AΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΡΑΝΚΟ ΜΠΑΤΑΛΙΑ

Si Puo Fare ( Μπορεί να γίνει )

Με αφορμή τις αντιδράσεις που έχουν ξεσπάσει τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας από την απόφαση της κυβέρνησης  να αλλάξει  την παρεχόμενη περίθαλψη στον τομέα της ψυχικής υγείας , έχοντας ως βασικό άξονα της πολιτικής της την αποϊδρυματοποίηση των νοσοκομείων , αναρτούμε μια ανατρεπτική Ιταλική . σάτιρα , που έχει ως θέμα της την ψυχιατρική μεταρρύθμιση που έγινε τη δεκαετία του 1980  βασισμένη στον περιβόητο "Νόμο Basaglia" , όπως ονομάστηκε η πρωτοβουλία του φωτισμένου Ιταλού καθηγητής της Ψυχιατρικής Franco Basaglia,  με τον οποίο έκλεισαν τα ψυχιατρεία και ελευθερώθηκαν οι τρόφιμοι.
Βέβαια  η ψυχιατρική στη χώρα αυτή, που έχει κάνει θαύματα, επιστημονικά και κοινωνιολογικά  έχει υποστεί μεγάλη αμφισβήτηση από τους οπαδούς της "ορθόδοξης" ψυχιατρικής .

"Υπόθεση: O Νέλο είναι ένας συνδικαλιστής στα χρόνια των 1980, όταν επικράτησε ο περιβόητος νόμος Basaglia, όπως ονομάστηκε η πρωτοβουλία του φωτισμένου Ιταλού καθηγητής της ψυχιατρικής με τον οποίο έκλεισαν τα ψυχιατρεία κι ελευθερώθηκαν οι τρόφιμοι. Ήταν μια πολύ επαναστατική κίνηση στην Ιταλία και στην ίδια την επιστήμη. Όταν, λοιπόν, συμβαίνει αυτό, ο Νέλο προσπαθεί να δει τι θα κάνουν όλους αυτούς τους τροφίμους που βγαίνουν ελεύθεροι στην αχρηστία του τίποτα. Και φτιάχνει μια «κολεκτίβα», από την οποία θα δοθούν αφορμές για τσουχτερές επισημάνσεις."
psychologynow.gr

AΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΡΑΝΚΟ ΜΠΑΤΑΛΙΑ 

 

Franco Basaglia - Wikipedia

Φράνκο Μπαζάλια: ο άνθρωπος που έριξε τα κάγκελα των ασύλων ...

***********************

Franco Basaglia, ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ.
Πρόλογος-Μετάφραση, ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ. 
Από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ.
Πριν ήμασταν τρελοί
Τώρα ήμαστε ασθενείς
Πότε τελικά θα μας θεωρήσουν ανθρώπους;
--------------------------------------------------------------------------------

ΦΡΑΝΚΟ ΜΠΑΖΑΛΙΑ
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ
Ενάντια στην απαισιοδοξία της λογικής,
για την αισιοδοξία της πράξης.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: FRANCA ONGARO BASAGLIA
MARIA GRAZIA GIANNICHEDDA

ΠΡΟΛΟΓΟΣ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ- ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ*

ΑΘΗΝΑ
--------------------------------------------------------------------------------
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Πριν ήμασταν τρελοί
Τώρα ήμαστε ασθενείς
Πότε τελικά θα μας θεωρήσουν ανθρώπους;
Simone Cristicchi: Centro Salute Mentale, Εκδόσεις Mondatori, 2007

Εναλλακτική Ψυχιατρική είναι ο τίτλος της πρώτης έκδοσης ή οποία έγινε στη Βραζιλία, θέλοντας να υποδηλώσει τη ριζική διαφοροποίηση μιας «Νέας Ψυχιατρικής» σε σχέση με την Ψυχιατρική που γνωρίζουμε από τη σύστασή της ως επιστήμη μέχρι σήμερα.
Νέας γιατί βάζει ερωτήματα, όπως σε τι βαθμό ή Ψυχιατρική είναι εργαλείο απελευθέρωσης ή καταπίεσης. Αναλύει τον ψυχιατρικό θεσμό ανακαλύπτοντας ότι «η ιστορία της ψυχιατρικής είναι η ιστορία των ψυχιάτρων και όχι των ασθενών». Διερευνά την διαγνωστική διαδικασία σαν μια μεθοδολογία που αντικειμενοποιεί, αποπροσωποποιεί το άτομο, αντί να αναγνωρίζει την υποκειμενικότητα μιας πάσχουσας ύπαρξης που βρίσκεται σε κρίση.
«Η τρέλα είναι μια συνθήκη του ανθρώπου. Το πρόβλημα είναι ότι η κοινωνία αν θέλει να θεωρείται πολιτισμένη θα πρέπει να αποδεχτεί τόσο την τρέλα όσο και τη λογική. Αντίθετα εξουσιοδοτεί μια επιστήμη, την Ψυχιατρική, να μεταφράσει την τρέλα σε ασθένεια με σκοπό να την εξαφανίσει. Και εδώ βρίσκεται η σημασία της ύπαρξης του Ασύλου: κάνει το παράλογο, λογικό» δηλαδή ασθένεια. Fr.Basaglia
Όμως η κριτική του Franco Basaglia δεν αφορά μόνο τον ψυχιατρικό θεσμό, αλλά και άλλους κοινωνικούς θεσμούς όπως είναι το σχολείο, τη φυλακή, την οικογένεια, όπου και εκεί διακρίνει τις ιδρυματικές διαδικασίες σαν προοίμιο υποταγής, αποπροσωποποίησης και τελικά αρρώστιας του κοινωνικού σώματος στη δεδομένη τάξη πραγμάτων , της παραγωγικής διαδικασίας, του κέρδους και της αλλοτρίωσης.
Μια παραγωγή που στηρίζεται στον επιμερισμό της εργασίας , την αλλοτριωτική εργασία, τον αυταρχισμό και την απόλυτη εξουσία πάνω στον εργαζόμενο.
Μέσα σε αυτή τη λογική αναπτύχθηκε η σύγχρονη ιατρική, έχοντας σαν μοντέλο το «νεκρό σώμα» μέσω της ανατομο-παθολογίας και κλινικό εργαστήριο τις αίθουσες της ανατομίας για να ερευνηθεί το έμβιο όν δηλαδή η ενιαία βιο-ψυχοκοινωνική οντότητα που είναι ο Άνθρωπος. Το αποτέλεσμα ήταν ο επιμερισμός, η τμηματοποίηση, η από-ιστορικοποίηση και η «ουδετερότητα» μίας επιστήμης που θεώρησε ότι τελικά, άλλο είναι το σώμα, άλλο η αρρώστια και άλλο η ζωή.
Στην Ψυχιατρική τα πράγματα πήραν πιο σαφή και ξεκάθαρη πορεία χωρίς προσχήματα. Εδώ ο αποκλεισμός του σώματος από τη ζωή, δηλαδή από το κοινωνικό σώμα, είναι ξεκάθαρος, η ιστορία του ατόμου σταματάει, ο Άνθρωπος – πράγμα στην δραματικότερή του μορφή. Αποτέλεσμα, η εξουσία πλέον να ασκείται με τον πιο ξεδιάντροπο τρόπο, γίνεται απόλυτη γιατί ο Άλλος καταργείται αφού η διαπραγματευτική του δυναμική ισοπεδώνεται. Ο ασθενής γίνεται «πεδίο βολής που ασκούνται βρίζοντας ξένοι (και δικοί μας) φαντάροι»
Η επιμόλυνση της Ψυχιατρικής από την ιατρική έχει επέλθει, η δε θεραπεία έχει απέλθει. Ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας κατάντησε από θεραπευτής εντολοδόχος μίας δάνειας εξουσίας που του περισσεύει. Απόλυτος άρχων στο βασίλειο των τρελών, των κατατρεγμένων και των φτωχών, σ΄ αυτές τις μικρές πολιτείες των τρελών που λέγονται Άσυλα, ψάχνοντας αρειμανίως είτε στους δαίδαλους του ασυνειδήτου είτε στην Εσπερία για το θαυματουργό ίαμα, αφήνοντας από μπροστά του να προσπεράσει το προφανές, δηλαδή ο Άνθρωπος, διατρέχοντας καθημερινά τα μονοπάτια της φτώχειας και της αθλιότητας του ψυχιατρείου μέχρι να φτάσει στο γραφείο του.
«Στο πτώμα που άρχιζε να μυρίζει έβαλε και αυτός σαν τον Jacob ένα λουλούδι, μια αζαλέα», όπως θα έλεγε ο Μπρεχτ.
«Η βία και ο αποκλεισμός είναι η βάση πάνω στην οποία εδράζεται οποιαδήποτε σχέση στη σημερινή κοινωνία μας. Η κοινωνία διευρύνει την εργολαβία της εξουσίας της προς τους ειδικούς, οι οποίοι θα τη διαχειριστούν εν ονόματι της και θα συνεχίσουν να δημιουργούν μέσω νέων εργαλείων βίας, νέους αποκλεισμένους. Αυτή είναι η βία των ειδικών» Fr. Basaglia.
Εδώ ακριβώς είναι που τίθεται το ζήτημα της αναζήτησης μιας νέας ταυτότητας του ειδικού, του ψυχίατρου, του λειτουργού της ψυχικής υγείας που είναι η επανεύρεση της αμοιβαιότητας με τους ασθενείς , η αποδοχή της διαμαρτυρίας τους, η διαπραγμάτευση, η διαλεκτικότητα στη σχέση γιατρού-ασθενή. «Το να ζεις διαλεκτικά τις αντιφάσεις της πραγματικότητας είναι η θεραπευτική πλευρά της δουλειάς μας (….) μέσα στην διαλεκτική διαδικασία, βρίσκονται και οι εναλλακτικές λύσεις . Όταν ο ασθενής δεν έχει εναλλακτικές λύσεις βρίσκεται φυλακισμένος τόσο στο ψυχιατρείο όσο και στον έξω κόσμο όπου δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τις αντιφάσεις με διαλεκτικό τρόπο και κατέφυγε στη ψύχωση, στο παραλήρημα όπου δεν υπάρχουν ούτε αντιφάσεις ούτε διαλεκτική σχέση».Fr. Basaglia
Από την άλλη μεριά όταν αλλάζουμε τις συνθήκες της ζωής του, ( μέσω της αλλαγής της υπαρξιακής του υπόστασης, μέσω ενός εισοδήματος, στέγης, τροφής), παρέχουμε μια φυσιολογική ζωή και όχι συνθήκες στρατοπέδου συγκέντρωσης και καταναγκαστικών έργων, συγκροτείται ένας άνθρωπος που είναι σε θέση να σχετίζεται με τους άλλους ανθρώπους, να είναι ενημερωμένος συνειδητός, ικανός για επικοινωνία. « Ο γιατρός είναι αυτός που δίνει τα φάρμακα, αλλά πάνω απ όλα είναι αυτός που δίνει νόημα στη ζωή του ασθενή, επειδή ακριβώς καταφέρνει να έχει μια διαφορετική σχέση με αυτόν. Υπάρχει λοιπόν ένα βαθύ πολιτικό νόημα όσο αφορά τη δουλειά μας που προχωρά πιο πέρα από τον επιμερισμό της εργασίας, προχωρά πέρα από τους διαχωρισμούς ανάμεσα στην ειδικότητα μας και την πολιτική» Fr. Basaglia
Είναι ίσως αναγκαίο να κάνουμε μια ιστορικό-κοινωνική αναφορά της εξέλιξης της Ψυχιατρικής για να κατανοήσουμε , πως φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση.
Είναι γνωστές οι πρακτικές αντιμετώπισης θεραπευτικού-τιμωριτικού χαρακτήρα, όπως περιγράφονται άλλωστε στο πρώτο αμερικάνικο εγχειρίδιο ψυχιατρικής ( καθήλωση, κλουβιά, ξυλοδαρμοί) του Benjamin Rush ο οποίος θεωρούσε ότι «οι τρομοκρατικές μέθοδοι είχαν θεραπευτικά αποτελέσματα».
Αργότερα με την εξίσωση ανθρώπου-ζώου ο ψυχολόγος Wilhelm Wunt προσπαθούσε μέσω πειραμάτων σε ζώα να ερμηνεύσει την ανθρώπινη συμπεριφορά αρνούμενος να δεχτεί ψυχολογικού τύπου διαστάσεις, θεωρώντας τες αντιεπιστημονικές.
Στις αρχές του 19ου αιώνα ο ψυχολόγος Francis Calton ( ανιψιός του Δαρβίνου) νομιμοποίησε τη λέξη ευγονική θεωρητικοποιώντας, ότι η επιλεκτική διασταύρωση θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ανώτερη ανθρώπινη ράτσα. Την ίδια εποχή ο Heber Spencer ανέπτυξε την ιδέα στο βιβλίο του «Η εξέλιξη της ψυχολογίας» «ότι πολλά άτομα στην κοινωνία είναι βιολογικά ατελή και το μόνο που αξίζουν είναι ένας «γρήγορος θάνατος»
Στις αρχές του 1900 ο ψυχίατρος Ernst Rudin και ο Alfred Ploes, βασικοί «αρχιτέκτονες» του προγράμματος των ναζί για τη φυλετική κάθαρση , ίδρυσαν τη «Γερμανική εταιρεία για τη φυλετική υγιεινή».
Το 1915 αναπτύσσεται η ευγονική ως επιστήμη. Θεσμοθετήθηκαν νόμοι σε 24 Πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών για την υποχρεωτική στείρωση και κάθαρση των γονιδίων. Στειρώθηκαν εγκληματίες, χρήστες ουσιών, ψυχικά πάσχοντες, άτομα με νοητική στέρηση όπως και πολλοί αναλφάβητοι και φτωχοί. Περίπου 164.500 άτομα υποχρεώθηκαν σε στείρωση στις Η.ΠΑ., Ιαπωνία, Σουηδία, Δανία, Φιλανδία, Νορβηγία.
Στη δεκαετία 34-44 στη ναζιστική Γερμανία ο αριθμός έφτασε 350.000, ενώ θανατώθηκαν 70.000 ψυχικά πάσχοντες που θεωρήθηκαν ανίατοι. Το 80% των έγκλειστων στα Άσυλα πέθαναν από πείνα όπως άλλωστε συνέβη και στην Ελλάδα, στο Δρομοκαΐτειο την περίοδο του πολέμου.
Τα παραπάνω βέβαια δεν αναφέρονται έν είδει ιστορικού ρεπορτάζ αλλά για να αναδειχθεί η συνύπαρξη, η συνενοχή και αλληλοεμπλοκή θεσμοθετημένων εξουσιών του κράτους και της ψυχιατρικής, που όχι μόνο έδωσε την επιστημονική επικύρωση, αλλά αποτέλεσε πολλές φορές και τον εκτελεστικό βραχίονα του κράτους.
Ένα άλλο στοιχείο που δείχνει ξεκάθαρα αυτή την εμπλοκή Ψυχιατρικής και εξουσίας είναι η συνύπαρξη και η αντιμετώπιση του ψυχικά πάσχοντος με άλλες κατηγορίες περιθωριοποιημένων και αναξιοπαθούντων ατόμων όπου η κοινή συνισταμένη ήταν η διαφορετικότητα, η φτώχεια και η αρνητική σχέση με την παραγωγή. Δηλαδή η αιρετικότητα από το κοινό αίσθημα της κανονικότητας και η παραγωγικότητα ή το οικονομικό βάρος που θα μπορούσαν να επιφέρουν στην κοινότητα.
Από το τέλος του 1800 η ψυχιατρική ασχολείται επιστημονικά για την ταξινόμηση της ψυχικής νόσου, ψάχνοντας κυρίως τα αίτια της στον εγκέφαλο και γίνεται όλο και περισσότερο περιγραφική. Αυτή η πλευρά όμως αποδεικνύεται δευτερεύουσα γιατί η αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας είναι όλες αυτές οι μέθοδοι που αναφέρθηκαν και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Αυτή η αντίφαση θεωρίας και πρακτικής αναδεικνύουν κυρίως δύο πράγματα:Την κοινωνική εντολή που έχει αναλάβει να διεκπεραιώσει την διαφορετικότητα, στην περίπτωσή μας τον ψυχικά πάσχοντα και την περίσσεια εξουσίας που έχει επίσης. Μια δάνεια εξουσία για τις καταπιεστικές πρακτικές απέναντι σε αναξιοπαθούντα άτομα.
Παρά την ανάπτυξη των επιστημών του ανθρώπου τον 20ο αιώνα -η ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η ψυχανάλυση - το Άσυλο παραμένει το ίδιο και διογκώνεται, διατηρώντας το νήμα του περασμένου αιώνα για τη μη αποκαταστασιμότητα των ψυχικά νοσούντων και την επικινδυνότητα που θεσμοθετείται με νόμους και προφήτες.
Το 1838 η Γαλλία ΄θέσπισε νόμο που καθόριζε τους τρόπους του ψυχιατρικού εγκλεισμού. Παρά την ένταξη της ψυχιατρικής στην Ιατρική, δεν υπήρχαν επιστημονικά δεδομένα που μπορούσαν να συνδέσουν κάποια οργανική διαταραχή με τον ψυχικά πάσχοντα και έτσι η ψυχική διαταραχή συνδέθηκε με τη διαταραχή της κοινωνικής συμπεριφοράς. Η αντικοινωνικότητα γινόταν αιτία εισαγωγής στο ψυχιατρείο.
Κοινωνία και Ψυχιατρική επικυρώνει η μία την άλλη. Οργανικό και Κοινωνικό Σώμα επαληθεύονται αμοιβαία όπως λέει και ο F.Basaglia.
Την περίοδο της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης όντας αναγκαία η εργατική δύναμη, η ανάπτυξη των θεραπευτικών κοινοτήτων στην Αγγλία παρείχε εργατικά χέρια για την ανάπτυξη της βιομηχανίας, για να παλινδρομήσει πάλι και να παραμείνει σαν μια παραδειγματική εμπειρία αφήνοντας το Άσυλο σαν τόπο εγκλεισμού της τρέλας, της επιστημονικής μιζέριας και της φτώχιας, βάζοντας διαρκώς το ερώτημα. «Τι είναι ψυχική νόσος?» επινοώντας ή ανακαλύπτοντας κατηγοριοποιητικά- διαγνωστικά συστήματα χωρίς ποτέ να διερωτηθεί, «ποια είναι η ψυχιατρική η οποία ασκείται»
Έτσι εύλογα τίθεται ένα δεύτερο ερώτημα: Είναι η ιδεολογία, οι εμπλεκόμενες εξουσίες, η κοινωνική εντολή που έχει αναλάβει η ψυχιατρική να διεκπεραιώσει, συρρικνώνοντας ανθρώπινες υπάρξεις στο σύμπτωμα και ακολούθως να τις απομονώσει για να αιτιολογήσει εκ των υστέρων το ιδρυματικό σύστημα;
Υπάρχει ένα παραμύθι από την Ανατολή. Κάποιος ενώ κοιμόταν ένα φίδι εισήλθε στο στομάχι του. Από εκείνη τη στιγμή το φίδι άρχισε να επιβάλει τη θέληση του σε αυτόν τον άνθρωπο, ήταν υποχείριο του φιδιού, οτιδήποτε έκανε υπαγορευόταν από αυτό. Έχασε τις επιθυμίες του, τη βούληση του, την ελευθερία του. Όταν το φίδι αποφάσισε να τον εγκαταλείψει, αυτός ο άνθρωπος δεν ήξερε τι να την κάνει την ελευθερία του. Είχε τόσο συνηθίσει την κατοχή αυτού του φιδιού που έχασε κάθε δυνατότητα να επιθυμεί, να δρα, να είναι αυτόνομος και έτσι βρέθηκε στο απόλυτο κενό.
Είναι το ίδιο πράγμα που έλεγε τις προάλλες η Παναγιώτα, όταν μετά από πολλά χρόνια παραμονής στο Ψυχιατρείο πήγε να κατοικήσει σε κάποιον ξενώνα, έλεγε λοιπόν: « Τώρα έχω την ελευθερία μου αλλά δεν ξέρω τι να την κάνω» Είχε μείνει και αυτή στο απόλυτο κενό χωρίς βούληση, επιθυμίες, ενδιαφέροντα, σκέψεις, κινήσεις γιατί απλά ενσωμάτωσε ένα σώμα που δεν ήταν δικό της. Ήταν αυτό του ιδρύματος.
Ο Bleur δίδασκε ότι ο σχιζοφρενής και ιδιαίτερα ο χρόνιος «πρέπει να συνηθίσει», το ίδρυμα, την κατοχή την κατάληψη κάθε ψυχικού, πνευματικού και σωματικού εδάφους, αποδεχόμενος χωρίς όρους τον κατακτητή. Έχοντας σαν μοναδικές στιγμές ελευθερίας το acting out και το παραλήρημα. Στο τέλος βέβαια και αυτά θα κατηγοριοποιηθούν και θα ερμηνευτούν ως συμπτώματα της ίδιας της ασθένειας.
Πώς εξηγείται όμως η ύφεση των συμπτωμάτων και η ταυτόχρονη μείωση της φαρμακευτικής αγωγής αμέσως νέτα την αποκατάσταση ενός καθεστώτος ελευθερίας όπως συνέβη π.χ. με την κατάργηση των κλειστών τμημάτων στο Δρομοκαΐτειο, στη Λέρο και αλλού? Ή η δραστική μείωση της ακούσιας νοσηλείας μετά την κατάργηση του ψυχιατρείου Χανίων;
Άρα το παραλήρημα και οι προκλητικές αντιδράσεις είναι ίσως οι απέλπιδες εκείνες προσπάθειες όπου ο ασθενής αναζητεί να δηλώσει την παρουσία του, την ταυτότητά του ως ατόμου-προσώπου αντιστεκόμενος στην ισοπέδωση και την αντικειμενοποίηση του. Πείσμων στο παραλήρημα του – μέσω του οποίου δηλώνει την υποκειμενικότητά του – σε ένα κόσμο ομοιογενοποιημένο, κατηγοριοποιημένο, αποπροσωποιημένο. Σε αυτή την περίπτωση θα έπρεπε να μιλάμε για «Ιδρυματικό Παραλήρημα» και όχι για ψυχωτικό, που εκφράζεται με ένα ψυχωτικό τρόπο. Αυτή η διάκριση, η διαφορική διάγνωση έχει και προγνωστική και θεραπευτική σημασία γιατί στην πρώτη περίπτωση πρέπει να θεραπεύσουμε το Ίδρυμα, στη δεύτερη τον ασθενή.
Είναι επίσης γνωστές οι φράσεις που συναντάμε στους κλινικούς φακέλους «ήρεμος», «συνεργάσιμος», «φροντίζει τον εαυτό του» σε ένα περιβάλλον που ούτε ήρεμο, ούτε συνεργάσιμο, ούτε φροντισμένο είναι. Είναι εκφράσεις που θα ήθελαν να υποδηλώσουν τη βελτίωση της νόσου όμως στην πραγματικότητα υποδηλώνουν την υποταγή και την ενσωμάτωση από τον ασθενή στην Ιδρυματική Κοινωνία του Ασύλου. Είναι ακριβώς η στιγμή που ο όφις δηλαδή το Άσυλο εγκαταστάθηκε εντός του, υπαγορεύοντάς του επιθυμίες, βούληση, επιλογές, σκέψεις, κινήσεις, ιδέες.
Έχουμε το παράδοξο γεγονός να επιδιώκουμε τη θεραπεία και την ψυχική υγεία από τη συγκεκριμένη νόσο σε μια διαρκώς συρρικνούμενη ύπαρξη με επιστημονικά εργαλεία και μεθόδους που επίσης συρρικνώνονται στο σύμπτωμα ερευνώντας εν των βάθει και χάνοντας το προφανές.
Τα αποτελέσματα είναι γνωστά: Χιλιάδες έγκλειστοι σε ολόκληρο τον κόσμο επιβεβαιώνουν για μια ακόμα φορά αυτό που είχε διατυπωθεί δύο αιώνες πριν για το «αναποκατάστατο» και την «επικινδυνότητα» της νόσου.
Θα έλεγα ότι απέναντι στη νόσο που μέσα στα χαρακτηριστικά της είναι η συρρίκνωση του ατόμου, η έλλειψη επιλογών, η φτώχεια βούλησης δηλαδή ελευθερίας, απαντήσαμε και εμείς νοσηρά με έλλειψη ελευθερίας, έλλειψη επιλογών, υλική φτώχεια, αλλά αυτή τη φορά σε θεσμικό επίπεδο, με επιστημονική επικύρωση αυτής της επιλογής μας, αναλαμβάνοντας ρόλους και υποχρεώσεις που δεν ανήκουν στο πεδίο των αρμοδιοτήτων μας όπως δηλαδή η διαφύλαξη της δημόσιας τάξης, προδιαγράφοντας την πορεία της νόσου, έχοντας όμως κατά νου το ιδρυματικό μοντέλο.
Είναι επίσης γνωστές οι μελέτες που προβλέπουν την πρόγνωση και τη νοσηρότητα των επόμενων δεκαετιών, προδιαγράφοντας την πορεία του έμβιου όντος δηλαδή του ζωντανού μέσω στατιστικών μελετών γραφείου, μεταφέροντας λογικές εμπορείου, μάρκετινγκ και έρευνα αγοράς. Σαν να πρόκειται να διαχειριστούμε αντικείμενα από τη μια μεριά και από την άλλη θεωρώντας ότι οι κοινωνίες μας θα επαναλαμβάνονται και θα αναπαράγονται με μια γραμμική λογική που το υποκείμενο Άνθρωπος θα παρακολουθεί απαθής τις εξελίξεις.
Αν όλα τα παραπάνω δεν είναι ιδεολογοποίηση της Ψυχιατρικής τότε τι είναι;
Εδώ υπάρχει μια παρεξήγηση να θεωρείται ιδεολογικοποίηση ή πολιτικοποίηση της ψυχιατρικής οποιαδήποτε κριτική γίνεται που αφορά στις αντι-θεραπευτικές πρακτικές, την κοινωνική εμπλοκή, τους καταπιεστικούς μηχανισμούς που η ψυχιατρική χρησιμοποιεί, την περιθωριοποίηση, τον αποκλεισμό, τον βιο-πολιτικό χαρακτήρα που ασκεί και τις μονομερείς πρακτικές.
Τους δύο τελευταίους αιώνες ο χρόνος στη ψυχιατρική σταμάτησε, παρατηρώντας αντικείμενα και όχι υποκείμενα. Αντιμετωπίζει τις ανθρώπινες υπάρξεις συντονιζόμενη με την κατάσταση της ασθένειας, μιας κατάστασης που έχει έμφυτη την αδράνεια, όπου σταματά η ιστορία του ατόμου και επαναλαμβάνεται. Φαίνεται μάλιστα ότι κατάφερε να σταματήσει και τη θεραπευτική διαδικασία.
Επιστροφή στη θεραπεία, ίσως θα σήμαινε επιστροφή στην πάσχουσα ύπαρξη, επιστροφή στην κοινότητα, επιστροφή στην εργασία, στις σχέσεις, στα δικαιώματα, στη διαλεκτικότητα των αντιφάσεων και των συγκρούσεων.
 Για να απαντήσουμε στο ερώτημα «Τι είναι Ψυχιατρική» ή «ποια είναι η Ψυχιατρική που ασκούμε.» Ίσως αργότερα θα μπορέσουμε να απαντήσουμε στο «Τι είναι ψυχική νόσος».
Είμαστε έτοιμοι να το επιχειρήσουμε;

Γιώργος Αστρινάκης*
--------------------------------------------------------------------------------
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΟΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΣΤΟ SAO PAOLO
1. H ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΑΝ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ Ή ΚΑΤΑΠΙΕΣΗΣ
2. ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΟΜΑΔΑ :ΔΟΥΛΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
3. ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΥ ΘΕΣΜΟΥ
4. Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ.
5. ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ
6. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΟΜΗ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ
ΟΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΣΤΟ RIO DE JANEIRO
7. ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΒΙΑ ΣΤΟ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ
8. ΚΑΤΑΠΙΕΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ
9. ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ
10. Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ
ΟΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΣΤΟ BELΟ HORIZONTE
11. ΤΑ ΔΥΟ ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟ BELO HORIZONTE
12. ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΛΑΪΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
13. ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ: ΔΟΥΛΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
14. ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
15. ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ
--------------------------------------------------------------------------------

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ του Franco BASAGLIA
 Ο Φράνκο Μπαζάλια ήταν καθηγητής Ψυχιατρικής. Ως φοιτητής συμμετείχε σε αντιφασιστικές οργανώσεις και φυλακίστηκε. Ως πανεπιστημιακός δάσκαλος μετά από δεκατρία χρόνια αποφάσισε να εγκαταλείψει το πανεπιστήμιο και να διευθύνει το Ψυχιατρείο της Γκορίτζια, όπου ξεκίνησε έναν αγώνα κατάργησης των καταπιεστικών μηχανισμών διοίκησης αλλά και των θεραπευτικών πρακτικών. Άνοιξε τις πόρτες, έριξε τα κάγκελα, κατήργησε τα ηλεκτροσόκ και οργάνωσε το Ψυχιατρείο με αρχές «θεραπευτικής Κοινότητας»
Το 1971 ανέλαβε την διεύθυνση του Ψυχιατρείου της Τεργέστης με 1.200 ασθενείς, το οποίο κατήργησε μετά από οκτώ χρόνια, δημιουργώντας στην κοινότητα ένα πλήρες δίκτυο υπηρεσιών. Έτσι συντέλεσε αποφασιστικά ώστε να ψηφιστεί ο νόμος «180» που θεσμοθετούσε την κατάργηση των ψυχιατρείων στην Ιταλία. Εκείνη την περίοδο έγραψε πολλά δοκίμια και προώθησε μια συλλογική έρευνα με τίτλο «Εγκλήματα εν καιρώ ειρήνης» στην οποία συμμετείχαν οι Ρόναλντ Λαίνγκ, Μισέλ Φουκώ, Νόαμ Τσόμσκι, Ρόμπερτ Καστέλ και Ρ. Γκόφμαν. Φίλος και συνεργάτης του Ζαν-Πωλ Σάρτρ , αποτέλεσε το βασικό ιδεολογικό αλλά και πρακτικό σημείο αναφοράς του κινήματος του Μάη του ΄68
Ο ριζοσπαστισμός και η αιρετικότητα του απέναντι στην Ακαδημαϊκή Ψυχιατρική έγινε αιτία να συρρέουν από όλον τον κόσμο επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας για να ζήσουν το «Πείραμα της Τεργέστης», το οποίο τα τελευταία χρόνια είναι πλέον επίσημα ένα από τα πιλοτικά προγράμματα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση.
Άλλα έργα του: Η παρεκκλίνουσα πλειονότητα (1971), Εγκλήματα εν καιρώ ειρήνης (1975), Τι είναι η Ψυχιατρική? (1997), Η Άρνηση του Ψυχιατρικού Θεσμού, Πεθαίνοντας ταξικά (1969), Γραπτά- Τόμος Ι,ΙΙ (1981-1982).
--------------------------------------------------------------------------------
* Ο κύριος Γεώργιος Αστρινάκης είναι Ψυχίατρος, Αναπληρωτής Διευθυντής στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής «ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟ».