Τα «Διεθνή» Ελληνικά Πανεπιστήμια και το δίκιο του Κώστα Ζουράρι
ΝΙΚΗΤΑΣ ΧΙΩΤΙΝΗΣ
Πριν αρκετό καιρό ο Κώστας Ζουράρις, που αποπέμφθηκε προσφάτως από το Υπουργείο Παιδείας, είχε πει με το γνωστό ύφος του[i],
«καλλίτερα να μας πάρουν ένα νησί παρά τη γλώσσας μας, το νησί το
ξαναπαίρνουμε, όπως κάναμε πάντα, τη γλώσσα μας όχι» και τότε «σύγχυση,
κατακλυσμός και σάλος»[ii].
Βεβαίως ο νυν Υπουργός Παιδείας έσπευσε να τον καλύψει, η ρήση όμως
αυτή παρέμεινε έκτοτε μη αρκούντως ερμηνευμένη. Γιατί ο Κος Ζουράρις
είχε δίκιο και γιατί για να τονίσει το σπαραγμό του χρησιμοποίησε μια
υπερβολή, που αδίκως ξένισε και λοιδορήθηκε. Στην υπερβολή, που δεν
είναι παρά σχήμα λόγου, συχνά χρησιμοποιούμε εκφράσεις χωρίς να
ακριβολογούμε, για να τονίσουμε το κύριο θέμα μας, π.χ. «αν σε δώ με
άλλον/η θα σε σκοτώσω», «αυτό να το δω και ας πεθάνω», «πόλεμος στο
γραφείο», κ.λ.π. Αλλά ο σπαραγμός του Κου Ζουράρι για τη γλώσσα μας,
αυτό ήταν το θέμα του, ολοένα και περισσότερο αποδεικνύεται φωνή
δικαίου βοώντος εν τη ερήμω. Ολοένα και περισσότερο καταστρέφουμε τη
γλώσσα που συμβάδισε, σε αδιαίρετη σχέση, με τον κύριο πολιτισμικό
πυλώνα της ανθρωπότητας και της ιστορίας του ανθρώπου.
Αν, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, η Ευρώπη σχεδίαζε ένα «Διεθνές» Πανεπιστήμιο, η γλώσσα του θα ήταν τουλάχιστον και στα ελληνικά. Όλοι οι μέχρι τότε μορφωμένοι της Ευρώπης ήξεραν και θαύμαζαν την ελληνική γλώσσα, θεωρώντας την όχι μόνο τρόπο συνεννόησης αλλά και κυρίως τρόπο σκέψης (ή συν-εννόησης με την ευρύτερη έννοια του όρου). Αλλά και οι λαοί του ευρύτερου περίγυρου του εν πολλοίς αυθαιρέτως δημιουργηθέντος οικοπέδου με τον τίτλο «Ελλάς», μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα και ακόμα μετά, μιλούσαν ελληνικά, με ότι αυτό συνεπαγόταν για την ανάπτυξη του νεοελληνικού κρατιδίου.
Τούτο γιατί η ελληνική γλώσσα δεν είναι μόνο γλώσσα με κύρος και ιδιαίτερη συμβολή στην διαμόρφωση της ανθρωπότητας. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι πως δεν είναι γλώσσα «συμφωνημένων σημείων». Τέτοιες γλώσσες εγκαταλείπονται ως ανεπαρκείς. Η ελληνική γλώσσα είναι δομημένη με «κύτταρα» που εξελίσσουν επ’ άπειρον το λόγο και έτσι δεν έχει όρια, ούτε στη δόμηση λέξεων, ούτε στη σύνταξη των προτάσεων, αλλά ούτε και στον τρόπο εκφοράς τους. Γι’ αυτό η ελληνική γλώσσα εξακολουθεί να στηρίζει γλωσσολογικώς την εξέλιξη περίπου όλων των επί μέρους επιστημών.
Η ελληνική γλώσσα αποτελεί κιβωτό πολιτισμού του κόσμου όλου, ιδιαιτέρως μάλιστα της σημερινής Δύσης, με την οποίαν ποθούμε άκριτα να ταυτιστούμε. Αγνοούμε πως η Δύση ήταν αυτή που προσπαθούσε να ταυτιστεί με τον ελληνισμό, τουλάχιστον από τον 18ο-19ο αιώνα και εξής, μέχρι να επιτύχουμε να την πείσουμε πως δεν είμαστε παρά παρελκόμενό της, δηλώνοντας πως εμείς ανήκουμε σε αυτήν[iii]. Δεν υποτιμούμε την αξία της Δύσης, αλλά αντιτιθέμεθα στη σημερινή τάση της να αποκηρύξει τη φιλοσοφική της θεμελίωση.
Σήμερα οι μεγάλοι Πολιτισμοί του παρελθόντος τίθενται ξανά στο διεθνές προσκήνιο, ενδεχομένως προς αναζήτηση μια μεγάλης σύνθεσης, προς άρση των σημερινών αδιεξόδων των κοινωνιών και του ανθρώπου. Η Ευρώπη βρίσκεται σε αναζήτηση ταυτότητας, ύστερα από την χρεοκοπία των θεμελιωδών αρχών της. Η ελληνική γλώσσα αποτελεί κιβωτό της ευρωπαϊκής πρότασης και δομικό στοιχείο της ταυτότητάς της. Θα είναι προς όφελος της Ευρώπης να επαναπροτάξει την ελληνική γλώσσα, σε αυτή τη νέα παγκόσμια συγκυρία.
Όταν παλαιότερα Υπουργός Παιδείας είχε προτείνει την καθιέρωση της αγγλικής ως επίσημης γλώσσας της χώρας μας, είχαμε γελάσει, αλλά αυτό το βλέπουμε πλέον στην καθημερινότητά μας. Καθημερινώς απεμπολούμε τη γλώσσα μας, σχεδόν «μετά χαράς και ανακουφίσεως»[iv], νομίζοντας πως έτσι ανεβαίνουμε σε ανώτερα επίπεδα, «ευρωπαϊκά». Πασχίζουμε να απεμπολήσουμε τη γλώσσα που μιλάμε, σχεδόν την ίδια, από εποχής Ομήρου και ακόμα παλαιότερα, χάριν ενός δήθεν εκσυγχρονισμού και «παγκοσμιοποίησής» μας, ξεχνώντας τον εγγενή κοσμοπολιτισμό του ελληνισμού (και της γλώσσας του). Προφανώς δεν κλείνουμε τα μάτια στην εξάπλωση της αγγλικής ως γλώσσας (απλής) συνεννόησης σχεδόν όλου του κόσμου, αλλά προσφέρουμε κακή υπηρεσία στους εαυτούς μας και στην Ευρώπη σχεδιάζοντας μέχρι και Πανεπιστήμια με μοναδική γλώσσα την αγγλική [v] .
Πέραν του ότι πιστεύω πως αν όλα τα «διεθνή» Πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας χρησιμοποιούσαν ως γλώσσα τα ελληνικά, θα ήσαν περισσότερο ελκυστικά από τους ξένους, πόσο μάλλον τα τμήματα φιλοσοφίας[vi], ας έχουν τα ελληνικά ως γλώσσα των τελευταίων εξαμήνων. Τουλάχιστον οι διπλωματικές εργασίες να γράφονται και να παρουσιάζονται στα ελληνικά. Ας επιδείξουμε λίγο μεγαλύτερη φαντασία και γνώση της ιστορίας, από εκείνο το καταστροφικό «ανήκομεν εις την Δύσιν» (ή από την καταστροφική ερμηνεία αυτής της έκφρασης) .
Φωνές σαν αυτές του Κώστα Ζουράρι ίσως μας αφυπνίσουν…
[i] και συμπαθητικό για πολλούς από μας
[ii] Έκφραση παρμένη από ποίημα του Σουρή .
[iii] αναφέρομαι στο γνωστό ιστορικά αδιάβαστο πολιτικό, που κατάφερε να καταστρέψει εν πολλοίς και την εικόνα του τόπου μας.
[iv] Έκφραση παρμένη από τον Χάρυ Κλίν
[v] Οι νέοι μας που σπούδασαν στις πρώην ανατολικές χώρες των Βαλκανίων έφυγαν μιλώντας τις αντίστοιχες γλώσσες, εμείς όχι, ως βασιλικότεροι του βασιλέως (και όχι μόνο στη γλώσσα….) επιμένουμε αγγλικά.
[vi] Το Πανεπιστήμιο Αθηνών σχεδιάζει προπτυχιακό Τμήμα Φιλοσοφίας στην αγγλική… εδώ θα γελάνε οι καθηγητές φιλοσοφίας όλου του κόσμου!
Αν, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, η Ευρώπη σχεδίαζε ένα «Διεθνές» Πανεπιστήμιο, η γλώσσα του θα ήταν τουλάχιστον και στα ελληνικά. Όλοι οι μέχρι τότε μορφωμένοι της Ευρώπης ήξεραν και θαύμαζαν την ελληνική γλώσσα, θεωρώντας την όχι μόνο τρόπο συνεννόησης αλλά και κυρίως τρόπο σκέψης (ή συν-εννόησης με την ευρύτερη έννοια του όρου). Αλλά και οι λαοί του ευρύτερου περίγυρου του εν πολλοίς αυθαιρέτως δημιουργηθέντος οικοπέδου με τον τίτλο «Ελλάς», μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα και ακόμα μετά, μιλούσαν ελληνικά, με ότι αυτό συνεπαγόταν για την ανάπτυξη του νεοελληνικού κρατιδίου.
Τούτο γιατί η ελληνική γλώσσα δεν είναι μόνο γλώσσα με κύρος και ιδιαίτερη συμβολή στην διαμόρφωση της ανθρωπότητας. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι πως δεν είναι γλώσσα «συμφωνημένων σημείων». Τέτοιες γλώσσες εγκαταλείπονται ως ανεπαρκείς. Η ελληνική γλώσσα είναι δομημένη με «κύτταρα» που εξελίσσουν επ’ άπειρον το λόγο και έτσι δεν έχει όρια, ούτε στη δόμηση λέξεων, ούτε στη σύνταξη των προτάσεων, αλλά ούτε και στον τρόπο εκφοράς τους. Γι’ αυτό η ελληνική γλώσσα εξακολουθεί να στηρίζει γλωσσολογικώς την εξέλιξη περίπου όλων των επί μέρους επιστημών.
Η ελληνική γλώσσα αποτελεί κιβωτό πολιτισμού του κόσμου όλου, ιδιαιτέρως μάλιστα της σημερινής Δύσης, με την οποίαν ποθούμε άκριτα να ταυτιστούμε. Αγνοούμε πως η Δύση ήταν αυτή που προσπαθούσε να ταυτιστεί με τον ελληνισμό, τουλάχιστον από τον 18ο-19ο αιώνα και εξής, μέχρι να επιτύχουμε να την πείσουμε πως δεν είμαστε παρά παρελκόμενό της, δηλώνοντας πως εμείς ανήκουμε σε αυτήν[iii]. Δεν υποτιμούμε την αξία της Δύσης, αλλά αντιτιθέμεθα στη σημερινή τάση της να αποκηρύξει τη φιλοσοφική της θεμελίωση.
Σήμερα οι μεγάλοι Πολιτισμοί του παρελθόντος τίθενται ξανά στο διεθνές προσκήνιο, ενδεχομένως προς αναζήτηση μια μεγάλης σύνθεσης, προς άρση των σημερινών αδιεξόδων των κοινωνιών και του ανθρώπου. Η Ευρώπη βρίσκεται σε αναζήτηση ταυτότητας, ύστερα από την χρεοκοπία των θεμελιωδών αρχών της. Η ελληνική γλώσσα αποτελεί κιβωτό της ευρωπαϊκής πρότασης και δομικό στοιχείο της ταυτότητάς της. Θα είναι προς όφελος της Ευρώπης να επαναπροτάξει την ελληνική γλώσσα, σε αυτή τη νέα παγκόσμια συγκυρία.
Όταν παλαιότερα Υπουργός Παιδείας είχε προτείνει την καθιέρωση της αγγλικής ως επίσημης γλώσσας της χώρας μας, είχαμε γελάσει, αλλά αυτό το βλέπουμε πλέον στην καθημερινότητά μας. Καθημερινώς απεμπολούμε τη γλώσσα μας, σχεδόν «μετά χαράς και ανακουφίσεως»[iv], νομίζοντας πως έτσι ανεβαίνουμε σε ανώτερα επίπεδα, «ευρωπαϊκά». Πασχίζουμε να απεμπολήσουμε τη γλώσσα που μιλάμε, σχεδόν την ίδια, από εποχής Ομήρου και ακόμα παλαιότερα, χάριν ενός δήθεν εκσυγχρονισμού και «παγκοσμιοποίησής» μας, ξεχνώντας τον εγγενή κοσμοπολιτισμό του ελληνισμού (και της γλώσσας του). Προφανώς δεν κλείνουμε τα μάτια στην εξάπλωση της αγγλικής ως γλώσσας (απλής) συνεννόησης σχεδόν όλου του κόσμου, αλλά προσφέρουμε κακή υπηρεσία στους εαυτούς μας και στην Ευρώπη σχεδιάζοντας μέχρι και Πανεπιστήμια με μοναδική γλώσσα την αγγλική [v] .
Πέραν του ότι πιστεύω πως αν όλα τα «διεθνή» Πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας χρησιμοποιούσαν ως γλώσσα τα ελληνικά, θα ήσαν περισσότερο ελκυστικά από τους ξένους, πόσο μάλλον τα τμήματα φιλοσοφίας[vi], ας έχουν τα ελληνικά ως γλώσσα των τελευταίων εξαμήνων. Τουλάχιστον οι διπλωματικές εργασίες να γράφονται και να παρουσιάζονται στα ελληνικά. Ας επιδείξουμε λίγο μεγαλύτερη φαντασία και γνώση της ιστορίας, από εκείνο το καταστροφικό «ανήκομεν εις την Δύσιν» (ή από την καταστροφική ερμηνεία αυτής της έκφρασης) .
Φωνές σαν αυτές του Κώστα Ζουράρι ίσως μας αφυπνίσουν…
[i] και συμπαθητικό για πολλούς από μας
[ii] Έκφραση παρμένη από ποίημα του Σουρή .
[iii] αναφέρομαι στο γνωστό ιστορικά αδιάβαστο πολιτικό, που κατάφερε να καταστρέψει εν πολλοίς και την εικόνα του τόπου μας.
[iv] Έκφραση παρμένη από τον Χάρυ Κλίν
[v] Οι νέοι μας που σπούδασαν στις πρώην ανατολικές χώρες των Βαλκανίων έφυγαν μιλώντας τις αντίστοιχες γλώσσες, εμείς όχι, ως βασιλικότεροι του βασιλέως (και όχι μόνο στη γλώσσα….) επιμένουμε αγγλικά.
[vi] Το Πανεπιστήμιο Αθηνών σχεδιάζει προπτυχιακό Τμήμα Φιλοσοφίας στην αγγλική… εδώ θα γελάνε οι καθηγητές φιλοσοφίας όλου του κόσμου!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου