Ημερολόγιο Θεσσαλονίκης – Σημειώσεις από τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου – ΔΕΒΘ (ένας απολογισμός)
Η 19η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε χθες: όπως και να τη μετρήσει κανείς, ήταν μια επιτυχημένη έκθεση. Πόσο επιτυχημένη; Ως προς αυτό, εξαρτάται ποιον θα ρωτήσεις και με ποια κριτήρια θα σου απαντήσει. Στην κεντρική εικόνα: Η εξαιρετική και ιδιαίτερα συγκροτημένη Βόσνια πεζογράφος Lana Bastasic, με τη μεταφράστρια Αλεξάνδρα Ιωαννίδου και τον εκδότη της Κώστα Δαρδανό.
________________________
Σε κάθε έκθεση, όπως σε κάθε οργανωμένη δράση ή θέαμα, υπάρχουν τουλάχιστον δύο πλευρές που βιώνουν το συμβάν από ριζικά διαφορετικές θέσεις. Οι δρώντες και οι θεατές. Στην περίπτωσή μας, της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, από τη μία, ως δρώντες λογίζονται μια σειρά από παράγοντες: Οι διοργανωτές κι όσοι εργάζονται γι’ αυτούς, οι εκδότες, οι συγγραφείς. Οι δρώντες, οι άνθρωποι που στήνουν τη «σκηνή», μαζί με αυτούς που ανεβαίνουν σε αυτή, δεν έχουν όλοι την ίδια οπτική, και ρίχνουν διαφορετικό βάρος σε πλευρές της πραγματικότητας. Ένα παράδειγμα: Για τους διοργανωτές, η προσέλευση κόσμου είναι σημαντικό στοίχημα. Όσο καλά να έχουν γίνει όλα, όσο σωστά κι αν έχει στηθεί η παράσταση (για να παραμείνω στην ίδια μεταφορά), αν στο τέλος δεν εμφανιστεί ο πελάτης, οι θεατές δηλαδή (που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι κατά κανόνα και καταναλωτές), το όλον εγχείρημα ματαιώνεται.
Για τους εκδότες, η προσέλευση κόσμου είναι σημαντική, αλλά εξίσου σημαντικό, αν όχι σημαντικότερο, είναι το ταμείο. Έρχεται μεν ο κόσμος, αλλά αγοράζει βιβλία; Και ποια βιβλία αγοράζει; Και πόσα; Για τους συγγραφείς, από την άλλη, σημασία έχουν και τα δύο, κυρίως όμως το πρώτο: Θέλουν κόσμο στις εκδηλώσεις τους, ειδάλλως αίσθημα ματαιότητας τους κυριεύει. Όσο για τους θεατές, όσους προσέρχονται στην έκθεση, μετράνε άλλα πράγματα: Θέλουν να δουν αγαπημένους Έλληνες συγγραφείς, να ακούσουν σημαντικούς ξένους, να έχουν στον ίδιο χώρο άπειρες επιλογές βιβλίων, πολύ περισσότερες απ’ οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο, αλλά και να έχουν την ευκαιρία να μιλήσουν, να συμμετάσχουν, να εκφραστούν.
Και βέβαια, ο κατάλογος με τις προσδοκίες και τα οφέλη όλων των πλευρών έχει πολλές ακόμη παραμέτρους: Ειδικά σεμινάρια για τους εκδότες, πάνελ θεματικά για τους συγγραφείς και το κοινό, γνωριμίες με ξένους παράγοντες, ζυμώσεις και πολλά άλλα. Μια έκθεση σαν κι αυτή είναι ένα πολυγεγονός στη διάρκεια του οποίου καθένας διαμορφώνει τη δική του διαδρομή, αντλεί και προσφέρει, αναλόγως τη θέση του και τις ικανότητές του. Το όλον είναι πολύμορφο, πολυεπίπεδο, κι ως εκ τούτου αρκετά δύσκολο να αποτιμηθεί συνολικά.
Έκθεση μεγάλου μεγέθους
Θα το ξαναπώ: Αν κανείς δεν έχει βρεθεί ποτέ στη ΔΕΒΘ, και άρα, το πιθανότερο, ούτε σε παρόμοιες εκθέσεις στο εξωτερικό, δεν μπορεί να ξέρει για τι μιλάμε: Ούτε για το μέγεθος, ούτε για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Διεθνούς Έκθεσης. Μέχρι η Κατρίν Βελισσάρη και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου να οργανώσει την πρώτη ΔΕΒΘ (λεγόταν Scripta), το μακρινό πλέον 2004, οι εκθέσεις βιβλίου στην Ελλάδα ήταν τα γνωστά μας παζάρια του Πεδίου του Άρεως και του Ζαππείου (που κι αυτά έχουν έκτοτε εξελιχθεί, είναι η αλήθεια), και σε ό,τι αφορά τη Θεσσαλονίκη η ετήσια έκθεση στην παραλία (αρκετοί Θεσσαλονικείς, ακόμη και τώρα, μπερδεύουν τη ΔΕΒΘ με την έκθεση στην παραλία, όλο και λιγότεροι ελπίζω). Ανοιχτός χώρος, περίπτερα στη σειρά, σουβλάκια και μαλλί της γριάς σε κάθε γωνία, περατζάδα, καλές τιμές σε παλιότερα βιβλία κ.ά. Ωραία φάση, αλλά, κακά τα ψέματα, ήταν και είναι κυρίως εμπορικά γεγονότα, ξεστοκάρισμα, όχι όμως σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα.
Η ΔΕΒΘ, αντίθετα, λαμβάνει χώρα εξαρχής στα τεράστια περίπτερα της Helexpo (συνήθως σε δύο, φέτος σε περισσότερα), που είναι και μια εταιρεία με μεγάλη πείρα στην διοργάνωση εκθέσεων, κι έχει μικτό χαρακτήρα: Κατά το ήμισυ είναι έκθεση βιβλίου, με την παραδοσιακή έννοια, και κατά το ήμισυ διεθνές φεστιβάλ. Τα δε stand των εκδοτών είναι σε πολλές περιπτώσεις ευφάνταστα και καλοσχεδιασμένα, μπορείς να τα περιηγηθείς, να κινηθείς ανάμεσα στα βιβλία, δεν είναι απλώς πάγκοι με βιβλία (πολλά είναι βέβαια ακόμη έτσι).
Το σημαντικότερο, όμως, που διαφοροποιούσε εξαρχής τη ΔΕΒΘ ήταν το πρόγραμμα των παράλληλων εκδηλώσεων, που έχουν στο κέντρο τους Έλληνες και ξένους συγγραφείς, όχι μονάχα λογοτέχνες, που με τη λογική της Τιμώμενης Χώρας προσαρμοζόταν κάθε χρονιά και σε μια άλλη εθνική λογοτεχνία. Επιπλέον, οργανώνονται θεματικοί άξονες, στρογγυλές τράπεζες, συζητήσεις, με αφορμή βιβλία ή και όχι, στοιχείο που κάποιες χρονιές ήταν εντονότερο (με κάποιο άρωμα πολιτικοποίησης της Έκθεσης ενίοτε), και άλλες, όπως η φετινή, λιγότερο έντονο. Όσο για τους Έλληνες συγγραφείς, υπήρξε ανέκαθεν μοναδικό ραντεβού, χρήσιμο και για την προώθηση των βιβλίων, μα κυρίως ευκαιρία να βρεθούμε με όλον τον «χώρο», μέσα και έξω από την έκθεση, για δύο, τρεις ή και τέσσερις ημέρες και νύχτες. Ειδικότερα για εμάς τους εξ Αθήνας ορμώμενους, που παλιά ήμασταν η πλειονότητα (αυτό έχει πλέον ευτυχώς εξισορροπηθεί), η Έκθεση ήταν και μια εκδρομή, μια ευκαιρία για ένα ταξίδι, συχνότατα με πληρωμένα έξοδα τις χρονιές των παχιών αγελάδων, όχι πάντα και όχι πλήρως στα χρόνια που ακολούθησαν (κάποτε η Έκθεση, για τους δημοσιογράφους, κάλυπτε μεταφορά από και προς το αεροδρόμιο, διατροφή κ.ά. – ειδικά το πρώτο είναι σημαντικό και κοστοβόρο και έλλειψε φέτος).
Εξαρχής, λοιπόν, η ΔΕΒΘ ήταν κάτι περισσότερο από μια συνάντηση του ελληνικού εκδοτικού οικοσυστήματος: περιλάμβανε μεταφορά τεχνογνωσίας, know how, καλών πρακτικών από χώρες με μεγαλύτερη πείρα, και παρά τις αδυναμίες του ελληνικού βιβλίου ως εξαγωγικού προϊόντος (τα αίτια, πολλά και διάφορα, η σταθερή έλλειψη ενίσχυσης των μεταφράσεων από την ελληνική πολιτεία ένα από αυτά), πάντοτε οι διοργανωτές προσπαθούσαν, με διάφορους τρόπους, να προσδώσουν μια χροιά εξωστρέφειας στην ΔΕΒΘ: να γίνει δηλαδή ένα ετήσιο ραντεβού στο οποίο οι Έλληνες εκδότες θα μπορούσαν να πουλήσουν δικαιώματα για βιβλία τους ή σε κάθε περίπτωση να κάνουν κάποια βήματα. Αυτή η διάσταση, για πολλούς λόγους, ήταν εξαρχής αδύναμη. Σε κάθε περίπτωση, όλες οι πλευρές, μέσα στα χρόνια έχουν κατανοήσει ότι η προσπάθεια της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής να αποκτήσει εξωστρέφεια και πωλήσεις δικαιωμάτων σε τρίτες χώρες, απαιτεί πολλές και παράλληλες ενέργειες, πέρα από τα κατάλληλα βιβλία, βέβαια. Και δεν είναι ένα ζήτημα που θα λυθεί στο πλαίσιο μιας έκθεσης. Η ΔΕΒΘ μπορεί να βοηθήσει σημαντικά, πάντως, και φέτος έγιναν κάποια βήματα, παρότι αυτά τα πράγματα χρειάζονται χρόνο και σταθερό περιβάλλον, κάτι που το ελληνικό πολιτικό σύστημα, που επηρεάζει δυστυχώς τα πάντα, δεν προσφέρει απλόχερα. Οι αποφάσεις παίρνονται με καθυστέρηση, η χρηματοδότηση είναι ελλιπής, το γεγονός ότι η ΔΕΒΘ ουσιαστικά χρηματοδοτείται από ΕΣΠΑ προκαλεί μια σειρά από δευτερογενείς συνέπειες, γραφειοκρατία, καθυστερήσεις, ένα σωρό από προβλήματα που δεν βοηθούν τους μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς.
θα βοηθούσε όλοι οι παίκτες να γνωρίζουν από νωρίς: πότε ακριβώς θα γίνει η Έκθεση και τους όρους της (κόστη, κ.λπ). Μια αλυσίδα είναι όλα.
Αυτά, τα γενικά, έτσι αναδρομικά, για όσους δεν τα γνωρίζουν ή για όσους τα έχουν ξεχάσει. Επί του συγκεκριμένου, για τη 19η ΔΕΒΘ, αυτά που έζησα και κατάλαβα συνοψίζονται στα εξής:
1. Η γενική εντύπωση είναι ότι υπήρξε μια επιτυχημένη έκθεση. Κανείς απ’ όσους μίλησα δεν μου είπε το αντίθετο, παρότι σίγουρα θα υπάρχουν και τέτοιες φωνές, μέσα στο πλήθος των συμμετεχόντων. Οργανωτικά, πέρα από κάποιες αμέλειες, που έχουν την εξήγησή τους, αλλά δεν είναι του παρόντος, το πράγμα λειτούργησε καλά, ίσως και πολύ καλά, αν ληφθεί υπόψη ο αριθμός των εκδηλώσεων, σε ύψος ρεκόρ φέτος.
2. Οι ίδιες οι εκδηλώσεις, πολλές και διάφορες και με ποικίλα χαρακτηριστικά, ήταν οι περισσότερες πολύ επιτυχημένες, τόσο σε προσέλευση όσο και στη γενικότερη ποιότητά τους. Κακά τα ψέματα όμως: Εκδηλώσεις οργανώνουν όλοι, κι εδώ υπήρξε μεγάλη δημοκρατικότητα: Ακόμη και συγγραφείς με μικρό ή ανύπαρκτο κοινό, είχαν την ευκαιρία τους, και καλώς τους δόθηκε. Δεν γίνεται όλες οι εκδηλώσεις να είναι φίσκα. Πάντως, οι περισσότερες πήγαν πολύ καλά και κάποιες πάρα πολύ καλά. Ειδικά στις εκδηλώσεις ξένων συγγραφέων, το κοινό έδωσε το παρόν, τους τίμησε δεόντως (αυτή είναι η εντύπωση, δεν ήμουν παντού, προφανώς).
3. Όλοι φαίνεται να συμφωνούν ότι η προσέλευση του κοινού ήταν φέτος μεγαλύτερη από το 2019, που ήταν μια πολύ επιτυχημένη Έκθεση επίσης. Στην ενημέρωση που μας έγινε χθες το απόγευμα από το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (από τον κ. Νίκο Κούκη και την κα Νόπη Χατζηγεωργίου), μίλησαν για αύξηση 35% στον αριθμό των επισκεπτών, αλλά τα επίσημα και συγκεκριμένα στοιχεία αναμένονται. Η αίσθηση είναι ότι ο κόσμος ήταν, κάποιες ώρες τουλάχιστον, πολύς. Κι αν ληφθεί υπόψη ότι εκτεινόταν σε περισσότερα περίπτερα (μαζί με την Παιδική, τα Φεστιβάλ Μετάφρασης κ.λπ), είναι λογικό κι αναμενόμενο να υπάρχει κάποια αύξηση.[.....................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου