Τα «φαντάσματα» των δωσιλόγων γυρνούν στις γειτονιές...

Εντυπη εκδοση Αυγής , 25/6/2017

 

Πλήκα Μαρούλα 

 

«Ο δρόμος είχε τη δική του Ιστορία...» λένε οι στίχοι της Κωστούλας Μητροπούλου που μελοποίησε ο Μάνος Λοΐζος, όμως συνήθως τα ονόματα που φέρουν οι δρόμοι όχι μόνο δεν ανταποκρίνονται στην Ιστορία τους, αλλά μπορεί και να την προσβάλλουν ή να προσβάλλουν τη συλλογική μνήμη του τόπου.

Στη Θεσσαλονίκη μέχρι και σήμερα δρόμοι της πόλης διατηρούν ονόματα που τους δόθηκαν επί χούντας και ορισμένα εξ αυτών ανήκουν όχι απλώς σε αμφιλεγόμενες προσωπικότητες, αλλά σε αποδεδειγμένα συνεργάτες του ναζιστικού καθεστώτος. Και αυτό σε μια πόλη που πλήρωσε βαρύ τίμημα αίματος με την εξόντωση του εβραϊκού της στοιχείου. Η Θεσσαλονίκη τιμά τον τελετάρχη της υποδοχής των ναζιστικών στρατευμάτων Περικλής Βιζουκίδης, που στις 9 Απριλίου του 1941 παρέα με τον μεταξικό δήμαρχο Κ. Μερκουρίου και τον μητροπολίτη Γεννάδιο έσπευσαν να καλωσορίσουν τους κατακτητές.
Μάλιστα στην επίσημη έκδοση των γερμανικών στρατιωτικών αρχών με τίτλο «Από τη Σερβία στην Κρήτη» ο Βιζουκίδης ποζάρει να προσφωνεί τα πρώτα γερμανικά στρατεύματα ως εξής: «Γνωρίζω το Βερολίνο πολύ καλά, γιατί ήμουν καθηγητής στο πανεπιστήμιο στα ελληνικά και τουρκικά. Ονομάζομαι Περικλής Βιζουκίδης. Τώρα θα ‘ρθουν πάλι καλύτερα χρόνια για την Ελλάδα, γιατί ανανεώνει τους δεσμούς της με τη Γερμανία. Χαιρετήστε μου τη χώρα σας και το Βερολίνο!».

Για «τυπικούς λόγους»

Δυστυχώς δεν είναι ο μόνος δωσίλογος που του αφιέρωσαν δρόμο της Θεσσαλονίκης για την «προσφορά» του στην πατρίδα... Πρόσφατα η αρμόδια επιτροπή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας - Θράκης μπλόκαρε για τυπικούς (προς το παρόν) λόγους τη μετονομασία της οδού στρατηγού Αθανασίου Χρυσοχόου σε Αλμπέρτο Ναρ. Και ελπίζουμε σύντομα να ξεπεραστούν τα εμπόδια για τη μετονομασία του συγκεκριμένου δρόμου, ώστε να τιμάται ένας σύγχρονος Σαλονικιός Εβραίος λογοτέχνης, που ήταν «τέκνο του 11520 και της 40041» και όχι ένας δωσίλογος που και μεταπολεμικά υπερασπίστηκε τον «σφαγέα της Θεσσαλονίκης» Μαξ Μέρτεν.


Ο επιτελάρχης του Τσολάκογλου

Βέβαιο είναι ότι, αν κάνουμε ένα γκάλοπ στους δρόμους της Θεσσαλονίκης με το ερώτημα “ποιος είναι ο Αθανάσιος Χρυσοχόου”, ελάχιστοι θα γνωρίζουν το ποιόν του. Ο συνταγματάρχης Αθ. Χρυσοχόου, λοιπόν, ήταν επιτελάρχης του στρατηγού Τσολάκογλου και πρώτου δωσίλογου πρωθυπουργού.
Ο Τσολάκογλου τον τοποθετήθηκε στην έμμισθη θέση του γενικού επιθεωρητή Νομαρχιών Μακεδονίας, που είχε κύριο μέλημα τη συγκέντρωση πληροφοριών για τις αντιστασιακές οργανώσεις που δρούσαν κατά των Ναζί κατακτητών, αλλά και την έκδοση εγκυκλίων και προκηρύξεων με θεωρητικές οδηγίες αντιμετώπισης της βουλγαρικής και ρουμανικής προπαγάνδας.
Ο Χρυσοχόου, που ήταν και αρχηγός των ταγματασφαλιτών, στη μετεμφυλιακή Ελλάδα πήρε “συγχωροχάρτι” από το τότε καθεστώς, το έπαιζε «εθνικόφρων», ενώ ποτέ δεν πλήρωσε για τη συνεργασία του με τους κατακτητές Ναζί. Προσπάθησε, επίσης, να πείσει ότι δέχτηκε τη έμμισθη θέση του γενικού επιθεωρητή Μακεδονίας σε συνεννόηση με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου και πως διατηρούσε επαφή με το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.

Άλλα λένε τα ντοκουμέντα

Τα ντοκουμέντα, όμως, που είδαν πολύ αργότερα το φως της δημοσιότητας, άλλα μαρτυρούν. Ένα από αυτά που ανήκει στο αρχείο του ΚΙΘ έφερε στο φως ο δημοσιογράφος και ερευνητής Σπύρος Κουζινόπουλος. Είναι ένα τηλεγράφημα που έστειλε στις 10 Οκτωβρίου 1944 ο Γεώργιος Μαργέτης, επικεφαλής του μυστικού δικτύου κατασκοπείας «Ζεύς», το οποίο λειτουργούσε στη Θεσσαλονίκη και με τον ασύρματο ενημέρωνε το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής για τις δραστηριότητες των Γερμανών.
Το τηλεγράφημα περιγράφει την έκπληξη των μελών του δικτύου «Ζεύς» όταν από δημοσιεύματα της εφημερίδας «Νέα Ευρώπη», που εκδιδόταν από τους Ναζί στη Θεσσαλονίκη, πληροφορήθηκαν ότι ο Χρυσοχόου διορίστηκε από τους κατακτητές γενικός διοικητής Μακεδονίας, θέση που σήμερα θα αντιστοιχούσε σε αυτή του υπουργού Μακεδονίας - Θράκης.
«Κατάπληκτοι ανεγνώσαμεν εφημερίδαν 15ης ότι συνεργάτης 3 (σ.σ.: δηλαδή ο Χρυσοχόου) παραλαμβάνει Γενικός Διοικητής. Επισκεφθέντες τούτον σήμερον μετά συνεργάτου 4, διεμαρτυρήθημεν εντονότατα και εζητήσαμεν εξηγήσεις. Μας παρέδωσεν την εξής έγγραφον δήλωσιν:
‘Υποστάς μεγάλας πιέσεις εκπροσώπων κοινωνίας και κατόπιν συστάσεως εθνικού κέντρου ανέλαβον καθ’ηκοντα υπηρεσιακού Γενικού Διοικητού προς πρόληψιν συγχίσεως και τερματισμόν απογοητεύσεως λαού εις κρίσιμον τούτην περίοδον. Επωμίζομαι πάσαν ευθύνην, αλλά δεν θα παύσω συνεχίζων εργασίαν δια Συμμαχικήν και Ελληνικήν υπόθεσιν. Κατεύθυνσις έργου Γενικής Διοικήσεως διεξάγεται εν συνεργασία με εθνικόν κέντρον’.
Ασχέτως τούτου διεκόψαμεν πάσαν επαφήν μετ’ αυτού, εν αναμονή οδηγιών και υμών» αναφέρει ο πληροφοριοδότης του κατασκοπευτικού δικτύου. Με λίγα λόγια ο Χρυσοχόου από τη μια αναφέρει ότι ανέλαβε τη συγκεκριμένη θέση “εξ αιτίας των μεγάλων πιέσεων της κοινωνίας”, αλλά αποφεύγει τεχνηέντως να κατονομάσει το εθνικό κέντρο...
Υπερασπιστής του Μέρτεν

Τον Φεβρουάριο του 1959 τοπικές και εθνικής εμβέλειας εφημερίδες φιλοξενούν στα πρωτοσέλιδά τους την πολύκροτη δίκη του Μαξ Μέρτεν υπό τον τίτλο “Ο κ. Χρυσοχόου καταθέτει υπέρ του Μέρτεν” ή “Ελαφρυντικά διά τον Μέρτεν καταθέτει μάρτυς κατηγορίας”.
Από τα πρακτικά της δίκης που έχουν αποτυπωθεί στις εφημερίδες της εποχής ο Χρυσοχόου ουσιαστικά παρουσιάζει τον Μέρτεν ως απλό εκτελεστή διαταγών και όχι ως υπεύθυνο για τους εξευτελισμούς και τις διώξεις που υπέστησαν οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, αλλά και για το “πλιάτσικο” των περιουσιών τους. Η προσπάθειά του να παρουσιάσει τον “σφαγέα της Θεσσαλονίκης” ως έναν ήπιων τόνων άνθρωπο εκνεύρισε το στρατοδικείο, που τον επέκρινε για αντιφάσεις.
Ο δωσίλογος στρατηγός κατηγόρησε ως μόνο υπεύθυνο για τις ναζιστικές φρικαλεότητες τον Κρένσκι, την ώρα που πληθώρα Εβραίων και όχι μόνο μαρτύρων κατονόμαζαν τον Μέρτεν ως τον “αρχιτέκτονα” των βασανιστηρίων, των λεηλασιών των εβραϊκών περιουσιών και του εκτοπισμού στα ναζιστικά στρατόπεδα του Άουσβιτς - Μπιρκενάου περίπου 50.000 ψυχών.

Ένας καλός συνεργάτης

Για την αγαστή συνεργασία του Χρυσοχόου με τους Ναζί κατακτητές αρκούν όσα αναφέρονται στο έγγραφο του γερμανικού Α2 για τη Θεσσαλονίκη λίγο πριν από την απελευθέρωση της πόλης:
«Το κομμουνιστικό στοιχείο είναι εδώ, όπως και στην Αθήνα, τόσο ισχυρό, ώστε με βεβαιότητα πρέπει να αναμένεται πρώτα η κατάληψη της πόλης υπό του EΛΑΣ. Παίρνοντας υπόψη ότι δεν μπορούμε να εμποδίσουμε μια ανάλογη εξέλιξη, που είναι μάλιστα ολότελα επιθυμητή, συνιστάται, για να διατηρηθεί το δικό μας γόητρο, να χρησιμοποιείται γι' αυτά τα ζητήματα εκτεταμένα ο γενικός επιθεωρητής Χρυσοχόου, ο οποίος με πρωτοβουλία του πρέπει να θέτει σε δράση Τάγματα Ασφαλείας, Αστυνομία και Χωροφυλακή, όπως το έπραξε ο Ράλλης στην Αθήνα (... )».
Αν οι δρόμοι μαρτυρούν την Ιστορία μιας πόλης, μετά τα παραπάνω γίνεται επιτακτική η ανάγκη είτε η οδός Στρατηγού Αθανασίου Χρυσοχόου να φύγει από το χάρτη της Θεσσαλονίκης είτε να συμπληρωθεί ως «Οδός στρατηγού Αθανασίου Χρυσοχόου, συνεργάτη των Ναζί».





Χρυσοχόου και Βιζουκίδης υποδέχονται τους Γερμανούς κατακτητές στη Θεσσαλονίκη