Με αφορμή τον πύρινο εφιάλτη στην Πορτογαλία , θυμόμαστε ότι σήμερα συμπληρώνονται εφτά χρόνια από το θάνατο ενός μεγάλου τέκνου της

Ζοζέ Σαραμάγκου: Ένας άθεος ενάντια στην τυφλότητα

Στις 18 Ιουνίου 2010 έφυγε από τη ζωή ο Πορτογάλος νομπελίστας Ζοζέ Σαραμάγκου, ο οποίος εξερεύνησε την ταραγμένη πολιτική ταυτότητα της Πορτογαλίας σε μια σειρά μυθιστορημάτων του και τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998.

Ένας ειλικρινής άθεος και κομμουνιστής, αμφισβήτησε τις «αξίες» της μετα-δικτατορικής ζωής στην Πορτογαλία με έργα του όπως τα «Baltasar & Blimunda», «Η Χρονιά Που Πέθανε Ο Ρικάρντο Ρέις» και «Όλα Τα Ονόματα». Έγινε ευρύτερα γνωστός με το μυθιστήρημά του «Περί Τυφλότητος» (1995).

Σε ό, τι αφορά την πολιτική του τοποθέτηση, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σαραμάγκου -μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος της Πορτογαλίας από το 1969- συμμετείχε σε πολλά διεθνή forums, όπου διεξήγαγε ομιλίες καταγγέλλοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

«Πού είναι όλα αυτά τα χρήματα που ρίχνονται στις αγορές; Πολύ καλά και αυστηρά φυλαγμένα. Μετά, ξαφνικά, τι μένει να σώσουμε; Ζωές; Όχι, Τράπεζες».

Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο Λανθαρότε, αφού πρώτα η πορτογαλική κυβέρνηση απέσυρε την υποψηφιότητα του έργου του «Το Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον» για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας το 1992.
«Το Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον» (1991) θεωρείται ως το πιο ανατρεπτικό έργο του Σαραμάγκου. Το μυθιστόρημα ξεκινά με τη Σφαγή των Νηπίων, όταν ο Ηρώδης πληροφορείται πως το γεννήθηκε στη Βηθλεέμ το μωρό – μελλοντικός βασιλιάς των Ιουδαίων και διατάζει να σφαγιαστούν όλα τα αρσενικά βρέφη. Στην αφήγηση του Σαραμάγκου, ο Ιωσήφ, ο σύζυγος της Μαρίας, μαθαίνει τυχαία την απόφαση του Ηρώδη για τη θανάτωση των βρεφών και καταφέρνει να κρύψει τον γιο του αφήνοντας τα υπόλοιπα νήπια να χαθούν.
Δηλαδή, ο Ιησούς αναγκάζεται αργότερο να θυσιάσει τη ζωή του για την εξιλέωση της αμαρτίας του γήινου πατέρά του καθώς και για το ότι ο Θεός επέτρεψε να λάβει χώρα η σφαγή. Στο σταυρό, ο Ιησούς του Σαραμάγκου ζητά από την ανθρωπότητα να συγχωρήσει τον Θεό για τις αμαρτίες του. Σημειώνεται ότι στο «Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο», ο Ιησούς εμφανίζεται να χάνει την παρθενιά του από τη Μαρία Μαγδαληνή.
Η πορτογαλική κυβέρνηση τότε, κατήγγειλε το μυθιστόρημα ως μια προσπάθεια επίθεσης εναντίον της θρησκευτικής κληρονομιάς της χώρας και απέσυρε την υποψηφιότητα του Σαραμάγκου από το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας, προκαλώντας έτσι και την αυτοεξορία του Σαραμάγκου στις Κανάριες Νήσους.

Γεννημένος το 1922, εργάστηκε ως μηχανικός αυτοκινήτων και ως δημοσιογράφος προτού αφιερωθεί εξ’ ολοκλήρου στη συγγραφή περίπου στα 50 του χρόνια.
Η μετάφραση του έργου του «Baltasar & Blimunda» (1982), στα αγγλικά το 1988 τον έφερε στο διεθνές προσκήνιο. Η φήμη του ολοένα αυξανόταν στις δεκαετίες του ΄80 και του ’90, όταν εξέδωσε μια σειρά σημαινόντων φανταστικών μυθιστορημάτων, γραμμένων με μια φυσική ροή που ακολουθούσε τον ρυθμό του προφορικού λόγου.«Η Χρονιά Που Πέθανε Ο Ρικάρντο Ρέις», που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1984, θεωρείται ως το αριστούργημά του- για την επιστροφή στη Λισαβόνα ενός φανταστικού χαρακτήρα που εφευρέθηκε από τον Πορτογάλο  συγγραφέα Φερνάντο Πεσσόα, μετά τον θάνατο του δημιουργού του.
Στην «Πέτρινη Σχεδία» (1986), η Ιβηρική Χερσόνησος αποκόπτεται από την Ευρώπη και «πλέει» στον Ατλαντικό, ενώ στο «Όλα Τα Ονόματα» (1997) ένας υπάλληλος γραφείου μετατρέπεται σε ήρωα, ενώ ξεκινά το «κυνήγι» μιας άγνωστης γυναίκας.
Το μυθιστόρημά του που θεωρείται σταθμός στη συγγραφική του δραστηριότητα, είναι το «Περί Τυφλότητος» (1995), μια αντι-ολοκληρωτική αλληγορία. Πρόκειται για την ιστορία μιας ανεξήγητης μαζικής επιδημίας τύφλωσης που μολύνει σχεδόν όλους τους κατοίκους μιας πόλης που δεν κατονομάζεται καθώς και της κοινωνικής κατάρρευσης που ακολουθεί.
Το μυθιστόρημα παρακολουθεί τις δυσκολίες χαρακτήρων οι οποίοι είναι από τους πρώτους που τους χτύπησε η επιδημία ενώ επικεντρώνεται στη σύζυγο του γιατρού, το σύζυγό της, αρκετούς από τους ασθενείς του και διάφορους άλλους που βρίσκονται στο δρόμο τους τυχαία. Αυτή η ομάδα ανθρώπων συσπειρώνεται σε ένα είδος οικογενειακής μονάδας ώστε να επιβιώσουν μέσω της ευστροφίας τους και της ανεξήγητης τύχης της συζύγου του γιατρού που γλίτωσε από την τύφλωση.
Η ξαφνική εμφάνιση της επιδημίας τύφλωσης προκαλεί τον πανικό ενώ η κοινωνική τάξη πολύ σύντομα κλυδωνίζεται, ενώ η κυβέρνηση επιχειρεί να περιορίσει την εξάπλωση της μόλυνσης και να διατηρήσει την τάξη με συνεχώς αυξανόμενα καταπιεστικά και αδέξια μέτρα.
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου έφυγε από τη ζωή στις 18 Ιουνίου του 2010 στην κατοικία του στη νήσο Λανθαρότε.
Πηγή: left,gr
_____________________
 

ΕΡΤ2 – Ο Ζοζέ Σαραμάγκου στις «Κεραίες της εποχής μας»!

Με αφορμή τη συμπλήρωση επτά χρόνων από το θάνατο του Ζοζέ Σαραμάγκου (16 Νοεμβρίου 1922 – 18 Ιουνίου 2010), η ΕΡΤ2 την Κυριακή 18 Ιουνίου 2017 και ώρα 21:00  μεταδίδει το επεισόδιο από την εκπομπή «Οι κεραίες της εποχής μας», που ήταν αφιερωμένο στον βραβευμένο με το Νόμπελ Λογοτεχνίας συγγραφέα.

«Η αμφιβολία είναι πάντα εποικοδομητική. Γι’ αυτό, πάντα, σε όλη μου τη ζωή, προσπάθησα να μην είμαι δογματικός», λέει ο Ζοζέ Σαραμάγκου κάπου στη συνομιλία του με τη Μικέλα Χαρτουλάρη και τον Ανταίο Χρυσοστομίδη. Και συνεχίζει: «Όσο λιγότερο είναι εμφανής η ιδεολογία σ’ ένα έργο τέχνης, τόσο καλύτερα. Γι’ αυτό και δεν αγαπώ τα βιβλία-προκηρύξεις».

Μέλος του Πορτογαλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, από τους ανθρώπους που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή στην περίφημη «Επανάσταση των Γαρυφάλλων», συγγραφέας των μεγάλων ιδεών και της πλούσιας πλοκής, βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998, ο Ζοζέ Σαραμάγκου θεωρείται δικαίως ένας από τους μεγαλύτερους ζώντες συγγραφείς της εποχής μας. Άρχισε να γράφει αργά, στα 58 του χρόνια, και σήμερα, στα 85 του χρόνια, εξακολουθεί να γράφει αριστουργήματα.

Τα γυρίσματα έγιναν σε τέσσερις διαφορετικούς τόπους: στο χωριό του Αζινιάγκα, στη φτωχότερη περιοχή της Πορτογαλίας, στη Λισαβόνα, στην Πάτρα και στην αρχαία Ολυμπία. Η ταινία, μάλιστα, αρχίζει και τελειώνει με το νομπελίστα συγγραφέα να περπατάει στην (προ της πυρκαγιάς!) αρχαία πόλη, δηλώνοντας μαγεμένος με το χώρο, τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό αλλά όχι και με το δωδεκάθεο («Εδώ δυσκολευόμαστε να τα βγάλουμε πέρα με τον ένα Θεό, φανταστείτε με δώδεκα!»).

Κατά τη διάρκεια της ταινίας ο Σαραμάγκου αναφέρεται βεβαίως στο έργο του («δεν γράφω βάσει σχεδίου, τα μυθιστορήματά μου είναι αποτέλεσμα εκλάμψεων») και στον εαυτό του, αλλά αφιερώνει μεγάλο μέρος της σκέψης του και στα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας: την ελλιπή δημοκρατία που χαρακτηρίζει τις δυτικές δημοκρατίες, τον αυταρχισμό της παγκοσμιοποίησης, τα αδιέξοδα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, τον θεσμό της Εκκλησίας, την κρίση της διεθνούς Αριστεράς κ.λπ. Ο λόγος του χειμαρρώδης, η διάθεσή του, διάθεση ενός νέου ανθρώπου.

Στην ταινία, στη μεγάλη συζήτηση με τους δύο οικοδεσπότες του, έρχονται να παρεμβληθούν σκηνές από την πρώτη έπειτα από πολλά χρόνια επίσκεψή του στο χωριό Αζινιάγκα για την παρουσίαση του πιο πρόσφατου βιβλίου του, καθώς και σκηνές από τη μουσική παρουσίαση του παραμυθιού «Το μεγαλύτερο λουλούδι του κόσμου» που πραγματοποιήθηκε στην Πάτρα στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, με την Κρατική Ορχήστρας Θεσσαλονίκης, τη σύζυγό του να απαγγέλλει και τον ίδιο στον καινούργιο γι’ αυτόν ρόλο του κονφερασιέ. Σε όλη, άλλωστε, τη διάρκεια της ταινίας γίνεται εμφανές το πόσο ο ίδιος αγαπάει και χρησιμοποιεί το χιούμορ στη ζωή του.

Παρουσίαση: Μικέλα Χαρτουλάρη, Ανταίος Χρυσοστομίδης.

Σενάριο-σκηνοθεσία: Ηλίας Γιαννακάκης.

Διεύθυνση φωτογραφίας: Claudio Bolivar.

Διεύθυνση φωτογραφίας (Πορτογαλία): Δημήτρης Κορδελάς.

Μοντάζ: Μυρτώ Λεκατσά.

Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος.

Μετάφραση: Αθηνά Ψυλλιά.

Ηχοληψία: Φάνης Καραγιώργος.

Βοηθός σκηνοθέτη: Αλέξανδρος Αλεξανδρόπουλος.

Οργάνωση παραγωγής: Θάνος Λαμπρόπουλος.

Εκτέλεση παραγωγής: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ.

Παραγωγή: ΕΡΤ Α.Ε. 2007.

Τις σκηνές στην Πορτογαλία γύρισε ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος με οπερατέρ τον Δημήτρη Κορδελά.