Τι
να δω στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου – Γράφει ο
αρχαιολόγος δρ Νίκος Παπαδημητρίου 
Το mononews κάλεσε διευθυντές και προϊσταμένους Μουσείων και Εφορειών Αρχαιοτήτων της χώρας να γνωρίσουν στο κοινό τα σπουδαιότερα εκθέματα που περιλαμβάνονται στις συλλογές τους, ζητώντας παράλληλα την κατάθεση μιας «προσωπικής» νότας με την επιλογή αντικειμένων, που προκύπτουν μέσα από την ιδιαίτερη ενασχόλησή τους. Σκοπός του αφιερώματος είναι να διευρυνθεί η γνώση του κοινού και να καταστήσει τα μουσεία πιο προσιτά, συμβάλλοντας και με αυτόν τον τρόπο στην ανάδειξη, την κατανόηση και την προσωπική σχέση καθενός μας με την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας.
Το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου
Ακολουθεί το κείμενο του διευθυντή του Μουσείου Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, δρος Νίκου Παπαδημητρίου
Το Μουσείο Κανελλοπούλου βρίσκεται στην Πλάκα, στη βόρεια πλαγιά της Ακρόπολης και στεγάζεται σε δύο κτήρια, την νεοκλασική Οικία Μιχαλέα, κτίσμα του τέλους του 19ου αιώνα, και τη Νέα Πτέρυγα που χτίστηκε τη δεκαετία του 2000 από τον αρχιτέκτονα Παύλο Καλλιγά.
Η γειτονιά του μουσείου είναι ένα παλίμψηστο ιστορίας, καθώς από αυτό αντικρίζει κανείς το κλασικό τείχος της Ακρόπολης με τα ενσωματωμένα μέλη των ναών που καταστράφηκαν από τους Πέρσες το 480 π.Χ. αλλά και τμήματα των μεσαιωνικών και οθωμανικών οχυρώσεων ενώ απέναντί τους βρίσκεται το βυζαντινό εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος του 11ου ή 12ου αιώνα. Στο υπόγειο του μουσείου, εξάλλου, σώζεται τμήμα από τη μεσαιωνική οχύρωση της Αθήνας, το λεγόμενο Ριζόκαστρο (μέσα του 13ου αιώνα) και σε μικρή απόσταση βρίσκεται η Οικία Κλεάνθη του 17ου αιώνα, που φιλοξένησε το πρώτο Πανεπιστήμιο της Ελλάδας και σήμερα είναι Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η συλλογή Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου άρχισε να
δημιουργείται το 1923. Αρχικά ο Παύλος Κανελλόπουλος (1906-2003), όπως
πολλοί πρώιμοι συλλέκτες, ενδιαφέρθηκε να αναδείξει την αδιάλειπτη
συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού, εν συνεχεία όμως, και από το 1945 με
την αρωγή της συζύγου του Αλεξάνδρας Λόντου-Κανελλοπούλου (1921-2008),
συνέλεξε έργα τέχνης όλων των περιόδων από την Προϊστορία έως και τον
19ο αιώνα.
Το 1972 το ζεύγος Κανελλοπούλου δώρισε τη συλλογή που είχε
συγκροτήσει στο Δημόσιο και από το 1976 το μουσείο, με το όνομα των
δωρητών, άρχισε να λειτουργεί στην Οικία Μιχαλέα στην αρχή υπό την
διεύθυνση της Εφορείας Ακροπόλεως, εν συνεχεία της Α΄ Εφορείας
Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και αργότερα της Εφορείας
Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών. Το 2007 μετατράπηκε σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου
Δικαίου εποπτευόμενο από το υπουργείο Πολιτισμού. Η συλλογή του
μουσείου αριθμεί περίπου 6.500 αντικείμενα, που χρονολογούνται από την 5η χιλιετία π.Χ. έως τον 19ο
αιώνα. Η πρώτη παρουσίαση έγινε με επιμέλεια της αρχαιολόγου Μαρίας
Μπρούσκαρη ενώ το 1997 πραγματοποιήθηκε μερική επανέκθεση με επιμέλεια
των αρχαιολόγων Κωνσταντίνου Σπαμπαβία και Νικολέττας Σαραγά. Το 2010,
έγινε επανέκθεση με την επίβλεψη των αρχαιολόγων της Α’ Εφορίας
Προϊστορικών και Κλασσικών αρχαιοτήτων.
Η συλλογή Αρχαίας Τέχνης εκτίθεται σε δύο αίθουσες της Νέας Πτέρυγας. Στην πρώτη ακολουθείται χρονολογική σειρά από τα Νεολιθικά έως τα Ρωμαϊκά χρόνια και στην δεύτερη παρουσιάζονται όπλα, κοσμήματα, νομίσματα, γλυπτά. Η συλλογή Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης εκτίθεται στη νεοκλασικής Οικίας Μιχαλέα. Θεωρείται μία από τις σημαντικότερες παγκοσμίως, καθώς περιλαμβάνει πάνω από 350 εικόνες, έργα κορυφαίων ζωγράφων της Κρητικής και Επτανησιακής σχολής (15ος -17ος αιώνας), μεγάλη συλλογή χρυσών κοσμημάτων και νομισμάτων, πολύ σημαντικά αρχέτυπα (έντυπες εκδόσεις του 15ου αιώνα), πατριαρχικά γράμματα, καθώς και έργα λαϊκής τέχνης του 18ου– 20ου αιώνα, μεταξύ των οποίων και ζωγραφικό πίνακα του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.
Τα τελευταία τρία χρόνια το Μουσείο Κανελλοπούλου έχει μπει σε μια νέα φάση αυτόνομης λειτουργίας, χάρις σε συνεργασίες με ερευνητικούς οργανισμούς της Ελλάδας και του εξωτερικού για τη μελέτη και δημοσίευση των συλλογών του, την διοργάνωση διεθνών συνεδρίων και επιστημονικών συναντήσεων κ.ά. Σύντομα το μουσείο θα προχωρήσει σε εργασίες αναβάθμισης των κτηριακών του υποδομών, σύμφωνα με μελέτη που υποβλήθηκε στο ΥΠΠΟ και εγκρίθηκε από τα αρμόδια συμβούλια ενώ ταυτόχρονα θα προχωρήσει ο μουσειολογικός σχεδιασμός με στόχο να ενταχθεί αρμονικά η παρουσίαση των συλλογών, με την ανάδειξη της ιστορίας της νεοκλασικής Οικίας Μιχαλέα και των αρχαιολογικών καταλοίπων της Μεσαιωνικής εποχής, που σώζονται στο εσωτερικό του μουσείου.
Τα σημαντικότερα εκθέματα
Πήλινο νεολιθικό ειδώλιο
Ένα από τα αρχαιότερα εκθέματα του μουσείου είναι το αποσπασματικό (εν μέρει συμπληρωμένο) πήλινο, νεολιθικό ειδώλιο γυναικείας μορφής της 5ης χιλιετίας π.Χ. Έχει τονισμένους γλουτούς, χέρια διπλωμένα κάτω από τα στήθη και προεξέχουσα κοιλιά, που ενδεχομένως υποδηλώνει εγκυμοσύνη. Παρόμοια ειδώλια είναι γνωστά από νεολιθικούς οικισμούς της ηπειρωτικής Ελλάδας (κυρίως της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας), των Βαλκανίων και την Μικράς Ασίας και χρονολογούνται στην 5η χιλιετία π.Χ.
Στο παρελθόν ειδώλια αυτού του τύπου θεωρούνταν σύμβολα γονιμότητας και καρποφορίας ενώ κάποιοι έβλεπαν σε αυτά απεικονίσεις μιας μεγάλης Μητέρας – Θεάς. Σήμερα θεωρείται ότι τα ειδώλια θα μπορούσαν να έχουν ποικίλες χρήσεις ως τελετουργικά αντικείμενα, ως θρησκευτικά σύμβολα, ακόμη και ως παιχνίδια για παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου