο της Ανατολικής Αττικής. “Ο ισχύων νόμος αποτελεί μια πρώτη σημαντική νίκη για εμάς τους εκπαιδευτικούς και την αξιοπρέπειά μας”, τονίζει.
Φροντιστήρια - Κέντρα Ξένων Γλωσσών
Παράλληλα, ο νόμος Φίλη θέτει για πρώτη φορά ένα δίχτυ προστασίας για τους εργαζόμενους στα φροντιστήρια και στα κέντρα ξένων γλωσσών. Μεταξύ των σημαντικότερων ρυθμίσεων είναι ότι αναγνωρίστηκε η πλήρης ασφάλιση 25 ενσήμων τον μήνα με πλήρες ωράριο 21 ωρών την εβδομάδα, με κατώτατο ωρομίσθιο που μπορεί να λαμβάνει ένας εργαζόμενος τα 6,70 ευρώ μικτά (5,62 καθαρά). Επομένως, η εργασία πέραν των 21 ωρών θεωρείται υπερωρία και λαμβάνει τις προβλεπόμενες από την εργατική νομοθεσία προσαυξήσεις, ενώ επιβεβαιώνονται οι ημέρες των αργιών και διακοπών των Κέντρων Ξένων Γλωσσών.
“Με την ψήφιση του νόμου έγινε ένα βήμα για την -αυτονόητη, όπως θα έπρεπε να είναι- προστασία στοιχειωδών δικαιωμάτων των εργαζομένων στην άτυπη ιδιωτική εκπαίδευση από την εργατική και εκπαιδευτική νομοθεσία. Μπήκε ένα τέλος στο αίσχος να θεωρούνται ως πλήρες ωράριο εργασίας οι 40 ώρες. Δόθηκε η δυνατότητα στους εργαζόμενους να κατοχυρώνουν πλήρη ασφάλιση που είναι απαραίτητη για την ιατροφαρμακευτική μας περίθαλψη και τη λήψη του ταμείου ανεργίας” δηλώνει στην “Α” η καθηγήτρια Ξένων Γλωσσών Μαρία Γραμματικού. Υπογραμμίζει, ωστόσο, ότι είναι απαραίτητη η ολοκλήρωση των ηλεκτρονικών πλατοφορμών στις οποίες θα υποχρεώνονται οι εργοδότες να δηλώνουν όλα τα τμήματα και τους καθηγητές, αλλά και να συνεχιστούν οι απαραίτητοι έλεγχοι της εφαρμογής του νόμου και των εφαρμοστικών εγκυκλίων από την εργοδοσία. Όπως εξηγεί, “υπάρχει σοβαρότατο πρόβλημα ειδικά στους χώρους δουλειάς των μεγάλων αλυσίδων ξένων γλωσσών, κυρίως με τις συμβάσεις 2,5 ή 3 μηνών που διακόπτονται το 15νθήμερο των Χριστουγέννων ή του Πάσχα, με αποτέλεσμα να χάνονται και τα λίγα δικαιώματα των οκτάμηνων συμβάσεων”. Ως βασικό αίτημα του κλάδου, η Μαρία Γραμματικού θέτει την υπογραφή γνήσιας συλλογικής σύμβασης εργασίας με αξιοπρεπείς όρους εργασίας.
Χρειάζεται έλεγχος
“Ο μοναδικός τρόπος να ενισχυθεί το αίσθημα της ασφάλειας των εκπαιδευτικών είναι να υπάρχει ένα νομοθετικό πλαίσιο που να τους προστατεύει” δηλώνει η Κ. “Πράγματι ο ισχύων νόμος για την ιδιωτική εκπαίδευση περιορίζει την αυθαιρεσία των σχολαρχών” προσθέτει, διευκρινίζοντας πως όταν το κράτος λειτουργεί σωστά, η αυθαιρεσία μπορεί να εκμηδενιστεί. “Την ίδια ώρα, το κράτος κερδίζει, καθώς με αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζει τη φοροδιαφυγή και μπαίνουν χρήματα στα ασφαλιστικά ταμεία”, όπως υπογραμμίζει.
Ωστόσο, η Ε., εκπαιδευτικός σε ιδιωτικό σχολείο στον Άλιμο, αναφέρει πως, δυστυχώς, ακόμη και σήμερα, δεν έχουν εξαλειφθεί επαρκώς τα φαινόμενα εργοδοτικής εκμετάλλευσης. ”Παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα ιδιωτικά σχολεία έχουν ευθυγραμμιστεί με τον νόμο, υπάρχουν και σήμερα 'νοσηρότητες'. Σε κάποιες περιπτώσεις, υπάρχουν, για παράδειγμα, τα λεγόμενα διπλά προγράμματα: άλλο πρόγραμμα είναι δηλωμένο στην αρμόδια Διεύθυνση Εκπαίδευσης και άλλο ισχύει εντός του σχολείου. Γνωρίζω καθηγήτρια που είναι δηλωμένη για δέκα ώρες εργασίας, ενώ στην πραγματικότητα εργάζεται 25. Το αποτέλεσμα είναι να οδηγείται σε οικονομική αιμορραγία ο εργαζόμενος, να μην φαίνεται η προϋπηρεσία του, την ώρα που ο ιδιοκτήτης εξοικονομεί χρήματα και φοροδιαφεύγει”.
Επιθεώρηση εργασιακών σχέσεων
Πάντως, σύμφωνα με τα στοιχεία του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ), τουλάχιστον 206 έλεγχοι έχουν πραγματοποιηθεί από τις αρχές του έτους σε ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια και κέντρα ξένων γλωσσών, ενώ έχουν επιβληθεί μέχρι στιγμής 40 πρόστιμα ύψους 113.214 ευρώ. Το 2017 πραγματοποιηθήκαν 313 έλεγχοι, εκ των οποίων οι 53 έγιναν μετά από μηνυτήρια αναφορά εργαζομένων. Τα πρόστιμα που επεβλήθησαν σε 83 περιπτώσεις άγγιξαν τα 382.927 ευρώ, ενώ τα ποσά που καταβλήθηκαν στους εργαζόμενους έφτασαν τα 222.548 ευρώ