«Ο Βασίλης –ψευδώνυμο Γιάννης– στην αριστερά (1971 - 2008)» του Θόδωρου Σούμα (προδημοσίευση)
Προδημοσίευση αποσπάσματος από το πεζογράφημα - πολιτική μαρτυρία του Θόδωρου Σούμα, «Ο Βασίλης –ψευδώνυμο Γιάννης– στην αριστερά (1971 - 2008)» το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο.
Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός
«Η ατμόσφαιρα που επικρατεί στο IAD των Βρυξελλών, δηλαδή στο Ινστιτούτο Τεχνών της Επικοινωνίας, ήταν μετά τον Μάη του ’68 παράξενη, ουτοπική ή δυστοπική, μετεπαναστατική ή «προεπαναστατική», κανείς νέος δεν μπορούσε να τη χαρακτηρίσει με βεβαιότητα σωστά. Λίγα χρόνια μετά το ’68 που ταρακούνησε δυναμικά και το Βέλγιο, οι φοιτητές στη σχολή συζητούσαν ακόμη πολύ για την εξέγερση του Μάη, τι καινούργιο έφερε, ποιες νέες ιδέες, ιδιαίτερα στις τέχνες και στο σινεμά, ποιες κατακτήσεις, ποια όνειρα και ποιους νέους στόχους στον τομέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Οι σπουδαστές έφτιαξαν μια ευρεία επιτροπή που επεξεργαζόταν ριζοσπαστικά αιτήματα προς τη διεύθυνση, σχετικά με την κατεύθυνση και το περιεχόμενο των σπουδών, με την ιδεολογία των μαθημάτων –αλλά και των καθηγητών–, σχετικά με τη ρηξικέλευθη πορεία που πίστευαν πως έπρεπε να ακολουθηθεί.
Ο Βασίλης έσπευσε να εκλεγεί και να συμμετάσχει στην επιτροπή. Κουβέντα στην κουβέντα και συνεδρίαση στη συνεδρίαση τα αίματα των νεαρών άναψαν και οι απαιτήσεις τους ολοένα μεγάλωναν και ριζοσπαστικοποιούνταν περισσότερο. Κατέληξαν να ζητούν από την καθολική σχολή να εισάγει τον μαρξισμό ως μάθημα (!), να εγκρίνουν οπωσδήποτε, αν όχι να φτιάχνουν οι ίδιοι οι φοιτητές το –πολιτικά προοδευτικό– πρόγραμμα σπουδών, το οποίο θα συμπεριελάμβανε εκτός από κινηματογραφικά, ακόμη και ιδεολογικοπολιτικά μαθήματα, που τα θεωρούσαν «αναγκαία για την ιδεολογική και εκπολιτιστική διαπάλη, στην παρούσα συγκυρία»!
Φυσικά η διεύθυνση του IAD, χριστιανοδημοκρατικής χρηματοδότησης, αρνήθηκε αυτή την επαναστατική στροφή. Έτσι η κόντρα οξύνθηκε, πολιτικοποιήθηκε περισσότερο και κλιμακώθηκε. Οι σπουδαστές έφτιαξαν μια ολιγομελή, καθοδηγητική επιτροπή αγώνα, που μετεξελίχθηκε σε επιτροπή κατάληψης. Ο Βασίλης ήταν ο μόνος ξένος φοιτητής σε αυτήν, γιατί μια τέτοια συμμετοχή συνεπαγόταν πρόσθετους μπελάδες, δυσκολίες και κινδύνους για τους ξένους, ιδιαίτερα γι’ αυτούς που τα καθεστώτα των χωρών προέλευσής τους ήταν αντιδημοκρατικά, όπως η Ελλάδα. Μα ο Βασίλης είχε πάρει φωτιά, ήταν ανυποχώρητος. Αυτή που έπρεπε να υποχωρήσει ήταν η διεύθυνση, ο πρύτανης και το επιτελείο του! Δυο αριστεροί δάσκαλοι είναι με το μέρος τους.
Η επιτροπή αποφασίζει, με γενναιότητα, «κατάληψη!» Ο Βασίλης, από τολμηρός έως απερίσκεπτος, παίζει κομβικό ρόλο στην κινητοποίηση, είναι ο μόνος αλλοδαπός και πρωτοετής. Όλοι οι Άραβες ήταν εκτός, από φόβο, δισταγμούς ή διαφωνίες. Επί κεφαλής της επιτροπής είναι, τιμής ένεκεν, ο αναγνωρισμένος ως καλύτερος σκηνοθέτης, ο εστέτ, μακρυμάλλης, μαοϊκός Βέλγος και τον πλαισιώνουν δυο αποφασιστικοί τροτσκιστές. Η κατάληψη τραβάει σε μάκρος, γίνονται επεισόδια με κάποιους φοιτητές και διοικητικούς που επιθυμούν να ξανανοίξει η σχολή και διαμαρτύρονται για την παράταση της κατάληψης. Η βούληση της σιωπηρής πλειοψηφίας παρέμενε άγνωστη, μιας και στις γενικές συνελεύσεις έρχονταν μόνο οι μαχητικότεροι και πιο επίμονοι, οι άλλοι, πιο «κουλτουριάρηδες» και λιγότερο πολιτικοποιημένοι και στρατευμένοι, είχαν βαρεθεί τις μακρόσυρτες συνελεύσεις και έπαψαν να εμφανίζονται, έτσι ώστε οι ενεργητικότεροι παρόντες δεν ενδιαφέρονταν πια για τις απόψεις τους κι ούτε καν τις ήξεραν.
Η επιτροπή αποφασίζει, με γενναιότητα, «κατάληψη!» Ο Βασίλης, από τολμηρός έως απερίσκεπτος, παίζει κομβικό ρόλο στην κινητοποίηση, είναι ο μόνος αλλοδαπός και πρωτοετής. Όλοι οι Άραβες ήταν εκτός, από φόβο, δισταγμούς ή διαφωνίες. Επί κεφαλής της επιτροπής είναι, τιμής ένεκεν, ο αναγνωρισμένος ως καλύτερος σκηνοθέτης, ο εστέτ, μακρυμάλλης, μαοϊκός Βέλγος και τον πλαισιώνουν δυο αποφασιστικοί τροτσκιστές.
Η επαναστατική επιτροπή είχε εγκατασταθεί στο πολυτελές γραφείο του πρύτανη. Ο Βασίλης, ατημέλητος, με αμπέχονο και μπλουτζίν, κάθισε στη βαθιά πολυθρόνα του πρύτανη. Είχε μακρύ μαύρο μαλλί και παράξενη γενειάδα στο νεανικό βέλγικο στυλ, με ξυρισμένο το μουστάκι. Όλοι σχεδόν οι αριστεροί κι ακροαριστεροί Βέλγοι φοιτητές είχαν τέτοια, αστεία μορμόνικη γενειάδα, ένας Θεός ήξερε γιατί. Ανέβασε τα πόδια του με τις μπότες στο γραφείο, στο οποίο είχαν τοποθετήσει τη χάρτινη, ιδιόχειρη ταμπέλα «Δεν υπάρχει πλέον πρύτανης στο ΙΑD». O Σάκης τον φωτογράφισε χαμογελαστό, με τη γροθιά σφιγμένη και ύφος γελαστό (έχει ακόμη την αστεία φωτογραφία όπου μόλις προεξέχει το κεφάλι του απ’ το γραφείο, γιατί ο φωτογράφος επιδίωξε να τραβήξει, σε κοντρ πλονζέ, και την ταμπέλα). Πάλι καλά που η ταμπέλα δεν έγραφε «Πλέον είμαι εγώ ο πρύτανης»!
Όμως το διευθυντικό επιτελείο της σχολής, με επί κεφαλής τον πρύτανη, από δίπλα τους καθηγητές και το διοικητικό προσωπικό και από πίσω αρκετούς σπουδαστές που επιθυμούσαν να παρακολουθούν τα μαθήματα, είχαν χάσει πλέον την υπομονή τους και άρχισαν να αντιδρούν. Τελικά, με τα πολλά, η διεύθυνση κάλεσε την αστυνομία να τους βοηθήσει να ξαναπάρουν τον έλεγχο του IAD. Οι επαναστάτες μας όμως, οι καταληψίες, ήταν απτόητοι, συνέχιζαν επίμονα τη δουλειά τους. Μάλιστα πρόβαλλαν ανατρεπτικές καλλιτεχνικές ταινίες και αγωνιστικά ντοκιμαντέρ ή cinéma–vérité, άμεσο κινηματογράφο–αλήθεια, κατόπιν εισηγήσεως ενός ενημερωμένου και καταρτισμένου φοιτητή. Ο Βασίλης πρότεινε και παρουσίασε ένα κοινωνικό και σουρεαλιστικό, σαρκαστικό φιλμ του Μπουνιουέλ. Τις περισσότερες παρουσιάσεις έκανε ο καλλιεργημένος, ψηλός Βέλγος, κι ακολουθούσαν ένας μορφωμένος Πορτογάλος (αληθινός Πορτογάλος αυτός) που είχε εμμονή με τον Αρτώ, ο Εμανουέλ, ένας Βέλγος, σινεφίλ τροτσκιστής, ο Τιερύ, και ένας αδύνατος Κεμπεκουά που λάτρευε, όπως όλοι οι Καναδοί Κεμπεκουά στις Βρυξέλλες, τον Μάρσαλ ΜακΛούαν.
Έρχεται
όμως, απρόσμενα, το πρωινό που η διεύθυνση καλεί την αστυνομία να
επέμβει, να διώξει τους καταληψίες και να ξανανοίξει τη σχολή.
Μπουκάρουν αιφνιδιαστικά αστυνομικοί με τη θωρακισμένη στολή των ειδικών
δυνάμεων ΜΑΤ! Κάνουν συλλήψεις ορισμένων καθοδηγητών της κατάληψης,
τους υποδεικνύει στα κρυφά ο πληροφοριοδότης θυρωρός. Ο Βασίλης τον
αντιλαμβάνεται να τους κάνει σιωπηρό νεύμα δείχνοντας τον ίδιο, τα ΜΑΤ
τον περικυκλώνουν στο άψε σβήσε και τον συλλαμβάνουν. Αυτός δεν
αντιστέκεται καθόλου στη σύλληψη, έτσι αδυνατούλης που είναι, μια χαψιά,
τον βάζουν ανάμεσά τους τρεις αστυνόμοι, τον οδηγούν προσεκτικοί στην
κλούβα και τον χώνουν με μια δυνατή σπρωξιά μέσα. Ο Βασίλης παραμένει
εντελώς ψύχραιμος και ήρεμος. Είναι προετοιμασμένος ψυχολογικά για
αντίστοιχες, πολύ βιαιότερες σκηνές στην Ελλάδα, όπου θα κινδύνευε
πολύ-πολύ περισσότερο.
Στην αστυνομική διεύθυνση τον ανακρίνει ένας ψυχρός, ευγενής και ορθολογιστής αξιωματικός με γυαλάκια. «Με ποιο δικαίωμα προβήκατε, εσείς ένας αλλοδαπός, σε κατάληψη μιας ανωτάτης εκπαιδευτικής σχολής του Βελγίου;» «Δεν έκανα εγώ την κατάληψη, απλά ακολούθησα τους Βέλγους συμφοιτητές μου». «Εμείς πληροφορηθήκαμε, γνωρίζουμε διαφορετικά πράγματα, πως ήσασταν από τους καθοδηγητές της επιτροπής κατάληψης...» «Πρόκειται για παρεξήγηση, για εσφαλμένη ενημέρωση...» «Κύριε... –δυσκολεύεται να προφέρει το όνομα– Αβρανιντόπουλος, δεν σας... αρέσει η δημοκρατία μας;» «Πώς, καλή, μια χαρά είναι!...» «Γιατί αν δεν σας αρέσει, εάν... προτιμάτε τη δική σας, να σας στείλω στην Ελλάδα!» «Όχι, όχι, ευχαριστώ, μου αρέσει πολύ εδώ, είναι πολύ καλά, ο κοινοβουλευτισμός σας μου αρέσει ιδιαίτερα...» «Εντάξει τότε, συνεννοηθήκαμε... Θα παραμείνεις στην άκρη, δεν θα ξανανακατευτείς σε επιτροπές πάλης και τα τοιαύτα...» Και τον άφησαν ελεύθερο χωρίς άλλες κουβέντες. Ευτυχώς δεν τον έστειλαν πακέτο στην Ελλάδα...
Τελικά, οι υπερεπαναστάτες φοιτητές του IAD οδηγούν τη σχολή σε κλείσιμο λόγω χρεοκοπίας... Το αποτέλεσμα της μάχης τους είναι δυσάρεστο κι απογοητευτικό, αν όχι τραγικό. Ο Βασίλης το σκέφτεται και το ξανασκέφτεται, μέσα του γεννιούνται αμφιβολίες και ενοχές. Ουσιαστικά μετανιώνει για την απολυτότητα των αιτημάτων και της δράσης τους. Έπρεπε να είναι πιο ελαστικοί και διαλλακτικοί στις διαπραγματεύσεις τους με τη διεύθυνση. Αυτό δεν τον δίδασκε η ευρωκομμουνιστική πολιτική; Τη δραστηριότητά τους στην ουσία καθοδηγούσαν οι Βέλγοι αριστεριστές, που τους οδήγησαν στην αποτυχία και στην απογοήτευση. Ευτυχώς, μετά από τρία χρόνια, οι χριστιανοκοινωνιστές ξανάνοιξαν το IAD με μια νέα οικονομική επένδυση. Από εκεί πέρασαν με επιτυχία, αργότερα, αρκετοί άνθρωποι, έμαθαν τα βασικά του κινηματογράφου και συνέχισαν να εργάζονται σε αυτόν, όπως οι σπουδαίοι αδελφοί Νταρντέν.»
Το βιβλίο «Ο Βασίλης –ψευδώνυμο Γιάννης– στην αριστερά (1971-2008)» του συγγραφέα και κριτικού σινεμά, Θόδωρου Σούμα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Επίκεντρο, είναι ένα πεζογράφημα που αποτελεί ταυτόχρονα μια πολιτική μαρτυρία της εποχής του 1971 έως το 2008, λίγο πριν τη χρεοκοπία της ελληνικής οικονομίας. Πρόκειται για μια βιωματική ιστορία της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης.
Το μεγάλο μέρος του αποτελείται από αυθεντικές εμπειρίες. Λίγα κομμάτια είναι μυθοπλαστικής έμπνευσης, αλλά έχουν κι αυτά αφετηρία την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της εποχής. Το πεζογράφημα-μαρτυρία αφηγείται με κριτικό βλέμμα, ψυχραιμία και διαύγεια, ενίοτε χιουμοριστικά κι αποστασιοποιημένα, αποδραματοποιημένα, και άλλοτε συναισθηματικά και δραματικά, όταν χρειάζεται, την πολυετή και σύνθετη ιστορία της ένταξης και ύπαρξης ενός νέου, και των φίλων συναγωνιστών του στην αντιδικτατορική πολιτική, επί δικτατορίας και, μετά την πτώση της, στην ανανεωτική αριστερά, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, ως τα χρόνια της μεταπολίτευσης, της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ επί Α. Παπανδρέου και Κ. Σημίτη.
Η διήγηση και ο πρωταγωνιστής της πηγαινοέρχονται στην Ελλάδα ή διασχίζουν το Βέλγιο, τη Γαλλία και μια χώρα του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Το σχεδόν μυθιστορηματικό και παράλληλα αυτοβιογραφικό αφήγημα δεν διηγείται ηρωικές ή επαναστατικές, συνταρακτικές πράξεις, παρά μόνο την καθημερινότητα μερικών, ανήσυχων, πολιτικοποιημένων νέων και ορισμένων, πολιτικοποιημένων, ανήσυχων μεσηλίκων της ευρωαριστεράς. Οι άνθρωποι αυτοί, αν και τοποθετημένοι σε ένα οριοθετημένο πολιτικό πλαίσιο, έχουν τις περισσότερες φορές συνείδηση της κοινωνίας που τους περικλείει. Μα, εξίσου συχνά, δεν καταφέρνουν να επιλύσουν τα προβλήματα και τις αντιφάσεις της παρότι το επιδιώκουν επίμονα.
Θόδωρος Σούμας – βιογραφικό
Ο Θόδωρος Σούμας είναι συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου. Έχει δημοσιεύσει στις εκδ. Αιγόκερως πέντε βιβλία για τον κινηματογράφο, «Κινηματογράφος & σεξουαλικότητα/ερωτισμός», «Έρωτας, ψυχολογία και αισθητική στο χολιγουντιανό σινεμά», «12 Ευρωπαίοι σκηνοθέτες», «Κινηματογράφος και έρωτας», «Εθνικές κινηματογραφίες, στιλ και σκηνοθέτες», και στις εκδ. Νεφέλη το βιβλίο «Σταύρος Τσιώλης».
Δημοσίευσε στις εκδ. Βακχικόν τη νουβέλα «Το ημερολόγιο ενός αδέξιου εραστή» και στις εκδ. Απόπειρα τη συλλογή διηγημάτων «Η Κλαίρη και η θάλασσα». Έχει γράψει πολλά κείμενα για το σινεμά σε πολλά κινηματογραφικά περιοδικά, έντυπα, βιβλία και πολιτιστικά ή λογοτεχνικά περιοδικά. Έχουν δημοσιευτεί κινηματογραφικά άρθρα του στις ιστοσελίδες cinephilia, bookpress, fractalart, vakhikon, camerastyloonline κ.ά.
Έχει δημοσιεύσει πολιτικά άρθρα στο μημαδαςτημαργαριτα και στη Μεταρρύθμιση και βιβλιοκριτικές στις ιστοσελίδες bookpress και fractal. Έχει γυρίσει το ένα μέρος της μεγάλου μήκους ταινίας-δίπτυχο «Περί έρωτος» και δύο ταινίες μικρού μήκους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου