Το 1821, αναδύεται με φοβερή ταχύτητα, λόγω της επαναστατικής
επιτάχυνσης, το ελληνικό έθνος μέσα από το γένος των Ρωμιών. Αυτό που
τους συνδέει όλους είναι κυρίως η Ορθοδοξία και δευτερευόντως η γλώσσα.
Εικονογράφηση: bianka/LIFO
Το νόημα της εθνικής επετείου, τα κομβικά γεγονότα, οι πρωταγωνιστές και οι παρελάσεις
Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Ιστορίας & Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ, Αριστείδης Χατζής.
— Ποιο είναι το διακύβευμα της εθνικής επετείου στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης; Τι θα μας λέγατε;
Αναρωτιέμαι
τι σημαίνει εθνική επέτειος για τα νέα παιδιά. Όταν εγώ ξεκινούσα το
δημοτικό στη Θεσσαλονίκη, κάναμε έπαρση σημαίας κάθε πρωί και, φυσικά,
προσευχή. Ο πατριωτικός, εθνικός λόγος, ακόμα και ο σκληρός εθνικιστικός
ήταν μέρος του καθημερινότητάς μας. Όταν ήμουν μικρός, μου έμαθαν στο
σχολείο να είμαι καχύποπτος (αν όχι και κάτι χειρότερο) απέναντι στους
Τούρκους και τους Βούλγαρους. Όλα αυτά φαίνονται αστεία σήμερα μεν, αλλά
συνεχίζουν να υπάρχουν. Τα παιδιά μου έχουν ακούσει τέρατα από τους
καθηγητές τους στα δημόσια σχολεία που τελείωσαν. Όχι μόνο σοβαρά λάθη
και ανόητους μύθους αλλά και απαράδεκτες απόψεις, ακόμα και
αντισημιτικές. Αλλά και σήμερα ακούω καθηγητές της μέσης εκπαίδευσης να
μιλούν για το 1821 σαν γυμνασιάρχες της δεκαετίας του 1950. Αν
προσθέσουμε σ’ αυτά και τον οχετό του διαδικτύου και την πολύ κακής
ποιότητας «Ιστορία» που προσφέρουν έξαλλοι ακροδεξιοί «ιστορικοί» στα
κοινωνικά δίκτυα, καταλήγω να βλέπω πολύ θετικά τη τεχνητή νοημοσύνη.
Εξαρτάται, βέβαια, από το περιεχόμενο που θα εισάγεις. Ισχύει ο κανόνας
«garbage in, garbage out». Θα βασίζεται η πληροφορία στην επιστημονική
βιβλιογραφία και στη σοβαρή ιστοριογραφία ή στη δημαγωγική, τη
λαϊκίστικη, τη σχεδόν φασίζουσα και μισαλλόδοξη που θα βρείτε σε αφθονία
στο YouTube;
Υπάρχει και μια άλλη διάσταση: όταν διανύουμε μια περίοδο αέναης τεχνολογικής επανάστασης, τι να μας πει πια σήμερα μια ιστορία που συνέβη πριν από 200 χρόνια; Οπωσδήποτε η τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει τα πάντα, αλλά, ας μη γελιόμαστε, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ποιου τρόπους. Εγώ ποτέ δεν υπήρξα τεχνοφοβικός, αντιμετωπίζω κάθε τεχνολογική επανάσταση θετικά, σχεδόν ενστικτωδώς. Έτσι είμαι αισιόδοξος και ελπίζω πως θα μας βοηθήσει η τεχνητή νοημοσύνη στην καλύτερη και ταχύτερη οργάνωση και επεξεργασία των πληροφοριών. Για την επέτειο δεν φοβάμαι, άλλωστε συμβολίζει και την ανάδυση της πολιτικής μας κοινότητας – αυτό δεν μπορεί εύκολα να παραμεριστεί, όπως δεν θα παραμεριστεί η 4η Ιουλίου ή η 14η Ιουλίου για Αμερικανούς και Γάλλους αντίστοιχα. Για μένα θα είναι πάντα η σημαντικότερη επέτειος της χρονιάς και ελπίζω να μάθουμε να την τιμούμε με σεβασμό στην ιστορική επιστήμη και με το είδος πατριωτισμού που ταιριάζει σε ελεύθερους, δημοκρατικούς πολίτες.
Η Ελληνική Επανάσταση είχε έντονη την κοινωνική διάσταση από την αρχή γιατί είχε πολλά ριζοσπαστικά στοιχεία. Παραλίγο να μετατραπεί και σε πιο καθαρόαιμα κοινωνική επανάσταση το 1823.
— Γιατί το 1821 είναι η σημαντικότερη χρονιά στην ιστορία του νέου ελληνισμού;
Το
1821, αναδύεται με φοβερή ταχύτητα, λόγω της επαναστατικής επιτάχυνσης,
το ελληνικό έθνος μέσα από το γένος των Ρωμιών. Αυτό που τους συνδέει
όλους είναι κυρίως η Ορθοδοξία και δευτερευόντως η γλώσσα. Ξαφνικά η
εθνική ταυτότητα, που διαμορφώνεται ταχύτατα και εντυπωσιακά, παίρνει
την πρωτοκαθεδρία από τη θρησκευτική και σύντομα κυριαρχεί πλήρως, ακόμα
και στους απλούς ανθρώπους. Είναι πολύ χαρακτηριστική η ψυχολογική
αποσύνδεση από το Πατριαρχείο που συμβαίνει για διάφορους λόγους αλλά
και επειδή ο εθνισμός αποκτά νόημα γι’ αυτούς τους ανθρώπους, τον
εσωτερικοποιούν και τους καθορίζει. Δηλαδή δεν δημιουργείται τότε απλώς
το πρώτο ελληνικό έθνος-κράτος (την 1η/1/1822) αλλά αναδύεται και το νέο
ελληνικό έθνος που αποκτά μαζικότητα, γιατί ως ιδέα υπήρχε ήδη από το
ύστερο Βυζάντιο, αλλά αφορούσε μόνο διανοουμένους και προς το τέλος του
18ου αιώνα και εμπόρους της διασποράς, ακόμα και κάποιους Φαναριώτες. Η
σημερινή μας ταυτότητα, σε μεγάλο βαθμό, καθορίστηκε τότε.
— Ποιο θεωρείτε το πλέον κομβικό γεγονός της Επανάστασης; Ποιες προσωπικότητες της εποχής θα ξεχωρίζατε και γιατί;
Δεν υπάρχει ένα αλλά πολλά κρίσιμα γεγονότα. Είναι πιο εύκολο, βέβαια, να διακρίνεις τα πολεμικά. Θα ξεχωρίσω την Άλωση της Τριπολιτσάς και τη νίκη στα Δερβενάκια
γιατί σταθεροποίησαν την Επανάσταση και δημιούργησαν μια de facto
κατάσταση που έπρεπε οι Ευρωπαίοι να αποδεχθούν και να προσαρμοστούν σ’
αυτήν. Υπεύθυνος για τις δύο επιτυχίες ήταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Τον ξεχωρίζω από τους υπόλοιπους οπλαρχηγούς γιατί είχε στρατηγική
ευφυΐα, μεγάλη εμπειρία (και ως κλέφτης και ως μισθοφόρος) και, τέλος,
γιατί ήταν γνήσιος επαναστάτης – δηλαδή από την αρχή συνειδητοποίησε τη
σημασία του ιστορικού του ρόλου και έκανε ότι μπορούσε για την επιτυχία
του σκοπού. Αυτήν τη de factο κατάσταση εκμεταλλεύτηκε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος
για να οργανώσει πολιτικά το νέο κράτος (στην Επίδαυρο) και να το
τοποθετήσει γεωπολιτικά στη Δύση. Η πολιτική οργάνωση και η διπλωματική
είναι της ίδιας σημασίας με τη στρατιωτική. Δεν πετυχαίνει μια
επανάσταση μόνο στο πεδίο της μάχης, στο οποίο άλλωστε δεν τα πήγαμε και
τόσο καλά, ιδίως μετά το 1825. Έτσι, ένα κομβικό γεγονός, άγνωστο σε
όσες/-ους δεν είναι ιστορικοί της περιόδου, είναι το 24ωρο του
Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου στις 22 Ιουνίου 1823. Το τι συνέβη εκείνη την
ημέρα θα το διαβάσετε στον δεύτερο τόμο της Ιστορίας μου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου